Φελνίκος

Tην προηγούμενη εβδομάδα στο σημείωμα ετούτης της στήλης διαπιστώναμε, ως κατακλείδα, ότι βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα νέο πολιτικό τοπίο, σ’ έναν τοκετό για όλους τους πολιτικούς χώρους. Γι’ αυτό και οι ωδίνες συνεχώς θα γίνονται επώδυνες. Μέχρι να «σπάσουν τα νερά».

Τα νερά έσπασαν. Δυστυχώς για τον Κ. Καραμανλή και την κυβέρνησή του, αλλά και συνολικότερα για τον πολιτικό κόσμο, ο Σάββας Τσιτουρίδης αποδεικνύεται εμβρυουλκός τερατογένεσης. Η ατμόσφαιρα όζει από το σκάνδαλο των ομολόγων και της διαχείρισης των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων. Οι επιπτώσεις είναι καταλυτικές και προκαλούν μελαγχολία. Ας δούμε γιατί.

Πρώτον, η κυβέρνηση έχασε το ηθικό πλεονέκτημα έναντι του ΠΑΣΟΚ. Αυτήν τη στιγμή η εκτίμηση των πολιτών συμπυκνώνεται στη διαπίστωση «κι αυτοί είναι ίδιοι με τους προηγούμενους». Όταν χάνεται η Αρετή, η Τάξη δεν είναι αρκετή για να διατηρήσει κάποιος την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία και κατ’ επέκτασιν την εκλογική κυριαρχία. Συνήθως γίνεται και μπούμερανγκ, ιδιαίτερα σε χώρες «άναρχες» όπως η Ελλάδα, που οι πολίτες της όχι μόνον δεν έχουν συνηθίσει να ζουν με κανόνες, αλλά και έχουν αναγάγει σε εθνική ιδιοσυστασία την ποιητική διαπίστωση ότι ο τράχηλός τους ζυγό δεν υπομένει. Πλέον, τα δύο κόμματα εξουσίας ξεκινούν τον προεκλογικό αγώνα από την ίδια αφετηρία όσον αφορά την ηθική τους υπόσταση. Οίηση, αλαζονεία, διαφθορά χαρακτήριζε τους μεν. Το ίδιο ισχύει και για τους δε.

Αυτό δεν χαμηλώνει απλώς τον πήχυ της πολιτικής αντιπαράθεσης, αλλά και απαξιώνει συνολικά τον πολιτικό κόσμο. Τους σπρώχνει στον απόπατο. Ό,τι χειρότερο και ό,τι πιο επικίνδυνο για τον δημόσιο βίο και τα πολιτικά πράγματα. Αυτή είναι η δεύτερη επίπτωση. Πλέον, η ηθική εξυγίανση δεν συμβαδίζει με μια πολιτική στρατηγική εξουσίας, αλλά αφήνεται ως διάχυτο κοινωνικό αίτημα στα χέρια μειοψηφικών πολιτικών ομάδων και ομίλων προβληματισμού. Δεδομένης της απουσίας ενός τρίτου πόλου, δεν μπορεί να συγκροτηθεί ένα ισχυρό μπλοκ εξουσίας που θα άρει το αδιέξοδο. Γι’ αυτό και η Ελλάδα εμφανίζεται να σήπεται, παρ’ ότι στα σπλάχνα της υπάρχουν σημαντικές δυνάμεις που δεν βολεύονται με τη σημερινή κοινωνική και πολιτική παρακμή.

Τρίτον, το ηθικό της συντηρητικής παράταξης πέφτει ραγδαία. Εκεί που η νέα εκλογική νίκη εθεωρείτο βεβαία, πλέον τίθεται σε αμφισβήτηση. Το σύνολο σχεδόν του Υπουργικού Συμβουλίου ευρίσκεται σε προφανή αμηχανία. Οι βουλευτές της συμπολίτευσης νιώθουν ανήμποροι να υπερασπιστούν τα όσα συμβαίνουν και συνεχώς γίνονται δέκτες παραπόνων των εκλογέων τους. Τα στελέχη της Ν.Δ. είναι οργισμένα, καθώς γίνονται αντικείμενο χλεύης στους ανά την επικράτεια καφενέδες. Δεν τους αρκεί, πλην ορισμένων ανοήτων, ο συμψηφισμός με τις αμαρτίες του ΠΑΣΟΚ. Και όλοι μαζί απαιτούν «αίμα», ζητούν μια «Ιφιγένεια» (εν προκειμένω τον Σάββα Τσιτουρίδη) για να πνεύσει εκ νέου ούριος άνεμος στα πανιά του κόμματος.

