Φελνίκος

H επιστροφή από τη Νέα Υόρκη, μέσω Μονάχου, ήταν καλή, αλλά οι βιορυθμοί δυσκολεύονται να προσαρμοστούν αθηναϊκά. Νιώθω κάπως σαν την ελληνική κοινωνία με την επιβολή του μνημονίου. Η διαφορά είναι ότι το τζετ λαγκ είναι θέμα ενός ή δύο εικοσιτετραώρων για να ξεπεραστεί, ενώ το μνημόνιο θα μας βασανίζει για πολύ ακόμη.

Όχι ίσως όσο προβλέπουν οι απαισιόδοξοι, αλλά για έναν τουλάχιστον χρόνο ακόμη θα είμαστε, και πρέπει να είμαστε, σε «καταστολή», ώστε η χώρα να βγει από την επιτήρηση και να τραβήξει ξανά προς τη δόξα. Γιατί αυτό θα συμβεί. Σε πείσμα όλων των μοιρολογιστρών.

Η ανάκαμψη, όταν έρθει, θα είναι απότομη και εκρηκτική, όπως απότομα και με δραματικό τρόπο προσγειωθήκαμε στη σκληρή πραγματικότητα. Ό,τι συνέβη με τα spreads θα συμβεί και στο θέμα των επενδύσεων και της ανάπτυξης. Από τον Όλυμπο στα Τάρταρα και τούμπαλιν.

Ο πρόλογος, όπως θα διαπιστώσετε στη συνέχεια, ήταν για να δικαιολογηθεί η επανάληψη ενός όντως προφητικού κειμένου που γράφτηκε σε τούτη δω τη στήλη πριν από τρεις μήνες (10-7-2010) με τίτλο «Τζιραρίστες και γκεβαρίστες».

Ένα κείμενο που νομίζω αξίζει να διαβαστεί όχι επειδή επαληθεύεται, αλλά επειδή περιγράφει με ενάργεια και το τι πρέπει εφεξής να συμβεί. Βεβαίως, η προσφυγή στην αναδημοσίευση έχει και πιο ταπεινά ελατήρια. Γίνεται επειδή το μυαλό μου, λόγω του τζετ λαγκ, είναι σούπα. Και ειλικρινά μου είναι δύσκολο να γράψω, καθώς αφίχθην λίγο πριν κλείσει η εφημερίδα.

Αν πρέπει να προστεθεί κάτι στο κείμενο, είναι ότι η καλή εικόνα που έχει δημιουργηθεί για τη χώρα στο εξωτερικό είναι απλώς η αρχή για το γύρισμα της τύχης. Θα συνεχιστεί υπό έναν απαράβατο όρο: η κυβέρνηση να επιμείνει πάση θυσία και ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους στην τήρηση του μνημονίου.

Αν αρχίσει να κάνει εκπτώσεις, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά. Πρέπει να ολοκληρώσει τις τομές, τις αλλαγές, τις μεταρρυθμίσεις. Αν μείνουν μετέωρες, τα μέτρα που ελήφθησαν μέχρι τώρα δεν θα είναι τίποτα σε σχέση μ’ αυτά που θα χρειαστεί να παρθούν.

Αν, αντίθετα, παραμείνει σταθερή και ανένδοτη στους στόχους που έχει βάλει, τότε και οι καρποί που θα δρέψει η ίδια στις επόμενες εκλογές θα είναι πλούσιοι και η Ελλάδα θα σταθεί πάλι στα πόδια της και οι πολίτες της θα ξαναδούν καλύτερες μέρες. Το μνημόνιο, όπως επανειλημμένα έχουμε γράψει, ακόμη και αν δεν υπήρχε, έπρεπε να εφευρεθεί.

Γι’ αυτό και είναι λάθος, επιμένουμε, η αντιμνημονιακή πολιτική της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Αν στην κοινωνία επικρατήσει η λογική των «αμνημόνων», η Ελλάδα θα βρεθεί σε οικτρή θέση, αφού, αν πέσει η παρούσα κυβέρνηση, η αντιμνημονιακή Ν.Δ. που θα τη διαδεχθεί θα πρέπει, για να μην πτωχεύσει η χώρα, να αναιρέσει τον σημερινό της εαυτό και τις εύκολες υποσχέσεις που δίνει και να εφαρμόσει πιο σκληρή πολιτική, αφού εν τω μεταξύ θα έχουν εξανεμιστεί και τα θετικά που οικοδόμησε η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν θα είναι ανεκτό από τους πολίτες. Κι αυτό ισοδυναμεί με αυτοκτονία του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος που, μη έχοντας διαφυγή, θα στραφεί σε άλλες λύσεις που ήκιστα ευπρόσδεκτες μπορεί να είναι.

