Φελνίκος

Η απειλή του πρωθυπουργού για πρόωρη προσφυγή στην κάλπη, εφόσον στις περιφερειακές εκλογές επικρατήσει το αντιμνημονιακό μέτωπο, θα αξιολογηθεί στις 7 Νοεμβρίου.

Εάν οι υποψήφιοι του ΠΑΣΟΚ επικρατήσουν, όπερ σημαίνει ότι η απειλή έπιασε τόπο, καλώς εκστομίστηκε. Καλώς για το ΠΑΣΟΚ. Επειδή θα συσπειρώσει τους οπαδούς του και θα επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που του έδιναν οι δημοσκοπήσεις. Κακώς για τη χώρα, καθώς στο εξωτερικό δίδεται η εντύπωση ότι στην Ελλάδα, εκτός από οικονομική αταξία, υπάρχει και πολιτική αστάθεια, κάτι το οποίο δεν υπήρχε ούτε καν ως σκέψη – ειδικά στους αντισυμβαλλομένους του μνημονίου, τους διεθνείς αναλυτές και τους υπευθύνους των αγορών.

Η εκτίναξη των spreads σε επίπεδα του καλοκαιριού ήταν η πρώτη επίπτωση, ενώ δώσαμε, εκ νέου, τροφή στον ξένο Τύπο και σε κακόπιστους ή ξεροκέφαλους, όπως ο Ρουμπινί, να επαναφέρουν τα «μαύρα σενάρια» για την Ελλάδα.

Είναι λυπηρό η αξιοπιστία της χώρας, που με τόσο κόπο και θυσίες κερδήθηκε, από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, να σπαταλάται για μια χούφτα ψήφους. Βεβαίως, για να είμαστε δίκαιοι, το πλήγμα θα είναι πρόσκαιρο εφόσον επικρατήσουν οι κυβερνητικοί υποψήφιοι. Τυχόν επικράτηση του ΠΑΣΟΚ στις 7 Νοεμβρίου θα αποκλιμακώσει εκ νέου τα spreads, καθώς από το εξωτερικό θα ερμηνευθεί ως ασφαλές δείγμα κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας.

Προσώρας το κράτος μπορεί να μην υφίσταται άμεση ζημία από την εκτίναξη των spreads, καθώς η επάνοδός του στις αγορές θα κριθεί το 2011, υφίστανται όμως ζημία οι τράπεζες, που δειλά δειλά είχαν αρχίσει να πωλούν ελληνικούς τίτλους.

Αυτό ανακόπηκε, με αποτέλεσμα να τίθεται πλέον εν αμφιβόλω η προσπάθειά τους να ξανανοίξει η διατραπεζική εντός του 2010, ώστε ν’ αρχίσουν σταδιακά να απεξαρτώνται από την ΕΚΤ, να αναπνεύσουν οι ίδιες και να δώσουν ρευστότητα στην αγορά. Από αυτή την άποψη, η ζημιά στην ελληνική οικονομία, έστω και πρόσκαιρη, είναι δεδομένη.

Εάν καταψηφιστούν οι κυβερνητικοί υποψήφιοι, τότε η απειλή για πρόωρες εκλογές θα συνιστά μείζον πολιτικό λάθος με πολλαπλές συνέπειες. Για τον εξής απλό λόγο.

Είτε, η απειλή θα μείνει στο ράφι, οπότε ανοίγει ένας ατέρμων κύκλος εκλογολογίας, που ως αποτέλεσμα θα έχει την κυβερνητική, οικονομική, πολιτική και κοινωνική αποσταθεροποίηση· αφού όλοι θα τυρβάζουν περί άλλα και ουδείς θα εργάζεται για να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση, να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις του μνημονίου και να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Τελική κατάληξη του σεναρίου αυτού θα είναι η πρόωρη προσφυγή στην κάλπη, με πολύμηνη όμως καθυστέρηση και αφού εν τω μεταξύ η κυβέρνηση θα έχει διαπιστώσει ότι ουσιαστικά δεν μπορεί να κυβερνήσει.

