Φελνίκος

Χθες είχαμε τους Δ΄ Χαιρετισμούς και στις εκκλησίες οι ιερείς μετά των πιστών ανέκραζαν: «Χαίρε, συ γαρ ανεγέννησας τους συλληφθέντας αισχρώς· χαίρε, συ γαρ ενουθέτησας τους συληθέντας τον νουν/ χαίρε, η τον φθορέα των φρενών καταργούσα· χαίρε, η τον σπορέα της αγνείας τεκούσα». Στα κόμματα οι «ύμνοι» που αναπέμπονται αυτές τις ημέρες είναι παρεμφερείς, μόνον που ψάλλονται σε ήχους πλάγιους, ενώ απουσιάζει εντελώς η κατάνυξη.

Αναβρασμός επικρατεί απ’ άκρου εις άκρον. Θαρρείς και το κομματικό «πλήρωμα» έχει καταληφθεί από κρίση και σεληνιασμό. Μετά τη Γιαννάκου, τον Πολύδωρα και (επ’ εσχάτων) την Ντόρα, ήρθε η σειρά του Σάββα Τσιτουρίδη να ξηλώσει το πουλόβερ της συνοχής και της πολιτικο-ηθικής νομιμοποίησης της κυβέρνησης. Οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις για τα ύποπτα παιχνίδια με τα αποθεματικά των ταμείων φαίνεται ότι είναι ένας κάβος που δύσκολα ο Κ. Καραμανλής θα μπορέσει να ξεπεράσει εάν δεν προσφύγει άμεσα σε εκλογές. Διαγενομένου του χρόνου, οι πληροφορίες λένε ότι θα αποκαλύπτεται ολοένα και σε μεγαλύτερη έκταση η ενσκήψασα διαφθορά και στο «γαλάζιο» γκουβέρνο.

Η αμηχανία και η ανησυχία περισσεύουν στη συμπολίτευση ως προς το τι τέξεται η επομένη. Στο αυταρχικό πρόσωπο των πραιτόρων του Βύρωνα Πολύδωρα προστίθενται τώρα και οι γκρίζες μορφές των απαράτσνικων που υποκύπτουν στη γοητεία του χρήματος. Μαζί δε με την οικονομική δυσπραγία της μεσαίας τάξης και των χαμηλόμισθων στρωμάτων συνιστούν ένα κοκτέιλ εκρηκτικό, ανάλογο με αυτό των μολότοφ των κουκουλοφόρων. Παρά τα λάθη, τις παραλείψεις, την ακρίβεια και τον αυταρχισμό, η κυβέρνηση συνεχίζει να έχει την ηθική νομιμοποίηση έναντι του ΠΑΣΟΚ. Οι «κουμπάροι» την γρατσούνισαν, η «Ακρόπολη» και τα «ομόλογα» μπορούν να τη ματώσουν. Η έρπουσα φημολογία αρχίζει να γίνεται ανοιχτή παραδοχή· ότι, δηλαδή, «είναι ίδιοι με τους προηγούμενους».

Η αντίστροφη μέτρηση για τις κυβερνήσεις αρχίζει όταν χάνουν την ηθική νομιμοποίηση. Σμπαραλιάζεται ακόμη και η πολιτική ηγεμονία τους. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί που όλοι θεωρούσαν ότι ο κ. Καραμανλής βρίσκεται «καβάλα στο άλογο» και προεξοφλούσαν μια άνετη εκλογική νίκη, αρχίζουν να διατυπώνονται ενστάσεις και επιφυλάξεις. «Αν καθυστερήσουν οι εκλογές», «αν το καλοκαίρι έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα», «αν χυθεί αίμα στις διαδηλώσεις», «αν αποκαλυφθούν κι άλλα σκάνδαλα», τότε όλα μπορούν να συμβούν, είναι η μόνιμη επωδός των πολιτικών συζητήσεων και αναλύσεων.