Τέταρτον, ανεβαίνει το ηθικό των «πράσινων». Εκεί που είχαν σχεδόν εδραία την πεποίθηση ότι θα υποστούν μια νέα εκλογική ήττα αναθαρρεύουν. Βλέπουν ότι το κλίμα αλλάζει. Η προοπτική σύντομης επανόδου στην εξουσία δεν μοιάζει πλέον με άπιαστο όνειρο. Αυτό αυξάνει τη συσπείρωση των στελεχών και των οπαδών του ΠΑΣΟΚ. Η αρχηγική καρέκλα του Γιώργου Παπανδρέου πλέον δεν τρίζει. Αντίθετα, οι διψασμένοι για επάνοδο στην εξουσία, και μέχρι πρότινος αντιφρονούντες αξιωματούχοι, παρασκηνιακά μηχανεύονται χίλιους δυό τρόπους για να δηλώσουν υποταγή στην ηγεσία και να πάρουν αποστάσεις από τους δελφίνους. Είναι βλέπετε και οι οπαδοί που απειλούν, προσώρας λεκτικά, να «μαυρίσουν» παντί τρόπω όποιον τυχόν επιχειρήσει να διαταράξει την εικόνα συσπείρωσης και το κλίμα ομοψυχίας που αρχίζει να εδραιώνεται.

Το ηθικό της συμπολίτευσης πέφτει και της αξιωματικής αντιπολίτευσης ανεβαίνει. Αυτό διαταράσσει και τις ισορροπίες στον κρατικό μηχανισμό. Αυτή είναι η πέμπτη επίπτωση, καταστροφική για την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Τα 20 χρόνια διακυβέρνησης (τα τελευταία μάλιστα καθεστωτικής) του ΠΑΣΟΚ είχαν διαμορφώσει υπέρ των «πράσινων» τις ισορροπίες στη λειτουργία της κρατικής μηχανής. Το «μπλε κράτος» μετά τις εκλογές του 2004 προσπαθούσε να επιβληθεί και το «πράσινο» λούφαζε. Έχοντας την αίσθηση ότι ξαναμοιράζεται η πολιτική και εκλογική τράπουλα, οι «πράσινοι» επαναδραστηριοποιούνται. Προμηθεύουν με... πληροφορίες και υλικό τη Χαρ. Τρικούπη, την οπλίζουν στην αντιπολιτευτική δράση. Οι «γαλάζιοι» γίνονται πιο προσεκτικοί από τον φόβο των Ιουδαίων. Οι υπογραφές σε έργα, συμβάσεις και παραχωρήσεις γίνονται πιο δύσκολες. Το κυβερνητικό έργο αρχίζει να συναντά αντιστάσεις.

Έκτον, η δυσχέρεια στην παραγωγή κυβερνητικού έργου και η διάχυτη εντύπωση περί αλλαγής του πολιτικού κλίματος στερεί συμμάχους από την κυβέρνηση. Οι πρόσκαιροι και οπορτουνιστές αρχίζουν να ρίχνουν «άγκυρες» και στο άλλο πλοίο. Η αποσταθεροποίηση ως προς την εκλογική επικράτηση τους κάνει πολιτικά αλλήθωρους. Από δεξιά αρχίζουν να (λοξο)κοιτάνε και προς τα αριστερά. Η λεγόμενη διαπλοκή συμφερόντων γίνεται πιο επιθετική. Ζητά περισσότερα ανταλλάγματα για να παράσχει την υποστήριξή της. Διευρύνει την επιρροή της σε υπουργούς, βουλευτές και κρατικά στελέχη. Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται. Εκτός από το εσωτερικό, η κυβέρνηση γίνεται ευάλωτη και σε έξωθεν πιέσεις. Όσο το εγχώριο μέτωπο και η κυβέρνηση αδυνατίζουν σε ισχύ τόσο οι διπλωματικοί, οικονομικοί και άλλοι παράγοντες του εξωτερικού γίνονται πιο απαιτητικοί στις συναλλαγές μαζί της. Είναι φυσιολογικό όταν χάνεις το παιχνίδι κυριαρχίας να έπονται μύρια όσα.

