Φελνίκος

Tην Τρίτη η συμπολίτευση, ψηφίζοντας τα «επείγοντα μέτρα εφαρμογής του προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας», εν τινι τρόπω ολοκληρώνει τις υποχρεώσεις της χώρας έναντι της τρόικας. Το νομοσχέδιο που ενεκρίθη από το Υπουργικό Συμβούλιο και εισάγεται στη Βουλή προς ψήφιση με τη μορφή του κατεπείγοντος είναι ο «σκληρός πυρήνας» των εργασιακών, μισθολογικών, κοινωνικών και άλλων θεμάτων που οι δανειστές μας απαιτούσαν να σπάσει, και σπάει.

Σε δύο ώρες που χρειάστηκε το Υπουργικό Συμβούλιο και σε δύο μέρες που θα χρειαστεί το Κοινοβούλιο καταλύονται κατακτήσεις πολλών δεκαετιών.

Πλέον ουδείς τροϊκανός μπορεί να ισχυριστεί ότι οι Έλληνες δεν συνεμορφώθησαν προς τας υποδείξεις τους. Συνεμορφώθησαν. Και συνεμορφώθησαν κατά πρωτοφανή και απόλυτο τρόπο. Ό,τι είχαμε να κάνουμε απέναντί τους, αλλά και για να εξαλειφθούν χρόνιες δυσπλασίες του δημόσιου βίου το κάναμε.

Ο αναπτυξιακός και φορολογικός νόμος, καθώς και οι αποκρατικοποιήσεις και η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, είναι δική μας υπόθεση για να υπάρξει ανάπτυξη και να εισπραχθούν έσοδα που θα μειώσουν ελλείμματα και χρέος. Και θα γίνουν.

Τι άλλο απομένει απ' όλα αυτά που λένε ότι χρειάζονται για να βγει η χώρα από την κρίση; Η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. Άντε και γίνεται και η επιμήκυνση. Άντε και βελτιώνονται και οι όροι αποπληρωμής του. Θα βγούμε από την κρίση, θα εξαλειφθούν οι δημοσιονομικές ανισορροπίες ή όλα όσα γίνονται θα πάνε χαμένα;

Αυτό είναι το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσει η κυβέρνηση. Αυτή είναι η ανησυχία που έχει σμπαραλιάσει το ηθικό όλων των Ελλήνων και έχει καταστήσει τη μελαγχολία ένοικο σε κάθε νοικοκυριό καθ' άπασαν την επικράτεια.

Νομίζω ότι αυτό η κυβέρνηση αδυνατεί να το απαντήσει. Και αδυνατεί για έναν πολύ απλό λόγο. Πλέον η λύση του ελληνικού προβλήματος είναι στα χέρια των Ευρωπαίων εταίρων μας. Από αυτούς εξαρτάται αν θα ξεπεράσουμε την κρίση ή θα βυθιστούμε περισσότερο στην ύφεση, την ανέχεια και τη φτώχεια.

Οι μέρες που απομένουν μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου είναι κρίσιμες. Αν από τη Δευτέρα μέχρι την Πέμπτη που συνέρχεται το Συμβούλιο Κορυφής οι αγορές παραμείνουν ήρεμες, θα πρέπει ν' αρχίσουμε να ανησυχούμε.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, πρωτοστατούσης της καγκελαρίου Μέρκελ, μη αισθανόμενοι πίεση θα αρνηθούν να λάβουν ριζοσπαστικά μέτρα. Θα τα αφήσουν για αργότερα. Αν αντίθετα τις μέρες που θα προηγηθούν της Συνόδου Κορυφής γίνει της κολάσεως στις αγορές, τότε οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αναγκαστούν να λάβουν τις αποφάσεις στις 16-17 Δεκεμβρίου.

Είναι λοιπόν θέμα συμπεριφοράς αγορών και αντίδρασης Ευρωπαίων ηγετών το τι μέλλει γενέσθαι με εμάς, αλλά και τους άλλους αδύναμους κρίκους της Ευρωζώνης.

