Φελνίκος

Η περιγραφή της πολιτικοοικονομικής κατάστασης της χώρας ταιριάζει με τη γνωμάτευση οδοντιάτρου: «Κύριε, τα δόντια σας είναι εξαιρετικά, τα ούλα θέλουν άλλαγμα».

Και όντως, η Ελλάδα είναι δημοκρατική χώρα, με σταθερό κοινοβουλευτικό πολίτευμα, ανήκει στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες, είναι παλαιό μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα στον στενό της πυρήνα, την ΟΝΕ, βρίσκεται σε ένα γεωστρατηγικό σημείο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στη Μεσόγειο, έχει ζηλευτό φυσικό τοπίο, μακραίωνη ιστορία και αναγνωρισμένο παγκοσμίως πολιτισμό, ενώ συνεχίζει να υφίσταται το λεγόμενο «δαιμόνιο της φυλής», με σπουδαίους επιστήμονες και επιχειρηματίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Εκεί που πάσχει είναι το «σύστημα». Το πολιτικό, το επιχειρηματικό, το θεσμικό, αλλά και της κοινωνικής οργάνωσης. Τα «δόντια» της είναι εξαιρετικά. Τα «ούλα» της έχουν σαπίσει. Η κλεπτοκρατία, η κομματικοκρατία και επ’ εσχάτοις και η μιντιοκρατία είναι βαρίδια που την τραβάνε στον πάτο.

Η πολιτική τάξη και οι κυρίαρχες κομματικές της εκφράσεις βυθίζονται. Το ίδιο και η οικονομία. Μαζί τους βουλιάζει και η κοινωνία, καθώς η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, νιώθει ανασφαλής και φοβάται ότι το μέλλον θα είναι χειρότερο.

Η τάση ισοπέδωσης και απόρριψης των πάντων γίνεται ισχυρότερη, καθώς απουσιάζει και η συγκολλητική ουσία της πνευματικής δημιουργίας και ανάτασης που υπήρχε σε παλαιότερες -και περίπου αντίστοιχες με το σήμερα- περιόδους. Εάν κάποιος μπορούσε να παρακολουθήσει τα λεγόμενα φωτογκρούπ των εταιρειών δημοσκοπήσεων, θα μελαγχολούσε έτι περισσότερο, καθώς τα ποσοτικά στοιχεία των μετρήσεων της κοινής γνώμης που εμφανίζονται μάλλον δεν αντιστοιχούν στα ποιοτικά. Είναι ακόμα χειρότερα.

Οι σοβαροί ερευνητές-αναλυτές «συλλαμβάνουν» μεν την έντονη και καθαρή, ποιοτικά, δυσαρέσκεια των πολιτών. Όμως, είναι πεπεισμένοι ότι αυτή ποσοτικά δεν έχει αποτυπωθεί σε όλο της το εύρος. Είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι δηλώνεται. Ακόμα και ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται ως «νέο» στο υπάρχον σύστημα. Δεν αντιμετωπίζεται ούτε εσωτερικεύεται ως «το νέο».

Εάν το υπάρχον πολιτικό-κομματικό σύστημα καταρρεύσει, ο νεαρός Τσίπρας δεν έχει και πολλές ελπίδες να διασωθεί. Πιθανότατα θα καταρρεύσει μαζί με το σύστημα. Πώς άραγε μπορεί να ξεπεραστεί και να δοθεί διέξοδος στο αδιέξοδο το οποίο αισθάνεται και δηλώνει ένας πατέρας 40-50 χρόνων: «Με κοιτάζει ο γιος μου και νιώθω ότι είμαι αποτυχημένος. Δεν έχω να του δώσω χαρτζιλίκι να βγει έξω ή να πάει διακοπές με τους φίλους του»;