Έβδομον, η ανάγκη να ξεφύγει η κυβέρνηση από το αδιέξοδο κάνει επιτακτικότερο το αίτημα για εκλογές. Στη συντριπτική τους πλειονότητα υπουργοί, βουλευτές, στελέχη και οπαδοί της Ν.Δ. βλέπουν την κάλπη ως «καθαρτήριο». Ο φόβος για το αύριο που μπορεί να ’ναι χειρότερο οδηγεί όλους στο συμπέρασμα ότι οι εκλογές εντός της άνοιξης είναι η μόνη ορθή πολιτική κίνηση του Καραμανλή. «Σήμερα κερδίζουμε, τον Οκτώβριο δεν ξέρουμε πώς θα έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα όταν θα έχει μεσολαβήσει ένα καυτό (από κάθε άποψη, περιλαμβανομένης και της σχέσης με την Τουρκία) καλοκαίρι», είναι η μόνιμη επωδός όλων των συζητήσεων. Διαγενομένου δε του χρόνου η επωδός-διαπίστωση θα συμπληρώνεται (ήδη δειλά αρχίζει και γίνεται) και από αμφισβήτηση του ίδιου του Καραμανλή, που μέχρι τώρα είναι στο απυρόβλητο. Σημαντικός υπουργός, ακραιφνής καραμανλικός διαπίστωνε: «Αν οι εκλογές γίνουν τώρα θα τις κερδίσουμε. Αν καθυστερήσουν και χαθούν, όλο το ανάθεμα θα πέσει στον Κώστα (Καραμανλή). Ακόμη και να τις κερδίσουμε οριακά, η δεύτερη τετραετία θα ’ναι κόλαση. Καταρχήν διαγράφεται οριστικά η προοπτική μιας τρίτης τετραετίας. Αυτό σημαίνει ότι θ’ αρχίσει το πλιάτσικο, όπως επί Σημίτη το 2000-2004. Η διαδοχολογία θα ’ναι στην ημερήσια διάταξη. Η κυβέρνηση θα ’ναι όμηρος των ορέξεων τριών-τεσσάρων βουλευτών που θα κρίνουν την αυτοδυναμία, άρα και αιχμάλωτη στις πιέσεις των συμφερόντων. Το ΠΑΣΟΚ δεν θα μπει σε κρίση. Ο Γιώργος Παπανδρέου θα ισχυροποιηθεί, καθώς θα προβάλλεται ως ο σίγουρος επόμενος πρωθυπουργός».

Αυτή η διαπίστωση γίνεται πλέον κοινός τόπος για τη Ν.Δ. κι αυτό το γνωρίζει ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος είναι φυσικό να αισθάνεται εγκλωβισμένος. Τούτου δοθέντος και επειδή σχεδόν όλοι τον θεωρούν «άριστο τακτικιστή», αρχίζουν να ποντάρουν, παρά τα περί αντιθέτου λεγόμενα, υπέρ της εαρινής κάλπης.

Όγδοον, η προσφυγή άμεσα στις κάλπες καθίσταται επιτακτική, όμως συγκρούεται με το κλίμα που έχει δημιουργήσει η «τσιτουριάδα». Όσο το σκάνδαλο με τα ομόλογα και τα αποθεματικά των ταμείων δεν λέει να καταλαγιάσει (κάτι που προσώρας φαίνεται δύσκολο να συμβεί πριν το Πάσχα) τόσο «καίγεται» και η λυτρωτική, για την κυβέρνηση, διέξοδος της εαρινής κάλπης. Αυτό προκαλεί μια επιπλέον επίπτωση. Η μεταφορά του «ανθυγιεινού» κλίματος των Αθηνών και των άλλων μεγαλουπόλεων στην επαρχία και την ύπαιθρο το Πάσχα. Στο αναστάσιμο τραπέζι εκτός από τον οβελία θα «ξεκοκαλίζεται» και η κυβέρνηση με αφορμή τα... τσιτουρικά. Επειδή μάλιστα το ασφαλιστικό είναι ζωτικής σημασίας θέμα για όλους τους πολίτες, τα αυτιά όλων είναι ευεπίφορα στα «χάδια» του λαϊκισμού.

Στο σημείο αυτό έχουμε την ένατη και ίσως χειρότερη, για την κυβέρνηση, επίπτωση. Η διάχυτη εντύπωση, αλλά και εύστοχη προπαγάνδα, «αυτοί έβαλαν χέρι στην τσέπη μας και παίζουν στα δομημένα ομόλογα του εξωχρηματιστηριακού τζόγου το υπόλοιπο της ζωής μας, που είναι η σύνταξή μας», είναι διαλυτική για την εικόνα της κυβέρνησης. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να αθωώνει (ενδόμυχα απενοχοποιεί και παρέχει άλλοθι σ’ αυτόν που θέλει ν’ αλλάξει την ψήφο του) το ΠΑΣΟΚ για τον ανέντιμο πρότερο βίο του.