Αν θεωρήσουμε περίπου δεδομένη την απόφαση για επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου, τι άλλο απομένει να αποφασίσει το Συμβούλιο Κορυφής;

Πρώτον, την έκδοση ευρωομολόγου, το οποίο κερδίζει συνεχώς και περισσότερους οπαδούς μεταξύ των Ευρωπαίων, παρά τις διαφωνίες που υπάρχουν για τη μορφή, το επιτόκιο και τη νομοτεχνική κατάρτισή του.

Δεύτερον, να αυξήσει και ει δυνατόν να διπλασιάσει το ποσό των 750 δισ. που έχει εγκριθεί για βοήθεια στις πληττόμενες χώρες – το ευκταίο θα ήταν αυτό το ποσό να υπερβεί οπωσδήποτε το 1 τρισ. ευρώ. Στην αύξηση θα συμμετάσχει και το ΔΝΤ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ντομινίκ Στρος-Καν τάσσεται υπέρ λέγοντας προς τους Ευρωπαίους «δεν έχετε παρά να μας το ζητήσετε και θα ανταποκριθούμε».

Και τρίτον, να δοθεί η έγκριση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αγοράζει περισσότερα ομόλογα. Ήδη ο Τρισέ το κάνει. Όχι μόνον για την Ελλάδα, αλλά για όλα τα δημοσιονομικά ανισόρροπα κράτη της Ευρώπης. Έχει ξεπεράσει το καταστατικό της ΕΚΤ. Κάνει περισσότερα και από αυτά που του επιτρέπονται, αν αναλογιστούμε ότι εκτός από τα 90 δισ. ομόλογα των ελληνικών τραπεζών που έχει ως ενέχυρα, έχει αγοράσει και επιπλέον 30 δισ. ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Σύνολο 120 δισ. ευρώ. Το μισό ΑΕΠ μας δηλαδή. Τι περισσότερο να κάνει;

Εάν η Σύνοδος Κορυφής πιεστεί από τις αγορές, ίσως να υιοθετήσει τα προαναφερόμενα μέτρα. Αν όχι τώρα, όπερ και το πιθανότερο, ενδεχομένως στις 5 Ιανουαρίου 2011. Αρκούν όμως αυτές οι αποφάσεις για να πούμε ότι, μαζί με τα μέτρα που ήδη έχει λάβει η κυβέρνηση, τη γλιτώσαμε; Ίσως.

Το σίγουρο είναι ότι θα αλλάξει το κλίμα. Θα επικρατήσει μια διαφορετική ψυχολογία. Κάτι που είναι πολύ σημαντικό κατεξοχήν για την οικονομία, αλλά και για τις κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές. Κατά κάποιον τρόπο θα επανέλθουμε στον Αύγουστο, όταν τα spreads αποκλιμακώνονταν και η διεθνής ειδησεογραφία και τα ραπόρτα των ξένων οίκων ήταν θετικά για τη χώρα μας.

Εάν αυτό συμβεί, ξαναζεσταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών και αρχίσει να δημιουργείται μια εικόνα αισιοδοξίας για το ελληνικό πείραμα, τότε τα πράγματα θα γίνουν ευκολότερα. Η πολιτική της κυβέρνησης και τα μέτρα που λαμβάνονται μπορούν να αποδώσουν καρπούς.

Οι εκδόσεις έντοκων γραμματίων θα γίνουν ελκυστικές, το επιτόκιο θα είναι μικρότερο, τα spreads θα πέφτουν, η ρευστότητα θα μεγαλώνει, καθώς μετά την ΕΤΕ και άλλες τράπεζες θα αποκτήσουν γραμμές χρηματοδότησης, η τέταρτη δόση του δανείου θα εξασφαλιστεί, οι επενδυτές θα μας ξαναανακαλύψουν.

Σ' ένα τέτοιο φόντο και η κυβέρνηση θα σταθεροποιηθεί και το επιχειρηματικό και τραπεζικό περιβάλλον θα βελτιωθεί και το κοινωνικό κλίμα, παρά τα χτυπήματα που έχει δεχθεί, θ' αρχίσει να γίνεται πιο υγιεινό και εύκρατο, αφού οι πολίτες δεν θα ακούνε και δεν θα βλέπουν μόνον τον... εφιάλτη στον δρόμο με τις λεύκες.