Όμως όταν μια κυβέρνηση εξαρτάται από τα «αν», από το τυχαίο δηλαδή, και αναγκάζεται να κάνει πολιτική με βάση τα «αν», τότε ουδείς μπορεί να υποστηρίξει ότι το κλίμα δεν έχει αλλάξει εις βάρος της. Και, βέβαια, ολοένα και πιο λίγοι θα στοιχημάτιζαν για την εκλογική της επικράτηση όσο οι κάλπες αργούν να στηθούν. Η κατάσταση αυτή λογικό είναι να προκαλεί νευρική κρίση στους βουλευτές και τα στελέχη της Ν.Δ., όπως φυσιολογικό είναι να επηρεάζεται και η ψυχολογία του πρωθυπουργού. Τώρα όλοι προεξοφλούν τη νίκη, ενώ για αύριο και υπό το κράτος των «αν» νίπτουν τας χείρας των.

Το δίλημμα είναι μεγάλο και υπαρκτό για τον Κ. Καραμανλή. Αν δεν κάνει τώρα τις εκλογές που σχεδόν όλοι θεωρούν ότι θα τις κερδίσει και τις κάνει αργότερα και τις χάσει, τότε θα βρεθεί στο στόχαστρο της οργίλου κριτικής όχι μόνον των οιονεί δελφίνων του, αλλά και των ακραιφνών καραμανλικών. Εκεί δηλαδή που του χρωστάνε, θα θέλουν να του πάρουν και το βόδι. Και επειδή στην πολιτική, όπως και στη ζωή, ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει, λογικό είναι ο πρωθυπουργός, όπως άλλωστε και κάθε φυσιολογικός άνθρωπος, να φλερτάρει με τη σιγουριά.

Αν πάντως επιλεγεί ο ριψοκίνδυνος δρόμος της προσφυγής στις κάλπες στο τέλος της τετραετίας και οι εκλογές, αντίθετα απ’ ό,τι πιθανολογείται, χαθούν, η Ν.Δ. εισέρχεται σε βαθιά κρίση, αφού το «σύνδρομο του διαλείμματος» (όπως αυτό της περιόδου 1990-1993) ίσως γίνει μόνιμο πολιτικό χαρακτηριστικό της συντηρητικής παράταξης. Το σκάνδαλο με τα αποθεματικά των ταμείων και κυρίως η αβεβαιότητα για το βάθος και την έκταση των εμπλεκόμενων λογικό είναι, λοιπόν, να ανεβάζουν την αδρεναλίνη στο «γαλάζιο» στρατόπεδο.

Η αδρεναλίνη, όμως, βρίσκεται στα ύψη και στο ΠΑΣΟΚ. Οι τελευταίες δύο «βόμβες» Πάγκαλου δεν αποκόπτουν απλώς τη Χαρ. Τρικούπη από τους φοιτητές και το εκπαιδευτικό κίνημα, αλλά και εγείρουν εκ νέου τείχη με τον κόσμο της Αριστεράς, παρά την προσπάθεια του Γιώργου Παπανδρέου να τα γκρεμίσει. Αποκομμένο το ΠΑΣΟΚ από τη μόνη ενεργή κινηματική αντικυβερνητική διαδικασία και με γκρεμισμένες τις γέφυρες προς τα αριστερά του, είναι δύσκολο να επανακάμψει εκλογικά.

Οι «βόμβες» Πάγκαλου είναι ακόμη πιο καταστροφικές, καθώς φέρνουν στην επιφάνεια το υπαρκτό πρόβλημα της νέας φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ. Η σιωπή στα διπλωματικά «φάουλ» της Ντόρας Μπακογιάννη, η ερμαφρόδιτη στάση για το άρθρο 16, οι διαφορετικές απόψεις για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και την αποχή των πανεπιστημιακών, ο διχασμός όσον αφορά τις σχέσεις με την Αριστερά, το φλερτ, από ορισμένους, με τις «δυνάμεις του Νόμου, της Τάξης και της Ηθικής» είναι λογικό να μην καλύπτονται από την πρόσφατη προγραμματική πλατφόρμα των 10 σημείων του Γιώργου Παπανδρέου. Το πρόβλημα με τον Πάγκαλο δεν είναι ότι βγήκε εκτός γραμμής, είναι ότι ανέδειξε τις «μαύρες τρύπες» στη νέα φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ. Ο Πάγκαλος έρχεται να προστεθεί στον Βενιζέλο, τη Διαμαντοπούλου, τον Παπαντωνίου, τον Κουλούρη, που -εκτός από θέμα ηγεσίας- θέτουν ευρύτερο πρόβλημα φυσιογνωμίας και προσανατολισμού του ΠΑΣΟΚ.