«Οι πασόκοι έκλεβαν από τις μίζες για τον ΟΤΕ, τα F-16 και γενικά τις συμβάσεις, τα έργα και τις προμήθειες του Δημοσίου. Οι νεοδημοκράτες κλέβουν τη σύνταξή μας», είναι η φήμη -και προφανώς το επιχείρημα της Χαρ. Τρικούπη- που εξαπλώνεται. Η μίζα για τα εξοπλιστικά είναι κατακριτέα, σου προκαλεί απέχθεια, αλλά δεν αισθάνεσαι πως είναι κάτι που σε αγγίζει άμεσα. Η σύνταξη είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση. Αποδοκιμάζεις κάποιον που κλέβει το δημόσιο χρήμα και εμμέσως εσένα, αλλά πολεμάς με λύσσα και τιμωρείς σκληρά όποιον βάζει χέρι στην τσέπη σου και δη στη σύνταξη που είναι η εγγύηση για το υπόλοιπο της ζωής σου.

Παρεμφερής μ’ αυτήν είναι και η δέκατη επίπτωση. Και αφορά στο σύνολό του το ασφαλιστικό πρόβλημα. Όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη ρύθμισής του. Η κυβέρνηση ήδη έχει προαναγγείλει ότι θα είναι η πρώτη προτεραιότητά της στη δεύτερη θητεία της. Πλέον η κοινωνική συναίνεση που είχε αρχίσει να σχηματίζεται τινάζεται στον αέρα. Ο λαϊκισμός, ιδιαίτερα των συνδικάτων και της Αριστεράς, θα απογειωθεί. Όμως τα επιχειρήματά τους θα συναντούν αρκετά ευήκοα ώτα. Ιδιαίτερα στα λαϊκά στρώματα, τους μισθοσυντήρητους, τους συνταξιούχους και την πληττόμενη μεσαία τάξη. «Δεν φτάνει που μας κλέβουν τα αποθεματικά, θέλουν να αυξήσουν τις εισφορές και τα όρια ηλικίας», θα προπαγανδίζουν ορισμένοι. «Να πληρώσουν πρώτα αυτά που εδώ και τόσα χρόνια μας κλέβουν» (ήδη ορισμένοι αρχίζουν να μετρούν από τη δεκαετία του ’50 και να ανεβάζουν στα 50 δισ. ευρώ τα «κλεμμένα») «και μετά θα δούμε αν υπάρχει ασφαλιστικό πρόβλημα», θα λένε κάποιοι άλλοι. Και οι δύο πάντως θα διευρύνουν το εκλογικό τους ακροατήριο. Ελάχιστοι θα προβληματιστούν από το γεγονός ότι η μακροχρόνια αδιαφορία και αφασία για τα αποθεματικά των ταμείων φτάνει να μετατρέπεται σε ισχυρό λαϊκίστικο αίτημα και πρόταγμα.

Το ίδιο επιχείρημα αναμένεται να υιοθετήσει και το ΠΑΣΟΚ. Είναι μια καλή εκλογική σημαία ευκαιρίας, αλλά και για να ψαρέψει δυνάμεις από την Αριστερά. Λογικά δεν θα πέσει στο ίδιο λάθος, όπως με το άρθρο 16 και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις. Την εξ αριστερών δηλαδή λεηλασία του. Όντας κόμμα εξουσίας -και όχι διαμαρτυρίας όπως τα αριστερά κόμματα και ομάδες- θα πρωτοστατήσει στο νέο κοινωνικό μέτωπο που θ’ ανοίξει το ασφαλιστικό. Οι εκλογικές σκοπιμότητες θα το οδηγήσουν σε υψηλή και εν πολλοίς λαϊκίστικη ρητορική. Με τον τρόπο αυτό ελπίζει να σταματήσει τις διαρροές προς τα αριστερά και να κερδίσει τους διακατεχόμενους από ανασφάλεια πολίτες που είχαν, στις προηγούμενες εκλογές, προτιμήσει τη Δεξιά.

Η επίλυση του ασφαλιστικού λογικά λοιπόν απομακρύνεται. Πιθανότατα η Ν.Δ. για να μην υποστεί εκλογική πανωλεθρία θα επιχειρήσει είτε να το βγάλει από την προεκλογική της ατζέντα είτε να το ευνουχίσει, σε τρόπο που από αίτημα μεταρρύθμισης να εκπέσει σε ζήτημα διαχείρισης. Η στρέβλωση της πολιτικής αντιπαράθεσης, η διολίσθηση στον λαϊκισμό και η απομάκρυνση επίλυσης του ασφαλιστικού είναι ορατές παρενέργειες και υπεραρκετές για να πάρεις το κεφάλι ενός υπουργού, ο οποίος με τη συμπεριφορά του τις παρήγαγε.