Αυτό σίγουρα είναι το αισιόδοξο σενάριο. Ουδείς μας εγγυάται ότι έτσι θα εξελιχθούν τα πράγματα. Και δεν μπορεί να μας το εγγυηθεί γιατί, όπως προείπαμε, τα πάντα εξαρτώνται πλέον από τους Ευρωπαίους εταίρους μας και πρωτίστως από τη Γερμανία της εριτίμου κυρίας Μέρκελ.
Και, σ' αυτό το παιχνίδι γεωπολιτικής ισχύος και οικονομικής κυριαρχίας, οι παράγοντες που το επηρεάζουν είναι πολλοί και μας ξεπερνάνε.

Θα πρέπει, λοιπόν, να συνωμοτήσει το ευρωπαϊκό σύμπαν για να εξελιχθούν όλα κατ' ευχήν. Για να πειστεί η βραδύκαυστος κυρία Μέρκελ και να αποφασίσει να σταθεί αλληλέγγυα με τα αδύναμα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, θα πρέπει να αισθανθεί ότι ο κίνδυνος αγγίζει και τη Γερμανία και το ευρώ και δεν είναι υπόθεση μόνον των PIGS.

Έστω και την ύστατη ώρα πιστεύω ότι θα το πράξει, γιατί η Γερμανία έτσι έχει μάθει και να αποκομίζει οφέλη η ίδια και τα κράτη που παρεκτρέπονται να στριμώχνονται και να πειθαρχούν στις κοινές δημοσιονομικές νόρμες. Παίζει, βέβαια, με τη φωτιά, γιατί τα πράγματα μπορούν να καταστούν κάποια στιγμή ανεξέλεγκτα και να κάψουν ολόκληρη την Ευρώπη, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας.

Η τακτική της καθυστέρησης δεν είναι σίγουρο ότι θα αποδίδει πάντα. Πολλές φορές, όπως και στην παρούσα δημοσιονομική κρίση, σωρεύει περισσότερα προβλήματα απ' όσα εκ των υστέρων είναι ανάγκη να επιλυθούν.

Ίσως λοιπόν οι ηγεσίες των άλλων κρατών-μελών θα πρέπει στις 16-17 Δεκεμβρίου να στριμώξουν την καγκελάριο Μέρκελ και να τη θέσουν προ των ευθυνών της.

Αν όχι όλοι, τουλάχιστον τα PIGS, αλλά και οι υποψήφιοι να μπουν στο «χοιροστάσιο» της Ευρώπης. Θα πρέπει να δώσουν στην κυρία Μέρκελ να καταλάβει ότι αν δεν συναινέσει σήμερα στις προαναφερόμενες αποφάσεις, ίσως αναγκαστεί, αύριο, να βρεθεί προ μιας δυσάρεστης έκπληξης. Αντί να ζητήσει «κούρεμα» των δανείων του ένα κράτος-μέλος, να συνασπιστούν όλες οι περιφερειακές δυνάμεις που αντιμετωπίζουν έντονα δημοσιονομικά προβλήματα και να ζητήσουν από κοινού «κούρεμα» των δανείων τους.

Στην περίπτωση αυτή, επειδή το πρόβλημα θα είναι γενικότερο και όχι μεμονωμένο, οι επιπτώσεις δεν θα είναι δραματικές για μια εθνική οικονομία, όπως θα ήταν εάν προσέφευγε μόνον ένα κράτος-μέλος.

Ίσως τελικά αυτή να είναι και η πιο ριζοσπαστική και αποτελεσματική λύση στο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πρόβλημα. Μια μαζική προσφυγή των αδύναμων κρίκων σε αναδιάρθρωση χρέους και όχι η επιμήκυνση αποπληρωμής θα άλλαζε ριζικά το τοπίο και θα απάλυνε τις επιπτώσεις για κάθε ένα κράτος ξεχωριστά.