Εκεί που ο Γ. Παπανδρέου πήγε να το σκεπάσει με το πρόγραμμα και τις δικές του καλές επιδόσεις στη Βουλή, στο ΣΕΦ και την Καρδίτσα, ήρθε ο «τρελός του χωριού» (κατ’ άλλους, «συνειδητός προβοκάτορας») για να το ξεσκεπάσει. Μιλώντας για πιθανή διάλυση του ΠΑΣΟΚ ύστερα από τυχόν ήττα στις εκλογές και ίδρυση νέου κόμματος, ο Θόδ. Πάγκαλος δεν συντηρεί απλώς το θέμα ηγεσίας. Ορθώνει εμπόδια προεκλογικά προκειμένου όντως να τεθεί μετεκλογικά θέμα ηγεσίας και διάσπασης. Το κάνει βέβαια με τη μαεστρία ενός πρώην κομμουνιστή, μαθημένου στην ίντριγκα και τους υπαινιγμούς προκειμένου να μη δικαιολογείται επαρκώς μια καρατόμησή του. Αγγίζει το όριο ανοχής και δεν το ξεπερνά. Τη ζημιά, όμως, την έχει κάνει.

Είναι σίγουρο ότι αύριο, με αφορμή ίσως κάποιο άλλο γεγονός, τη σκυτάλη θα την πάρει κάποιος άλλος. Όσο ο Γ. Παπανδρέου δεν διαθέτει ένα συνεκτικό πολιτικό σχέδιο δράσης και δεν έχει ξεκάθαρη τη στρατηγική φυσιογνωμία του κόμματος που θέλει, τόσο τα φαινόμενα θα επαναλαμβάνονται. Δεν θα αρκούν ούτε οι δικές του καλές εμφανίσεις ούτε οι άξονες προγράμματος ούτε η λαϊκή δυσαρέσκεια για να τον φέρουν στην εξουσία. Η τροχοπέδη είναι μέσα στο κόμμα του και θα εμφανίζεται κάθε φορά με άλλο πρόσωπο και με διαφορετική ευκαιρία.

Η συγκρότηση και ανανέωση των ψηφοδελτίων ίσως είναι το επόμενο επεισόδιο αναταραχής που θα παιχτεί στο ΠΑΣΟΚ. Λογικά θα το προκαλέσει ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου, όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα αποβεί υπέρ του όσο δεν είναι ξεκάθαρες οι διαφορές με τη συντηρητική παράταξη, όσο δεν είναι καθαρό το όραμα και το σχέδιο για τη χώρα, όσο δεν διευκρινίζεται το κοινωνικό μπλοκ εξουσίας (με ποιες δυνάμεις θα πάει και ποιες θ’ αφήσει) και όσο απουσιάζει η πολιτική συμμαχιών. Τα μεγάλα αυτά ελλείμματα είναι που βραχυκυκλώνουν τα θέματα ηγεσίας και φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ. Παίρνουν δε εκρηκτική μορφή, καθώς συνεχίζει να είναι ένα καθεστωτικό κόμμα αξιωματούχων που δεν λέει ακόμη να συνηθίσει ότι βρίσκεται εκτός κυβερνητικής εξουσίας.

Συμπτώματα πυρετού έχουμε, όμως, και στην Αριστερά. Ο Συνασπισμός ενδέχεται να δοκιμαστεί αυτό το Σαββατοκύριακο. Αν και στα κομματικά συνέδρια της Αριστεράς είναι συνήθως ελεγχόμενες από πριν οι εντάσεις και προαποφασισμένες οι εξελίξεις, εντούτοις δεν αποκλείεται, επειδή ο ΣΥΝ αντιμετωπίζει και αυτός πρόβλημα φυσιογνωμίας, να δοθεί η εικόνα ενός κόμματος που δύσκολα μπορεί να διατηρήσει τον πολυτασικό του χαρακτήρα.

