Φελνίκος

Επέστρεψα από τις διακοπές και τα (δημόσια πράγματα) της πρωτευούσης τα βρήκα όπως τα είχα αφήσει. Αντίθετα, βρήκα να έχουν αλλάξει, και μάλιστα άρδην, πολλά στην επαρχία. Στην καθημερινότητα, τη σκέψη, το ηθικό, τη συμπεριφορά και την ψυχολογία των ανθρώπων της περιφέρειας.

Η απόρριψη της «Αθήνας», του «κέντρου», της κυβέρνησης και της πολιτικής είναι εντυπωσιακή. Τα όσα ενδιαφέρουν το «τρίγωνο» (Σύνταγμα - Κολωνάκι - Ζάππειο) και τους περίπου 3.000 νοματαίους που ασχολούνται με τις πολιτικές υποθέσεις και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης δεν τέμνονται με τον προβληματισμό, τις αγωνίες και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων της «άλλης Ελλάδας». Εξαιρουμένης, ίσως, της Μυκόνου και τινών άλλων κοσμικών νησιών, όπου οι επώνυμοι και οι χλιδάτοι των Αθηνών διασκεδάζουν ξεσαλώνοντας και επιδεικνύοντας τον νεοπλουτισμό και την ξιπασιά τους.

Εδώ στο «τρίγωνο» μας απασχολεί αν θα γίνουν πρόωρες εκλογές, αν ο Καραμανλής είναι όμηρος του Τατούλη, αν θα συγκαλυφθεί το σκάνδαλο της Siemens, αν θα γίνει ανασχηματισμός, αν είναι ικανός αρχηγός ο Γ. Παπανδρέου, αν θα επανιδρυθεί ή όχι το ΠΑΣΟΚ, αν ο ΣΥΝ θα πάρει διψήφιο ποσοστό και αν ο Αλαβάνος ή ο Τσίπρας μπορούν να κάνουν τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΔΑ του 1958. Έλεος! Φτάνει πια με τη μιζέρια και την πολιτική ευκοιλιότητα των 3.000 νοματαίων. Υπάρχει και η άλλη Ελλάδα. Για τους ανθρώπους της, τα πράγματα είναι απλά και καθαρά.

Πρώτον, θεωρούν ότι η παρούσα κυβέρνηση εξεμέτρησε τον βίον της. Εμείς ψάχνουμε τα σενάρια αυτοδυναμίας και των μετεκλογικών συνεργασιών και αυτοί ουδόλως ενδιαφέρονται αν θα είναι πρώτο ή δεύτερο κόμμα η Ν.Δ. Η εικόνα του πρωθυπουργού, λέμε εμείς, έχει «γρατσουνιστεί», ενώ αυτοί έχουν χάσει την πίστη τους στον Καραμανλή. Τον πίστεψαν το 2004, του έδωσαν το 2007 μια δεύτερη ευκαιρία, τώρα τον θεωρούν κι αυτόν «τελειωμένο».

Δεύτερον, θέλουν να υπάρξει κυβερνητική και πολιτική αλλαγή, αλλά δεν πιστεύουν ότι αυτή μπορεί να τους τη δώσει το ΠΑΣΟΚ. Η εικόνα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξακολουθεί να είναι απωθητική. Τα «βαρίδια» (πρόσωπα και πολιτικές) του παρελθόντος είναι ο βασικός λόγος δυσπιστίας. Τον Γ. Παπανδρέου τον θεωρούν «κακό αρχηγό», αφού δεν μπορεί να βάλει τάξη στο κόμμα του, όμως πιστεύουν ότι θα μπορούσε να γίνει «καλός πρωθυπουργός». Ενδιαφέρον είναι ότι το ηγετικό έλλειμμα του Γ. Παπανδρέου προβάλλεται πάντως περισσότερο από τους διαφωνούντες του κόμματός του παρά από τους αντιπάλους του.