Εδώ έχουμε και την τελευταία, αλλά όχι ήσσονος σημασίας, επίπτωση. Όσο ο Κ. Καραμανλής καθυστερεί να καρατομήσει τον Σ. Τσιτουρίδη τόσο θα βάζει και το δικό του κεφάλι στον τορβά. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις να οδηγήσουν τη χώρα είκοσι χρόνια πίσω. Στην εποχή του Ειδικού Δικαστηρίου. Ήδη τίθεται, από κάποιους, δειλά ως αίτημα. Διαγενομένου του χρόνου και με αφορμή τυχόν άλλες αποκαλύψεις, μπορεί να καταστεί κυρίαρχο και πιθανώς μοχλός αποσταθεροποίησης. Ό,τι δηλαδή χειρότερο για τη χώρα, την κυβέρνηση και προσωπικά τον πρωθυπουργό.

Σε τελική ανάλυση πάει πολύ να υποστούμε όλες αυτές τις δοκιμασίες για έναν πολιτικό που δεν «αμάρτησε» μόνον για το παιδί του, αλλά κατ’ εξακολούθησιν...

Χθες είχαμε τους Δ΄ Χαιρετισμούς και στις εκκλησίες οι ιερείς μετά των πιστών ανέκραζαν: «Χαίρε, συ γαρ ανεγέννησας τους συλληφθέντας αισχρώς· χαίρε, συ γαρ ενουθέτησας τους συληθέντας τον νουν/ χαίρε, η τον φθορέα των φρενών καταργούσα· χαίρε, η τον σπορέα της αγνείας τεκούσα». Στα κόμματα οι «ύμνοι» που αναπέμπονται αυτές τις ημέρες είναι παρεμφερείς, μόνον που ψάλλονται σε ήχους πλάγιους, ενώ απουσιάζει εντελώς η κατάνυξη.

Αναβρασμός επικρατεί απ’ άκρου εις άκρον. Θαρρείς και το κομματικό «πλήρωμα» έχει καταληφθεί από κρίση και σεληνιασμό. Μετά τη Γιαννάκου, τον Πολύδωρα και (επ’ εσχάτων) την Ντόρα, ήρθε η σειρά του Σάββα Τσιτουρίδη να ξηλώσει το πουλόβερ της συνοχής και της πολιτικο-ηθικής νομιμοποίησης της κυβέρνησης. Οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις για τα ύποπτα παιχνίδια με τα αποθεματικά των ταμείων φαίνεται ότι είναι ένας κάβος που δύσκολα ο Κ. Καραμανλής θα μπορέσει να ξεπεράσει εάν δεν προσφύγει άμεσα σε εκλογές. Διαγενομένου του χρόνου, οι πληροφορίες λένε ότι θα αποκαλύπτεται ολοένα και σε μεγαλύτερη έκταση η ενσκήψασα διαφθορά και στο «γαλάζιο» γκουβέρνο.

Η αμηχανία και η ανησυχία περισσεύουν στη συμπολίτευση ως προς το τι τέξεται η επομένη. Στο αυταρχικό πρόσωπο των πραιτόρων του Βύρωνα Πολύδωρα προστίθενται τώρα και οι γκρίζες μορφές των απαράτσνικων που υποκύπτουν στη γοητεία του χρήματος. Μαζί δε με την οικονομική δυσπραγία της μεσαίας τάξης και των χαμηλόμισθων στρωμάτων συνιστούν ένα κοκτέιλ εκρηκτικό, ανάλογο με αυτό των μολότοφ των κουκουλοφόρων. Παρά τα λάθη, τις παραλείψεις, την ακρίβεια και τον αυταρχισμό, η κυβέρνηση συνεχίζει να έχει την ηθική νομιμοποίηση έναντι του ΠΑΣΟΚ. Οι «κουμπάροι» την γρατσούνισαν, η «Ακρόπολη» και τα «ομόλογα» μπορούν να τη ματώσουν. Η έρπουσα φημολογία αρχίζει να γίνεται ανοιχτή παραδοχή· ότι, δηλαδή, «είναι ίδιοι με τους προηγούμενους».