Πώς θα συμπεριφερθεί αύριο μπροστά στην κάλπη αυτός ο πατέρας, που δεν είναι ο μόνος, είναι οι περισσότεροι; Πώς θα συμπεριφερθεί η γυναίκα του; Πώς θα συμπεριφερθούν τα παιδιά τους που ίσως ψηφίζουν για πρώτη ή δεύτερη φορά; Πώς θα συμπεριφερθούν όλοι οι άνθρωποι των χαμηλών εισοδημάτων και της μεσαίας τάξης που τους τσακίζει η οικονομική δυσπραγία, η ακρίβεια, η ανεργία; Όταν οι περισσότεροι δεν τα φέρνουν σήμερα βόλτα και φοβούνται για το μέλλον, τι θα κάνουν; Θα ψηφίσουν κάτι ή κάποιους που το μόνο που τους υπόσχονται είναι ότι το αύριο θα είναι πιο δύσκολο; Ότι το μόνο που μπορούν να κάνουν γι’ αυτούς είναι κάποια «μερεμέτια» ώστε να παραταθεί η ώρα του «θανάτου» τους;

Λένε ότι σε ώρες δύσκολες οι λαοί και τα έθνη συσπειρώνονται γύρω από τις ηγεσίες τους. Όταν αυτές οι ηγεσίες δεν υπάρχουν, όταν από τα λάθη, τις παραλείψεις, τις αβελτηρίες και την εν γένει συμπεριφορά τους αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων, γιατί οι πολίτες θα συσπειρωθούν γύρω τους και δεν θα τους ρίξουν μια κλοτσιά για να φύγουν από πάνω τους, αφού τους αισθάνονται πλέον ως βάρος;

Τα δεδομένα που υπάρχουν είναι τα εξής: Υπάρχει οικονομική ασφυξία. Οι άνθρωποι στην πλειονότητά τους φοβούνται για το μέλλον. Η ανασφάλειά τους επιτάθηκε με τις αλλαγές που έγιναν, αμέσως μετά τις εκλογές, στο συνταξιοδοτικό-ασφαλιστικό. Η σταθερότητα που υπήρχε στα επιτόκια δανείων και καρτών, υπό το βάρος και της διεθνούς πιστωτικής κρίσης, καταρρέει. Ο πληθωρισμός έπειτα από πολλά χρόνια σηκώνει και πάλι απειλητικά κεφάλι. Οι μισθοί είναι καθηλωμένοι και σε μεγάλη απόκλιση από τον μέσο κοινοτικό όρο. Οι παροχές υγείας, παιδείας, ασφάλειας, εκτός από πλημμελείς, γίνονται και πιο ακριβές.

Όλα συνηγορούν λοιπόν στο ότι το αύριο θα είναι χειρότερο, καθώς η κυβέρνηση απλώς δηλώνει «ωσεί παρούσα». Δεν κάνει τίποτε για να δείξει ότι αντιδρά. Ότι έχει κάποιο σχέδιο για να αντιμετωπίσει την κρίση.

Πλέον εδραιώνεται η πεποίθηση ότι μόνιμο μέλημά της είναι η επικοινωνιακή διαχείριση της καθημερινότητας και τώρα με το σκάνδαλο της Siemens ότι έχει γίνει και το μοναδικό. Πώς όμως θα πάει μπροστά ένας τόπος όταν απουσιάζει η αισιοδοξία, όταν δεν υπάρχουν προτεραιότητες, μετρήσιμοι στόχοι, ένα καθαρό πρόγραμμα διεξόδου από την κρίση;

Πώς μπορεί να συνεχίσει χωρίς να βλάψει τους πολίτες και τη χώρα μια κυβέρνηση, όταν το μόνο που υπάρχει είναι το «Μέγαρο Μαξίμου», που κατά κάποιο περίεργο τρόπο έχει αναχθεί σε οντότητα; Ακούμε, διαβάζουμε, μας λένε ότι «το Μέγαρο Μαξίμου ανησυχεί, είναι δυσαρεστημένο, σκέφτεται», και άλλα τέτοια παράδοξα. Ποιος είναι το Μέγαρο Μαξίμου; Ο πρωθυπουργός, ο διευθυντής του γραφείου του πρωθυπουργού και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος;