Τρίτον, ο ΣΥΝ μπορεί να εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις ενισχυμένος, αλλά αυτό δεν αποτυπώνεται ούτε σε κοινωνική κινητικότητα υπέρ του ούτε σε προσχωρήσεις στελεχών ή μελών από άλλα κόμματα, και ιδιαίτερα από το ΠΑΣΟΚ. Όταν τους ρωτάς, σου λένε: «Εμείς αυτούς που ξέραμε και πριν, αυτούς ξέρουμε και τώρα. Καινούργια πρόσωπα δεν έχουμε δει». Υπάρχει εκτίμηση στο πρόσωπο του Αλέκου Αλαβάνου, κυρίως για τις κοινοβουλευτικές του εμφανίσεις, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας μάλλον αντιμετωπίζεται με δυσπιστία, κυρίως ως προς τις πολιτικές του ικανότητες.

Τέταρτον, και το πιο βασικό, αυτό που αποτελεί «κοινό τόπο», ανεξαρτήτως πολιτικών ή κομματικών προτιμήσεων, είναι ότι η ακρίβεια και η οικονομική στενότης έχουν σαρώσει τα πάντα. Η δυσθυμία και η απογοήτευση τέμνουν κάθετα το εκλογικό σώμα.

Πέμπτον, τα σκάνδαλα με τα οποία απασχολούνται από πρωίας έως μεταμεσονυκτίως τα κόμματα, οι βουλευτές και οι δημοσιολογούντες έχουν «χωνευθεί» στη γενική απαξία: «Έτσι κάνουν οι πολιτικοί, όλοι ίδιοι είναι, ακόμη και οι αριστεροί να πάρουν την κυβέρνηση, τα ίδια μετά από λίγο θα κάνουν κι αυτοί». Η πολιτική γι’ αυτούς εξισούται με τη διαφθορά, τη διαπλοκή και τα σκάνδαλα. Σαφέστατα μεγάλοι χαμένοι είναι η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός, αφού χάνουν το ηθικό πλεονέκτημα που είχαν και στο οποίο στηρίχτηκαν για να κερδίσουν τις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις.

Πλέον αυτή η «καραμέλα» έχει λιώσει. Η κυβέρνηση θα ψηφιστεί αποκλειστικά με βάση τα οικονομικά αποτελέσματα που θα έχει καταφέρει στο τέλος της θητείας της, και αυτά δεν είναι σπουδαία. Αντίθετα, οι «μεταρρυθμίσεις» που επιχειρεί, επειδή είναι ψιλές και όχι ριζικές και γενναίες, της προσθέτουν μεγαλύτερο κόστος απ’ ό,τι όφελος, αφού όσοι πλήττονται είναι λογικό να διαμαρτύρονται, ενώ όσοι είναι υπέρ απογοητεύονται από την ατολμία.

Το ΠΑΣΟΚ είναι όπως ο βρεγμένος στη βροχή. Ό,τι ήταν να λουστεί σε σχέση με σκάνδαλα και παραλείψεις του παρελθόντος το λούστηκε. Για να μετατραπεί σε θετική ψήφο η βούληση των πολιτών, θα πρέπει να πείσει ότι έχει συγκεκριμένες λύσεις για τα προβλήματα που υπάρχουν. Μπορεί με τη σκανδαλολογία να κατέστρεψε το ηθικό πλεονέκτημα του αντιπάλου και να έχει φέρει τη Ν.Δ. στο ίδιο επίπεδο με αυτό, όμως, όσο επιμένει στην πολιτική καταγγελίας και μόνο, αυτό που θα καταφέρνει είναι να βουλιάζει μαζί με την κυβέρνηση. Για να μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να επωφεληθεί από την πολιτική σκανδαλολογία θα πρέπει να υπερβεί τον εαυτό του.

Εάν ο Γ. Παπανδρέου παίξει σκληρά το στοίχημα της επανίδρυσης του κόμματός του -κάτι που ισοδυναμεί με εσωτερικές ρήξεις, συγκρούσεις και «αποβολές»- και καταφέρει να συνδυάσει τη συγκεκριμένη και εφικτή προγραμματική διαφορετικότητα με έναν ρόλο πολιτικού αναμορφωτή, τότε ίσως καταφέρει να γυρίσει υπέρ του το παιχνίδι. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξεκαθαρίσει «με ποιους θα πάει και ποιους θ’ αφήσει».