Η αντίστροφη μέτρηση για τις κυβερνήσεις αρχίζει όταν χάνουν την ηθική νομιμοποίηση. Σμπαραλιάζεται ακόμη και η πολιτική ηγεμονία τους. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί που όλοι θεωρούσαν ότι ο κ. Καραμανλής βρίσκεται «καβάλα στο άλογο» και προεξοφλούσαν μια άνετη εκλογική νίκη, αρχίζουν να διατυπώνονται ενστάσεις και επιφυλάξεις. «Αν καθυστερήσουν οι εκλογές», «αν το καλοκαίρι έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα», «αν χυθεί αίμα στις διαδηλώσεις», «αν αποκαλυφθούν κι άλλα σκάνδαλα», τότε όλα μπορούν να συμβούν, είναι η μόνιμη επωδός των πολιτικών συζητήσεων και αναλύσεων.

Όμως όταν μια κυβέρνηση εξαρτάται από τα «αν», από το τυχαίο δηλαδή, και αναγκάζεται να κάνει πολιτική με βάση τα «αν», τότε ουδείς μπορεί να υποστηρίξει ότι το κλίμα δεν έχει αλλάξει εις βάρος της. Και, βέβαια, ολοένα και πιο λίγοι θα στοιχημάτιζαν για την εκλογική της επικράτηση όσο οι κάλπες αργούν να στηθούν. Η κατάσταση αυτή λογικό είναι να προκαλεί νευρική κρίση στους βουλευτές και τα στελέχη της Ν.Δ., όπως φυσιολογικό είναι να επηρεάζεται και η ψυχολογία του πρωθυπουργού. Τώρα όλοι προεξοφλούν τη νίκη, ενώ για αύριο και υπό το κράτος των «αν» νίπτουν τας χείρας των.

Το δίλημμα είναι μεγάλο και υπαρκτό για τον Κ. Καραμανλή. Αν δεν κάνει τώρα τις εκλογές που σχεδόν όλοι θεωρούν ότι θα τις κερδίσει και τις κάνει αργότερα και τις χάσει, τότε θα βρεθεί στο στόχαστρο της οργίλου κριτικής όχι μόνον των οιονεί δελφίνων του, αλλά και των ακραιφνών καραμανλικών. Εκεί δηλαδή που του χρωστάνε, θα θέλουν να του πάρουν και το βόδι. Και επειδή στην πολιτική, όπως και στη ζωή, ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει, λογικό είναι ο πρωθυπουργός, όπως άλλωστε και κάθε φυσιολογικός άνθρωπος, να φλερτάρει με τη σιγουριά.

Αν πάντως επιλεγεί ο ριψοκίνδυνος δρόμος της προσφυγής στις κάλπες στο τέλος της τετραετίας και οι εκλογές, αντίθετα απ’ ό,τι πιθανολογείται, χαθούν, η Ν.Δ. εισέρχεται σε βαθιά κρίση, αφού το «σύνδρομο του διαλείμματος» (όπως αυτό της περιόδου 1990-1993) ίσως γίνει μόνιμο πολιτικό χαρακτηριστικό της συντηρητικής παράταξης. Το σκάνδαλο με τα αποθεματικά των ταμείων και κυρίως η αβεβαιότητα για το βάθος και την έκταση των εμπλεκόμενων λογικό είναι, λοιπόν, να ανεβάζουν την αδρεναλίνη στο «γαλάζιο» στρατόπεδο.

Η αδρεναλίνη, όμως, βρίσκεται στα ύψη και στο ΠΑΣΟΚ. Οι τελευταίες δύο «βόμβες» Πάγκαλου δεν αποκόπτουν απλώς τη Χαρ. Τρικούπη από τους φοιτητές και το εκπαιδευτικό κίνημα, αλλά και εγείρουν εκ νέου τείχη με τον κόσμο της Αριστεράς, παρά την προσπάθεια του Γιώργου Παπανδρέου να τα γκρεμίσει. Αποκομμένο το ΠΑΣΟΚ από τη μόνη ενεργή κινηματική αντικυβερνητική διαδικασία και με γκρεμισμένες τις γέφυρες προς τα αριστερά του, είναι δύσκολο να επανακάμψει εκλογικά.