Στην περίπτωση αυτή, ούτε ποινές εξόδου από την Ευρωζώνη θα είχαμε, ούτε αποκλεισμό από τις αγορές. Το να στείλεις στην «εξορία» την Ελλάδα ίσως και να είναι εύκολο. Να εξορίσεις όμως την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, την Ιταλία ή ακόμη και τη Γαλλία είναι δύσκολο έως ανέφικτο.

Ίσως, λοιπόν, θα έπρεπε οι δημοσιονομικά ανισόρροπες χώρες να συμπήξουν μέτωπο και να εκβιάσουν τη Γερμανία και τις αγορές. Να θέσουν ένα μαξιμαλιστικό δεδομένο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να κερδίσουν τουλάχιστον σ' αυτή τη φάση, πρώτον, την επιμήκυνση αποπληρωμής των δανείων (με βελτίωση των όρων δανεισμού), δεύτερον, την έκδοση ευρωομολόγου, τρίτον την περαιτέρω ενίσχυση του κουμπαρά του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης και, τέταρτον, την αγορά από την ΕΚΤ περισσότερων ομολόγων προβληματικών κρατών.

Και λέμε σ' αυτή τη φάση, επειδή δεν αποκλείεται, αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν καλά, να αναγκαστούμε να πάμε κάποια στιγμή και σε κοινό «κούρεμα» των δανείων των περιφερειακών κρατών. Ίσως, λοιπόν, να πρέπει να το θέσουν, αφενός, για να υπάρχει και, αφετέρου, για να σφίξουν τα γάλατα των Γερμανών και βέβαια για να γίνει πράξη εάν χρειαστεί.

Βέβαια, ανεξαρτήτως του τι θα γίνει στις 16-17 Δεκεμβρίου στο Συμβούλιο Κορυφής ή στις 5 Ιανουαρίου στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών, η Ελλάδα για να πετύχει να βγει από την κρίση θα πρέπει αυτά που νομοθετεί και αποφασίζει να τα υλοποιεί. Εάν απλώς ψηφίζονται νομοσχέδια, λαμβάνονται αποφάσεις, ανακοινώνονται μέτρα και μένουν στα χαρτιά ή υλοποιούνται με ρυθμό χελώνας, τότε όχι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας δεν θα μας σώσουν, αλλά ούτε ο Ασπροπόταμος δεν θα μας ξεπλένει.

Κι αυτό είναι χρέος και ευθύνη αποκλειστικά της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού να το διασφαλίσουν. Ήδη οι καθυστερήσεις, οι παλινωδίες, οι ερασιτεχνισμοί, οι ανεπάρκειες μας έχουν στοιχίσει πολύ και έπειτα από λίγο μπορεί, εάν δεν υπάρξουν ανάπτυξη και επενδύσεις, να βλάπτουν τη χώρα περισσότερο και από την προηγούμενη κυβέρνηση.

Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος να έχουμε εξυγιάνει τους αριθμούς και να έχουν πεθάνει από ασιτία οι άνθρωποι. Να έχουν ληφθεί μέτρα που αναίρεσαν κατακτήσεις δεκαετιών και η Ελλάδα, αντί να βελτιώνει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά της, να βουλιάζει. Να έχουμε εξαφανίσει όντως χρόνιες δυσπλασίες και ο ασθενής να πεθάνει από τις πολλές χειρουργικές επεμβάσεις.

Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι καταστροφική για τη χώρα, την οικονομία, την κοινωνία, το πολιτικό σύστημα, αλλά και για τη λεγόμενη Δημοκρατική Παράταξη, που ανέλαβε να φέρει σε πέρας το έργο ανόρθωσης της χώρας, αναιρώντας ακόμη και τη φυσιογνωμία της.

Αν η κυβέρνηση δεν τα καταφέρει και η χώρα μείνει μεσοπέλαγα, χωρίς καν σωσίβιο, το κομματικό σύστημα θα καταρρεύσει, το ΠΑΣΟΚ θα κατακερματιστεί, ο Παπανδρέου θα στιγματιστεί και οι Έλληνες θα ταλαιπωρηθούν για πολλά χρόνια.