Εκτός από τα «βαρίδια» του παρελθόντος, την εσωστρέφεια και τις ηγετικές ανεπάρκειες, το βασικό πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ -και αυτό εμφανίζεται πολύ έντονα στις τοπικές κοινωνίες- είναι ότι το στελεχικό του δυναμικό, αλλά και ένα τμήμα των οπαδών του, έχουν αλλάξει κοινωνικό στάτους. Το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε στην ελληνική κοινωνία και κέρδισε την εξουσία ως το κόμμα των μη προνομιούχων. Τώρα, οι πολίτες βλέπουν αυτούς που το εκπροσωπούν να μη διαφέρουν σε τίποτε από τους εκπροσώπους της Ν.Δ.

Στις τοπικές κοινωνίες γνωρίζονται πολύ καλά. Πάντα ήξεραν και ξέρουν ποιοι είναι οι «ξεβράκωτοι», οι «απόκληροι», οι «άλλοι» από αυτούς που κυβερνούν. Έπειτα από 34 χρόνια και εκμεταλλευόμενοι την εξουσία, οι εκπροσωπούντες το ΠΑΣΟΚ, ενώ έχουν αλλάξει τάξη και κοινωνικό στάτους, εξακολουθούν να δηλώνουν σοσιαλιστές. Άλλο να το λες όταν μένεις στο ενοίκιο κι άλλο όταν έχεις βίλες και εξοχικές επαύλεις. Άλλο να το λες όταν πηγαίνεις με το λεωφορείο και άλλο όταν διαθέτεις τζιπ και κότερο. Άλλο να το λες όταν δουλεύεις για να ζήσεις κι άλλο να το λες όταν είσαι εισοδηματίας και επενδυτής.

Δεν υποστηρίζω ότι το ΠΑΣΟΚ πρέπει να γίνει κόμμα των φτωχών, των προλετάριων και των απόκληρων της ζωής, όμως πρέπει να ξεκαθαρίσει ποια είναι η κοινωνική του βάση, ποιο είναι το όραμά του και, εν πάση περιπτώσει, τη νέα του φυσιογνωμία δεν μπορούν να την υπερασπιστούν οι «σημαδεμένοι». Ακόμη και ο μεταμορφισμός έχει τα όριά του. Διαφορετικά γίνεσαι Καραγκιόζης.

Τούτων δοθέντων και με τα όσα πρόλαβα να αποκομίσω από τις συζητήσεις μου με τους ανθρώπους της «άλλης Ελλάδας», της Ελλάδας της περιφέρειας, της Ελλάδας των ανθρώπων που αγωνιούν, μοχθούν και προβληματίζονται για το σήμερα και νιώθουν ανασφαλείς για το αύριο, της Ελλάδας των ανθρώπων της δημιουργίας, των καθαρών και έντιμων πολιτών, ανεπιφύλακτα μπορώ να πω, απαντώντας και στα ερωτήματα που απασχολούν το «τρίγωνο» και τους 3.000 νοματαίους, ότι η κυβέρνηση, αν συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο, θα σήπεται.

Αν ο Κ. Καραμανλής επιχειρήσει πρόωρες εκλογές για να ξεφύγει από την ομηρία της οριακής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, θα σπάσει τα μούτρα του. Ότι δεν θα πάρει αυτοδυναμία είναι δεδομένο. Γιατί, λοιπόν, να κάνει πρόωρες εκλογές; Για να γίνει δύο φορές όμηρος; Τώρα ο πονοκέφαλός του είναι ο Τατούλης, ο Παυλίδης, ο Πολύδωρας, ο Μανώλης, ο Λαμπρόπουλος και όλοι όσοι εν πάση περιπτώσει καταγράφονται ως «ενοχλητικοί». Για σκεφτείτε, εκτός από αυτούς, να έχει και τον Καρατζαφέρη, τον Βορίδη, τον Γεωργιάδη και τον Βελόπουλο.

Μέχρι στιγμής και στο όνομα της παραταξιακής ενότητας ή από τον φόβο του εφιάλτη της αποστασίας, τους πρώτους τους ελέγχει. Τι θα κάνει, όμως, αν η τύχη του εξαρτάται και από τους «αλλογενείς»; Ποια λύση τού απομένει; Ένα νέο μείγμα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, που είναι όμως δύσκολο, δεδομένης της «δημοσιονομικής αθλιότητας» που υπάρχει, να το βρει. Άρα, θα πρέπει να επιχειρήσει φυγή προς τα εμπρός, ανασχηματίζοντας την κυβέρνησή του και επιλέγοντας ταυτόχρονα τον δρόμο της σύγκρουσης, στο όνομα των πραγματικών και ουσιαστικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων που ταιριάζουν σε μια φιλελεύθερης ιδεολογίας κυβέρνηση.