Οι «βόμβες» Πάγκαλου είναι ακόμη πιο καταστροφικές, καθώς φέρνουν στην επιφάνεια το υπαρκτό πρόβλημα της νέας φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ. Η σιωπή στα διπλωματικά «φάουλ» της Ντόρας Μπακογιάννη, η ερμαφρόδιτη στάση για το άρθρο 16, οι διαφορετικές απόψεις για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και την αποχή των πανεπιστημιακών, ο διχασμός όσον αφορά τις σχέσεις με την Αριστερά, το φλερτ, από ορισμένους, με τις «δυνάμεις του Νόμου, της Τάξης και της Ηθικής» είναι λογικό να μην καλύπτονται από την πρόσφατη προγραμματική πλατφόρμα των 10 σημείων του Γιώργου Παπανδρέου. Το πρόβλημα με τον Πάγκαλο δεν είναι ότι βγήκε εκτός γραμμής, είναι ότι ανέδειξε τις «μαύρες τρύπες» στη νέα φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ. Ο Πάγκαλος έρχεται να προστεθεί στον Βενιζέλο, τη Διαμαντοπούλου, τον Παπαντωνίου, τον Κουλούρη, που -εκτός από θέμα ηγεσίας- θέτουν ευρύτερο πρόβλημα φυσιογνωμίας και προσανατολισμού του ΠΑΣΟΚ.

Εκεί που ο Γ. Παπανδρέου πήγε να το σκεπάσει με το πρόγραμμα και τις δικές του καλές επιδόσεις στη Βουλή, στο ΣΕΦ και την Καρδίτσα, ήρθε ο «τρελός του χωριού» (κατ’ άλλους, «συνειδητός προβοκάτορας») για να το ξεσκεπάσει. Μιλώντας για πιθανή διάλυση του ΠΑΣΟΚ ύστερα από τυχόν ήττα στις εκλογές και ίδρυση νέου κόμματος, ο Θόδ. Πάγκαλος δεν συντηρεί απλώς το θέμα ηγεσίας. Ορθώνει εμπόδια προεκλογικά προκειμένου όντως να τεθεί μετεκλογικά θέμα ηγεσίας και διάσπασης. Το κάνει βέβαια με τη μαεστρία ενός πρώην κομμουνιστή, μαθημένου στην ίντριγκα και τους υπαινιγμούς προκειμένου να μη δικαιολογείται επαρκώς μια καρατόμησή του. Αγγίζει το όριο ανοχής και δεν το ξεπερνά. Τη ζημιά, όμως, την έχει κάνει.

Είναι σίγουρο ότι αύριο, με αφορμή ίσως κάποιο άλλο γεγονός, τη σκυτάλη θα την πάρει κάποιος άλλος. Όσο ο Γ. Παπανδρέου δεν διαθέτει ένα συνεκτικό πολιτικό σχέδιο δράσης και δεν έχει ξεκάθαρη τη στρατηγική φυσιογνωμία του κόμματος που θέλει, τόσο τα φαινόμενα θα επαναλαμβάνονται. Δεν θα αρκούν ούτε οι δικές του καλές εμφανίσεις ούτε οι άξονες προγράμματος ούτε η λαϊκή δυσαρέσκεια για να τον φέρουν στην εξουσία. Η τροχοπέδη είναι μέσα στο κόμμα του και θα εμφανίζεται κάθε φορά με άλλο πρόσωπο και με διαφορετική ευκαιρία.

Η συγκρότηση και ανανέωση των ψηφοδελτίων ίσως είναι το επόμενο επεισόδιο αναταραχής που θα παιχτεί στο ΠΑΣΟΚ. Λογικά θα το προκαλέσει ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου, όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα αποβεί υπέρ του όσο δεν είναι ξεκάθαρες οι διαφορές με τη συντηρητική παράταξη, όσο δεν είναι καθαρό το όραμα και το σχέδιο για τη χώρα, όσο δεν διευκρινίζεται το κοινωνικό μπλοκ εξουσίας (με ποιες δυνάμεις θα πάει και ποιες θ’ αφήσει) και όσο απουσιάζει η πολιτική συμμαχιών. Τα μεγάλα αυτά ελλείμματα είναι που βραχυκυκλώνουν τα θέματα ηγεσίας και φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ. Παίρνουν δε εκρηκτική μορφή, καθώς συνεχίζει να είναι ένα καθεστωτικό κόμμα αξιωματούχων που δεν λέει ακόμη να συνηθίσει ότι βρίσκεται εκτός κυβερνητικής εξουσίας.

Συμπτώματα πυρετού έχουμε, όμως, και στην Αριστερά. Ο Συνασπισμός ενδέχεται να δοκιμαστεί αυτό το Σαββατοκύριακο. Αν και στα κομματικά συνέδρια της Αριστεράς είναι συνήθως ελεγχόμενες από πριν οι εντάσεις και προαποφασισμένες οι εξελίξεις, εντούτοις δεν αποκλείεται, επειδή ο ΣΥΝ αντιμετωπίζει και αυτός πρόβλημα φυσιογνωμίας, να δοθεί η εικόνα ενός κόμματος που δύσκολα μπορεί να διατηρήσει τον πολυτασικό του χαρακτήρα.