Τώρα που το κλίμα στο εξωτερικό βελτιώνεται, η μόνη σωστή εθνικά θέση είναι η συνεργασία των δύο κομμάτων εξουσίας, προκειμένου αφενός να κερδηθεί οριστικά το στοίχημα εξόδου από την κρίση και αφετέρου να τρέξουν πιο γρήγορα οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, ώστε να έλθει ενωρίτερον η ανάκαμψη από την οποία θα ωφεληθούν οι πολίτες, και πρώτα απ’ όλα οι αδύναμοι, που πλήττονται περισσότερο, αλλά και οι άλλες τάξεις, αφού η μηχανή της οικονομίας θα επανακινηθεί.

Γράφαμε λοιπόν πριν από τρεις μήνες: ...Μετά τον Σεπτέμβριο, και παρά τα όσα δυσοίωνα προβλέπονται σχεδόν απ’ όλους, η ελληνική οικονομία θ’ αρχίσει να αντιμετωπίζεται θετικά από τις αγορές. Τα ελληνικά ομόλογα θα γίνουν απότομα ελκυστικά, όπως απότομα απαξιώθηκαν.

Όπως τα spreads ανέβηκαν σε δυσθεώρητα ύψη, έτσι μπορεί μετά τον Σεπτέμβριο να υπάρξει ραγδαία αποκλιμάκωσή τους και να τρέχουν όλοι να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα, ιδίως πενταετή ή και δεκαετή, επειδή οι αποδόσεις τους θα είναι λίαν κερδοφόρες για τους επενδυτές.

Η εξήγηση είναι απλή. Αυτή τη στιγμή οι διεθνείς κερδοσκόποι συνεχίζουν να ποντάρουν στη χρεοκοπία της Ελλάδας, παρά την υπογραφή του μνημονίου με την τρόικα. Το ποσοστό αυτών που στοιχηματίζουν στα παράγωγα ότι η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει είναι της τάξεως περίπου του 55%. Μέχρι τον Σεπτέμβριο το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 70%, ίσως και το 80%.

Εάν η Ελλάδα, παρά τα όσα προβλέπουν και εύχονται οι Κασσάνδρες της τοκογλυφίας, δεν χρεοκοπήσει, τότε όλοι αυτοί οι μαυροπουκαμισάδες της καταστροφής θα αρχίσουν να χάνουν λεφτά. Και, επειδή το μόνο που δεν ανέχονται είναι το να χάνουν λεφτά, τότε θα το γυρίσουν στο… τσάμικο. Θ’ αρχίσουν να ποντάρουν στη σωτηρία της Ελλάδας, επειδή αυτή η προοπτική θα είναι η μόνη που θα τους εξασφαλίζει κέρδη.

Και μπροστά στο κέρδος δεν υπάρχουν στενοκεφαλιές. Οι διεθνείς τοκογλύφοι δεν διακατέχονται από εμμονές. Δεν είναι ιδεοληπτικοί, ώστε να επιμένουν στις προβλέψεις τους. Τα funds, οι ξένοι και εγχώριοι διαχειριστές χαρτοφυλακίων, δεν έχουν αρχές. Δεν είναι γκεβαρίστες ιδεών και ηθικών αξιών, είναι τζιραρίστες του χρήματος.
Οι πρώτοι ομνύουν στην επανάσταση. Οι δεύτεροι στο χρήμα. Οι πρώτοι θέλουν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Οι δεύτεροι να μεγαλώσουν την περιουσία τους. Οι πρώτοι ξεχειλίζουν από αισθήματα. Οι δεύτεροι θέλουν να ξεχειλίζει το πορτοφόλι τους από εκατοδόλαρα και πεντακοσάευρα.

Τούτων λοιπόν δοθέντων, και όσο ο χρόνος περνά και η Ελλάδα δεν χρεοκοπεί, ετοιμαστείτε μετά τον Σεπτέμβριο να ακούσετε ύμνους για το πόσο ελκυστικές είναι οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων. Και όσοι έχετε χρήματα τρέξτε κι εσείς να αγοράσετε. Θα είναι μια καλή επένδυση και λίαν αποδοτική.