Ούτε αυτός ο δρόμος είναι σίγουρο ότι θα τον οδηγήσει στο τέλος της τετραετίας σε νίκη. Τουλάχιστον θα «πέσει» υποστηρίζοντας κάτι. Διαφορετικά, θα καταγραφεί στην πολιτική ιστορία ότι απλώς διετέλεσε πρωθυπουργός για κάποιο χρονικό διάστημα. Για τίποτε άλλο.

Το ΠΑΣΟΚ -έρχομαι τώρα στον δεύτερο «γρίφο»- μπορεί να ανακάμψει; Ναι, εφόσον επανιδρυθεί. Αν ο Γ. Παπανδρέου απλώς περιμένει να πέσει ο Καραμανλής, πιθανότατα δεν θα το δει ποτέ, επειδή θα πέσει πρώτα ο ίδιος από την αρχηγία του κόμματός του. Αν το ΠΑΣΟΚ συνεχίσει στην ίδια ρότα, με το ίδιο πολιτικό προσωπικό, τις ίδιες δομές και λειτουργία και την ίδια πολιτική, είναι σίγουρο ότι στις ευρωεκλογές θα ηττηθεί και κατά συνέπεια και στις εθνικές εκλογές, αφού το στράτευμα θα διαλυθεί, ψυχολογικά, οργανωτικά και κοινωνικά, ως μπλοκ και φορέας εξουσίας.

Τότε, και απόντος λογικά του Γ. Παπανδρέου, όχι ο Βενιζέλος, η Διαμαντοπούλου ή οποιοσδήποτε άλλος δελφίνος δεν θα μπορεί να το σώσει, αλλά ούτε ο Ασπροπόταμος. Η ηγεσία, εκτός από το να έχει ένα πολιτικό σχέδιο για τη χώρα και ένα σχέδιο για τον πολιτικό αντίπαλο, χρειάζεται να παίρνει και ρίσκα και να αποδέχεται να πληρώσει, αν χρειαστεί, το τίμημα. Ένα είναι σίγουρο, αν το ΠΑΣΟΚ συνεχίσει να πορεύεται όπως μέχρι τούδε: η ήττα είναι μαθηματικά και πολιτικοεκλογικά βέβαιη. Ο δρόμος της πολιτικής, προγραμματικής και οργανωτικής επανίδρυσης, σε συνδυασμό με την ανανέωση και την «επανεξέταση» των στελεχών που θα ακολουθήσουν το εγχείρημα, είναι μονόδρομος. Μπορεί να μην οδηγήσει οπωσδήποτε σε νίκη. Θα ανακόψει, όμως, τη φθορά και θα αποκτήσει φερεγγυότητα ως κυβερνητικό κόμμα στο εγγύς μέλλον.

Τέλος, για τον ΣΥΡΙΖΑ τα πράγματα είναι πιο απλά. Πρόσκαιρα μπορεί να εισπράξει ψήφο διαμαρτυρίας. Όμως, το πρόβλημα της χώρας δεν είναι η ανακατανομή της ηγεμονίας στον χώρο της Αριστεράς. Το πρόβλημα είναι η διακυβέρνηση. Μπροστά στην κάλπη θα τεθεί το δίλημμα: Θα συνεχίσουμε με την ίδια κυβέρνηση ή όχι; Και οι πολίτες, επειδή έχουν μπόλικη ανασφάλεια, μάλλον δεν θα προτιμήσουν να προσθέσουν σ’ αυτή και την κυβερνητική αστάθεια.

Αν ο ΣΥΝ δεν απαντήσει θετικά και με επάρκεια στο πρόβλημα των πολιτικών συμμαχιών και της κυβερνητικής συνεργασίας που του προτείνει το ΠΑΣΟΚ, είναι πολύ πιθανό η ηγεσία του να απογοητευτεί από τα αποτελέσματα της κάλπης. Και μαζί της, είναι αλήθεια, και πολύς κόσμος.