Όταν σε κάποιες άλλες χώρες, λόγου χάρη τις ΗΠΑ, λένε «ο Λευκός Οίκος», «το Συμβούλιο Ασφαλείας», εννοούν ένα ολόκληρο σύστημα διεύθυνσης και αποφάσεων. Υπάρχει εδώ, και μάλιστα σε μια χώρα με εντελώς πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα διακυβέρνησης, ένα τέτοιο πανίσχυρο πρωθυπουργικό επιτελείο; Είναι αρκετή, ακόμα κι αν ήταν ικανότατη, μια τριάδα ανθρώπων για να ανταποκριθεί στα δύσκολα καθήκοντα διακυβέρνησης μιας χώρας που βρίσκεται σε κρίση; Ακόμη και στο θέμα της οικονομίας, που σήμερα είναι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της χώρας, τι υπάρχει; Μόνον ο Γ. Αλογοσκούφης, όστις από καιρού εις καιρόν ενημερώνει τον πρωθυπουργό. Δεν θα έπρεπε να υπήρχε ένα πανίσχυρο όργανο οικονομικής διεύθυνσης που, εκτός από το να χαράσσει πολιτική, να συσκέπτεται σχεδόν καθημερινά για να λαμβάνει αποφάσεις, να διορθώνει πολιτικές, να επιλύει κρίσεις και προβλήματα;

Κάποτε, εκτός από τον υπουργό Οικονομίας, υπήρχαν και άλλοι ισχυροί οικονομικοί υπουργοί και παράγοντες, που συζητούσαν, παρήγαγαν ιδέες, υλοποιούσαν πολιτικές. Υπήρχε ο υπουργός Οικονομικών, ο υπουργός Συντονισμού, ο υπουργός Βιομηχανίας. Υπήρχε ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος ως καθημερινός και μόνιμος σύμβουλος της κυβερνήσεως, υπήρχε αργότερα, κυρίως επί Σημίτη, το ΣΟΕ. Υπήρχαν ακόμα και οι κρατικοί τραπεζίτες και οι διοικητές των μεγάλων δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών.

Τώρα σαφώς η δομή διακυβέρνησης (λόγω αποκρατικοποιήσεων, Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλαγών στη δομή του Υπουργικού Συμβουλίου κ.ά.) έχει αλλάξει. Δεν θα έπρεπε όμως με κάτι να αντικατασταθεί; Να δεχθώ ότι ο Γ. Αλογοσκούφης είναι ο καλύτερος και πλέον επαρκής οικονομικός εγκέφαλος που διαθέτει η παρούσα κυβέρνηση. Είναι όμως μόνος, ένας με τον οποίο αποκλειστικά συζητά και αποφασίζει ο πρωθυπουργός. Είναι ένα μοντέλο διακυβέρνησης που δεν ανταποκρίνεται στις σύνθετες και δύσκολες, ιδιαίτερα σήμερα, συνθήκες.

Επίσης, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί η κυβέρνηση απλώς περιγράφει τις δυσκολίες και δεν χτυπά καμπανάκι σωτηρίας. Γιατί δεν αναλαμβάνονται από τον ίδιο τον πρωθυπουργό πρωτοβουλίες να γίνουν συντεταγμένα συζητήσεις με ανθρώπους σοβαρούς, διακεκριμένους επιστήμονες, επιτυχημένους επιχειρηματίες, τραπεζίτες, αναλυτές για το πώς θα ξεπεραστεί ή θα αντιμετωπιστεί καλύτερα η ενσκήψασα κρίση;

Γιατί να μη γίνει κοινωνός και συμμέτοχος στην αντιμετώπιση της κρίσης το όποιο καλύτερο δυναμικό διαθέτει η χώρα; Γιατί να μη ζητηθούν ιδέες, προτάσεις, να υπάρξει ένα έστω έκτακτο -και για όσο διαρκεί η κρίση- ανοιχτό φόρουμ προβληματισμού, συζήτησης και αποφάσεων; Γιατί να μην αντιγραφεί και προσαρμοστεί πολιτικά ο τρόπος που αντιδρούν οι πολυεθνικοί κολοσσοί όταν ανακύπτει ένα σοβαρό πρόβλημα; Γιατί να μην υπάρξει ένα είδος πολιτικής προσομοίωσης του «war room», του «πολεμικού δωματίου», όπου μαζεύονται όλα τα κορυφαία στελέχη των πολυεθνικών γιγάντων όταν αντιμετωπίζουν μείζονες κρίσεις;