Βεβαίως, πριν συμβεί αυτό, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί ένας ακόμη γύρος, ο τελευταίος όμως, μαύρης προπαγάνδας. Η περίπτωση εν μέσω θέρους να έχουμε ακριτομυθίες, διασπορείς και σεναριολόγους, σχετικά με την αδυναμία της χώρας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, είναι λίαν πιθανή. Κλείστε όμως τ’ αυτιά σας.

Τυχόν τέτοια σενάρια θα είναι της ίδιας υφής και θα έχουν την ίδια τύχη μ’ αυτά που προέβλεπαν το ξωπέταγμά μας από την Ευρωζώνη, τη χρεοκοπία και την επιστροφή στη δραχμή.

Η μόνη αναδιάρθρωση χρέους που ίσως χρειαστεί να κάνει η Ελλάδα είναι περίπου εκεί στο 2012 να ζητήσει μια μικρή επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής (πιθανώς τριετή, με μια μικρή επιβάρυνση στο επιτόκιο) των οφειλών της, καθώς το 2013 έχουμε τη λήξη αρκετών δανείων. Όπως, δηλαδή, γίνεται και με τα τραπεζικά δάνεια ιδιωτών ή εταιρειών.

Αν λοιπόν υπάρξει νέο κύμα καταστροφολογίας, το μόνο που πρέπει να κάνουν οι ψύχραιμοι και υγιείς πολίτες είναι να βάλουν, όπως ο Οδυσσέας, βουλοκέρι στ’ αυτιά τους. Μόνο έτσι δεν θα παραπλανηθούν από τις Σειρήνες -όπως την έπαθαν όσοι έτρεχαν να βγάλουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό ή να τα χώσουν σε κρύπτες και θυρίδες-, και η χώρα θα φτάσει στην Ιθάκη...

...Για να έχουμε όμως τη θετική εξέλιξη που προαναφέραμε, θα πρέπει όντως η Ελλάδα να μη χρεοκοπήσει. Προσώρας, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται και ούτε είναι πιθανό να συμβεί, στο προβλεπτό τουλάχιστον μέλλον. Τα μέτρα που ελήφθησαν, παρ’ ότι κοινωνικά ακραία, δεν προκάλεσαν κοινωνική έκρηξη ή πολιτική κρίση που θα οδηγούσε σε πτώση την κυβέρνηση.

Εφεξής λοιπόν είναι χρέος και ευθύνη της κυβέρνησης να καθοδηγήσει με επάρκεια και αποτελεσματικότητα την πορεία της χώρας προς την έξοδο από την κρίση. Τα πρώτα ευχάριστα δημοσιονομικά αποτελέσματα εμφανίστηκαν.

Όμως το πραγματικό πρόβλημα της οικονομίας παραμένει. Η ύφεση είναι μπροστά μας, το ίδιο και η ανεργία. Ανάπτυξη δεν υπάρχει. Ο πληθωρισμός ανεβαίνει. Η αγορά στενάζει. Τραπεζική ρευστότητα δεν υφίσταται. Επενδύσεις δεν γίνονται. Αποκρατικοποιήσεις δεν έχουμε. Η ανταγωνιστικότητα δεν βελτιώνεται. Τα κλειστά επαγγέλματα δεν ανοίγουν.

Αν λοιπόν η κυβέρνηση μείνει στην περιστολή των δαπανών του Δημοσίου και μόνο, τότε θα έχει κάνει μια τρύπα στο νερό. Αυτή ήταν επιβεβλημένη και αναγκαία για να είμαστε εντάξει με τους πιστωτές μας και για να επανακτήσουμε την αξιοπιστία των εταίρων μας. Η συγκράτηση των δαπανών δεν σε βγάζει από την κρίση.

Αντίθετα, μπορεί να σε διαλύσει εάν δεν υπάρξουν όλα τα άλλα, που θα επανακινήσουν την παραγωγική μηχανή. Εάν δεν υπάρξει παραγωγική ανασυγκρότηση που θα δημιουργήσει νέο οικονομικό περιβάλλον, νέο πλούτο και νέες θέσεις εργασίας, τότε η κοινωνία θα αντιδράσει, και θα αντιδράσει βίαια.