Πολυσυλλεκτικά είναι συνήθως τα κόμματα εξουσίας και όχι αυτά που αγωνίζονται ασθμαίνοντας να υπερβούν το όριο του 3% για να εισέλθουν στο Κοινοβούλιο. Ο Συνασπισμός δύσκολα μπορεί να παραμείνει ένα ενωμένο κόμμα που στο εσωτερικό του συνυπάρχουν ο κοινοβουλευτισμός και ο αντικοινοβουλευτισμός που χαρακτηρίζει κάποιες, έστω μικρές, συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ.

Είναι απορίας άξιον πώς θα μπορέσουν να συνεχίσουν να συνυπάρχουν ο κοινοβουλευτικός Φώτης Κουβέλης και ο οδοφραγματίας Ρούντι Ρινάλντι, ο πολιτικός Δραγασάκης και ο αμετανόητα κινηματικός Νταβανέλος, ο «συμμαχικός» Παπαγιανάκης και ο «μετωπικός» Λαφαζάνης. Κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα ΚΟΔΗΣΟ του αριστερισμού. Για πόσο καιρό ο Αλέκος Αλαβάνος θα μπορεί να έχει υπό την ίδια σκέπη «κόκκινους», «πράσινους» και «ροζ»; Η κάλπη και το όριο 3% δεν μπορεί να είναι για πολύ καιρό συγκολλητική ουσία. Ο ΣΥΝ δεν μπορεί ως κόμμα να συνεχίσει να κινείται μεταξύ οδοφραγμάτων και κοινοβουλευτικών εδράνων. Πρέπει να αποφασίσει τι είναι και τι θέλει.

Εκτός και αν μετατραπεί από κόμμα σε Μέτωπο. Αν η Κουμουνδούρου γίνει μια χαλαρή ομοσπονδία κομμάτων, οργανώσεων, κινήσεων και ομίλων, τότε το πράγμα αλλάζει. Είναι διαφορετικό να επιδιώκεις, π.χ., συμμαχία (ακόμη και κυβερνητική) με το ΠΑΣΟΚ και διαφορετικό να επιζητείς ώσμωση με το ΚΚΕ, όπως είναι εντελώς διαφορετικό να γίνεις η πολιτικο-κοινοβουλευτική έκφραση της Γένοβας.

Σίγουρα, πάντως, ο ΣΥΝ παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον και έχει πιο θελκτική εικόνα στον χώρο της κινηματικής Αριστεράς από το ΚΚΕ, το οποίο -αν και συνεχίζει να παραμένει στοχοπροσηλωμένο στην κομμουνιστική ορθοδοξία- εντούτοις αντιμετωπίζει οξύτερο πρόβλημα φυσιογνωμίας και ανανέωσης. Αυτό φαίνεται ότι είναι σε γνώση της ηγεσίας του, αλλά -ως είθισται- ο Περισσός θα προσπαθήσει να το αντιμετωπίσει έχοντας σφραγισμένες τις πόρτες του. Αυτό καθιστά δυσκολότερο το εγχείρημα, αλλά ίσως και πιο επώδυνο τον τοκετό.

Όπως και να ’χουν τα πράγματα, εν όψει των ερχόμενων εκλογών τα κόμματα βρίσκονται σε αναβρασμό, καθώς συνειδητοποιούν ότι η επόμενη μέρα της κάλπης θα ορίσει ένα νέο πολιτικό τοπίο, στο οποίο δεν είναι σίγουρο ότι θα έχουν την ίδια θέση, την ίδια υπόσταση και την ίδια συνοχή. Οι αναγνώσεις του μετεκλογικού τοπίου αναμένονται πολύ πιο δύσκολες απ’ ό,τι οι σημερινές προβλέψεις για το εκλογικό αποτέλεσμα.

Ουδείς μπορεί να αποκλείσει κρίσεις, διασπάσεις, νέες ηγεσίες, νέες συμμαχίες και ριζικές μεταμορφώσεις. Βρισκόμαστε μπροστά σ’ έναν νέο τοκετό για όλους τους πολιτικούς χώρους. Γι’ αυτό και οι ωδίνες συνεχώς θα γίνονται επώδυνες. Μέχρι να «σπάσουν τα νερά»...