Δεν είναι μήπως μείζων η οικονομική (αφήνουμε προσώρας την πολιτική) κρίση που αντιμετωπίζουμε; Πού είναι το crisis management; Αν δεν υπάρχει τώρα ένα management team, πότε θα υπάρξει;

Δυστυχώς, τίποτα από όλα αυτά δεν υπάρχει. Το μόνο που υπάρχει είναι αμεριμνησία. Όλοι σκέφτονται πώς να «καβατζάρουν» τη μια μέρα, την επόμενη, μέχρι να έρθουν οι εκλογές. Απουσιάζουν το όραμα, το σχέδιο και η θέληση να εργαστούμε για μια άλλη Ελλάδα, για μια νέα Ελλάδα.

Αν υπήρχε έστω και ως σκέψη, οι κυβερνώντες θα έκαναν τουλάχιστον αυτό που τους «δίδαξε» προχθές ο Λουίς Θαπατέρο. Ήρθε στη χώρα μας με αποκλειστικό σκοπό να προωθήσει τα ενεργειακά συμφέροντα της Ισπανίας. Κάθισε στο ίδιο τραπέζι με τους επιχειρηματίες της χώρας του και έλεγε, στον πληθυντικό αριθμό, ταυτιζόμενος μαζί τους: «Θέλουμε να κάνουμε δουλειές στη χώρα σας, θέλουμε να γίνουμε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε πράσινη ενέργεια, θέλουμε αυτά κι αυτά».

Δυστυχώς, στην ελληνοϊσπανική επιχειρηματική συνάντηση πήγε μόνον ο Λουίς Θαπατέρο, ο Κ. Καραμανλής δεν προσήλθε. Προφανώς έπρεπε να δει τι θα πράξει με τους «λεκέδες» της Siemens. Αυτή είναι η διαφορά αντίληψης διακυβέρνησης μιας μεγάλης από μια μικρή χώρα. Και αυτό πληρώνουμε.

Όταν οι άλλοι αντιμετωπίζουν προβλήματα συσπειρώνονται. Αντίθετα, εμείς εφευρίσκουμε τρόπους για να διχαστούμε περισσότερο. Όταν οι άλλοι νιώθουν ότι πρέπει να επεκταθούν, να βγουν εκτός των ορίων της επικράτειάς τους για να επιβιώσουν στον σκληρό ανταγωνισμό που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση, εμείς κοιτάμε να περιχαρακώσουμε τον μικρό μας χώρο. Μη χάσουμε «το χωριό του Αστερίξ». Κι ας έχουμε παγκόσμιους παίκτες, όπως για παράδειγμα οι εφοπλιστές. Δεν τους αξιοποιούμε για μια επιθετική και εξωστρεφή πολιτική ή έστω για να δυναμώσουμε και να διεθνοποιήσουμε (στον ευρύτερο χώρο της περιοχής μας) τις καλές και μεγάλες εγχώριες, αρχής γενομένης από τις δημόσιες, επιχειρήσεις.

Προτιμούμε είτε να τους βάζουμε εμπόδια στην επιχειρηματικότητα είτε να τις πουλάμε για να κλείνουμε πρόσκαιρα δημοσιονομικές τρύπες. Δυστυχώς, το σύνδρομο της «πτωχής και έντιμης» Ελλάδος παραμένει. Μόνο που τώρα έχασε και την εντιμότητά της.

Και γι’ αυτό ίσως είναι δύσκολο ακόμη και οι δημοσκόποι να προβλέψουν πώς θα συμπεριφερθούν εφεξής οι φτωχοί Έλληνες.