Τα δημοσιονομικά στοιχεία μπορεί να βελτιώνονται, όμως η ζωή των ανθρώπων χειροτερεύει. Το έλλειμμα περιορίζεται, όμως ταυτόχρονα περιορίζεται και η αγορά. Αν δεν υπάρξουν κοινωνικά αντίμετρα και μέτρα τόνωσης της αγοράς, τότε η κυβέρνηση θα μείνει με τους αριθμούς, τους οποίους μετά από λίγο δεν θα ξέρει τι να τους κάνει.

Αν επαναπαυθεί στο γεγονός ότι πέρασε το Ασφαλιστικό, το Εργασιακό, το πιο σκληρό πακέτο λιτότητας των τελευταίων δεκαετιών, χωρίς μεγάλες αντιστάσεις και δίχως πολιτική ή κυβερνητική κρίση, πολύ γρήγορα θα βρεθεί προ αδιεξόδου. Αν κάνει τα πάντα για να σωθεί η χώρα και δεν κάνει τίποτε για να σωθούν οι πολίτες, τότε από το φθινόπωρο θα δοκιμαστεί σκληρά.

Είναι λάθος αν πιστεύουν ότι και οι επόμενοι μήνες θα είναι όπως και οι προηγούμενοι. Με ελεγχόμενη δηλαδή ένταση. Τα πράγματα μπορεί να καταστούν ανεξέλεγκτα. Ήδη το γεγονός ότι μειώνεται το κύρος του πρωθυπουργού -που μέχρι τώρα συνετέλεσε τα μάλα ώστε να υπάρχει πολιτική και κοινωνική σταθερότητα- είναι αρνητικός παράγοντας για τη συνοχή της κυβέρνησης και του ΠΑΣΟΚ.

Επιπροσθέτως, τα φαινόμενα δημόσιων αντιπαραθέσεων και διχασμού υπουργών και βουλευτών σε «μνήμονες» και «αμνήμονες» (όχι μόνο ένεκα του μνημονίου με την τρόικα, αλλά και σχετικά με το ηρωικό σοσιαλδημοκρατικό παρελθόν του κόμματος) μόνον καλά δεν προοιωνίζονται για την κυβέρνηση.

Εάν συνεχιστεί έτσι στις περιφερειακές εκλογές του Νοεμβρίου, το πολιτικό χαστούκι που θα δεχθεί από τους ψηφοφόρους θα είναι τόσο ηχηρό και ίσως τόσο ντροπιαστικό, που δεν θα ξέρει πού να κρυφτεί. Μόνη λοιπόν διέξοδος, η φυγή προς τα εμπρός. Με ένα νέο εθνικό αφήγημα, με νέες προτεραιότητες, με κοινωνικά αντίμετρα και αναπτυξιακό άλμα και ίσως νέα πρόσωπα, τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς. Κι όλα αυτά μέχρι η πρώτη σταγόνα της βροχής να σκοτώσει το καλοκαίρι.

Διαφορετικά, η επίκληση και μόνον της αναγκαιότητας να σωθεί η χώρα μπορεί να γίνει μπούμερανγκ και να σκοτώσει την αναγκαιότητα παραμονής της κυβέρνησης στην εξουσία ως μόνης ικανής να βγάλει τη χώρα από την κρίση.

Αν η κυβέρνηση καταφέρει να πείσει ότι εκτός από το Plan A (της σταθεροποίησης και της δημοσιονομικής προσαρμογής) έχει και Plan B (το κοινωνικοαναπτυξιακό), τότε μπορεί να δημιουργήσει και γκεβαρίστες (κοινωνικούς και πολιτικούς υποστηρικτές) για το Plan C (την ανόρθωση και ανασυγκρότηση της χώρας). Διαφορετικά, θα μείνει έρμαιο των τζιραρίστας. Κι αυτοί δεν παίζουν, αφού, όπως προείπαμε, το μόνο ιερό και όσιο που έχουν είναι το χρήμα και το κέρδος.

Εάν αυτοί πειστούν ότι η Ελλάδα όχι μόνον δεν θα χρεοκοπήσει, αλλά μπορεί και να είναι το μέλλον της ευοίωνο, τότε θα ποντάρουν μετά τον Σεπτέμβριο τα λεφτά πάνω της, εξασφαλίζοντας ούριο άνεμο για τα πανιά της. Διαφορετικά…