Πολυσυλλεκτικά είναι συνήθως τα κόμματα εξουσίας και όχι αυτά που αγωνίζονται ασθμαίνοντας να υπερβούν το όριο του 3% για να εισέλθουν στο Κοινοβούλιο. Ο Συνασπισμός δύσκολα μπορεί να παραμείνει ένα ενωμένο κόμμα που στο εσωτερικό του συνυπάρχουν ο κοινοβουλευτισμός και ο αντικοινοβουλευτισμός που χαρακτηρίζει κάποιες, έστω μικρές, συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ.

Είναι απορίας άξιον πώς θα μπορέσουν να συνεχίσουν να συνυπάρχουν ο κοινοβουλευτικός Φώτης Κουβέλης και ο οδοφραγματίας Ρούντι Ρινάλντι, ο πολιτικός Δραγασάκης και ο αμετανόητα κινηματικός Νταβανέλος, ο «συμμαχικός» Παπαγιανάκης και ο «μετωπικός» Λαφαζάνης. Κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα ΚΟΔΗΣΟ του αριστερισμού. Για πόσο καιρό ο Αλέκος Αλαβάνος θα μπορεί να έχει υπό την ίδια σκέπη «κόκκινους», «πράσινους» και «ροζ»; Η κάλπη και το όριο 3% δεν μπορεί να είναι για πολύ καιρό συγκολλητική ουσία. Ο ΣΥΝ δεν μπορεί ως κόμμα να συνεχίσει να κινείται μεταξύ οδοφραγμάτων και κοινοβουλευτικών εδράνων. Πρέπει να αποφασίσει τι είναι και τι θέλει.

Εκτός και αν μετατραπεί από κόμμα σε Μέτωπο. Αν η Κουμουνδούρου γίνει μια χαλαρή ομοσπονδία κομμάτων, οργανώσεων, κινήσεων και ομίλων, τότε το πράγμα αλλάζει. Είναι διαφορετικό να επιδιώκεις, π.χ., συμμαχία (ακόμη και κυβερνητική) με το ΠΑΣΟΚ και διαφορετικό να επιζητείς ώσμωση με το ΚΚΕ, όπως είναι εντελώς διαφορετικό να γίνεις η πολιτικο-κοινοβουλευτική έκφραση της Γένοβας.

Σίγουρα, πάντως, ο ΣΥΝ παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον και έχει πιο θελκτική εικόνα στον χώρο της κινηματικής Αριστεράς από το ΚΚΕ, το οποίο -αν και συνεχίζει να παραμένει στοχοπροσηλωμένο στην κομμουνιστική ορθοδοξία- εντούτοις αντιμετωπίζει οξύτερο πρόβλημα φυσιογνωμίας και ανανέωσης. Αυτό φαίνεται ότι είναι σε γνώση της ηγεσίας του, αλλά -ως είθισται- ο Περισσός θα προσπαθήσει να το αντιμετωπίσει έχοντας σφραγισμένες τις πόρτες του. Αυτό καθιστά δυσκολότερο το εγχείρημα, αλλά ίσως και πιο επώδυνο τον τοκετό.

Όπως και να ’χουν τα πράγματα, εν όψει των ερχόμενων εκλογών τα κόμματα βρίσκονται σε αναβρασμό, καθώς συνειδητοποιούν ότι η επόμενη μέρα της κάλπης θα ορίσει ένα νέο πολιτικό τοπίο, στο οποίο δεν είναι σίγουρο ότι θα έχουν την ίδια θέση, την ίδια υπόσταση και την ίδια συνοχή. Οι αναγνώσεις του μετεκλογικού τοπίου αναμένονται πολύ πιο δύσκολες απ’ ό,τι οι σημερινές προβλέψεις για το εκλογικό αποτέλεσμα.

Ουδείς μπορεί να αποκλείσει κρίσεις, διασπάσεις, νέες ηγεσίες, νέες συμμαχίες και ριζικές μεταμορφώσεις. Βρισκόμαστε μπροστά σ’ έναν νέο τοκετό για όλους τους πολιτικούς χώρους. Γι’ αυτό και οι ωδίνες συνεχώς θα γίνονται επώδυνες. Μέχρι να «σπάσουν τα νερά»...