Στην περίπτωση της παρατεταμένης εκλογολογίας και της καθυστερημένης προσφυγής στην κάλπη, οι όροι θα είναι εξόχως αρνητικοί αφενός για το κυβερνών κόμμα, καθώς ενδιαμέσως θα έχουν αναπτυχθεί και κεντρόφυγες κομματικές τάσεις, και αφετέρου για το σύνολο του πολιτικού συστήματος, καθώς θα κορυφωθεί η αντιμνημονιακή ρητορική, με αποτέλεσμα η όποια κυβερνητική εναλλακτική προκύψει να είναι έρμαιο του λαϊκισμού και της ανυπακοής στο μνημόνιο. Κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει τη χώρα σε περιπέτειες.

Είτε η απειλή θα ενεργοποιηθεί, οπότε, αν στηριχθούμε στις δημοσκοπήσεις και στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, το ΠΑΣΟΚ θα έλθει πρώτο κόμμα, αλλά είναι αμφίβολο εάν θα κερδίσει έστω και οριακά τη δεδηλωμένη. Και τότε αρχίζουν τα δράματα. Θα πρέπει να υπάρξει κυβερνητική συνεργασία κομμάτων με διαφορετικές προσεγγίσεις, προγράμματα και στρατηγικές, εάν δεν θέλουμε να περιέλθει η χώρα σε κατάσταση ακυβερνησίας και αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων.

Βεβαίως, στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα, το ευκταίο θα ήταν ένας «μεγάλος συνασπισμός» των δύο κομμάτων εξουσίας, προκειμένου να προωθηθούν ταχύτατα οι μεταρρυθμίσεις και οι θεσμικές αλλαγές -που είναι περίπου κοινός τόπος για την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος- και να εξέλθει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα η χώρα από το μνημόνιο, κάτι που θα είναι ευεργετικό και για την οικονομία και για τους πολίτες.

Εάν οι πρόωρες εκλογές οδηγήσουν σε κυβερνητικό αδιέξοδο, θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση των ηγεσιών των δύο κομμάτων προκειμένου να μοιραστεί και το πολιτικό κόστος, καθόσον και τα δύο κόμματα, ανεξαρτήτως ποσοστού, ευθύνονται για τη δεινή θέση στην οποίαν έχει περιέλθει ο τόπος.

Οφείλουν Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαμαράς να συνεννοηθούν όχι επειδή στο παρελθόν υπήρξαν συγκάτοικοι, αλλά για το καλό των παρατάξεων που ηγούνται, και κυρίως της πατρίδας, υπέρ της οποίας πολιτεύονται. Εάν δεν το καταφέρουν, το πιθανότερο είναι ότι θα κινηθούν άλλες δυνάμεις -είτε από τα κόμματά τους είτε εξωπολιτικές- για να το επιβάλουν ή ακόμα και για να τους παραμερίσουν.

Η λογική των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων σε καθεστώς μνημονίου και επιτήρησης, εκτός από φθοροποιός, είναι και απαγορευτική και, εφόσον αποτολμηθεί, θα επισωρεύσει πολλά δεινά, μηδέ της χρεοκοπίας εξαιρουμένης.

Τούτων δοθέντων, η μόνη εξήγηση που μπορεί να δοθεί στην απειλή Παπανδρέου περί πρόωρων εκλογών είναι ότι εκτίμησε πως με αυτόν τον τρόπο θα μαζέψει το «μαγαζί», θα αποτρέψει τη «χαλαρή ψήφο» και θα επιτύχει ένα αποτέλεσμα που θα του δίνει τη δυνατότητα να ερμηνεύσει το αποτέλεσμα ως έγκριση της ασκούμενης πολιτικής.

Βλέποντας ο πρωθυπουργός ότι η επιλογή των υποψηφίων, η καθυστέρηση των διαδικασιών, η κομματική διάλυση και αποσυσπείρωση, καθώς και η πολιτική «δημοψήφισμα για τον Καλλικράτη» τον οδηγούν σε ήττα που μπορεί να αποδυναμώσει τον ίδιο και να τον καταστήσει όμηρο άλλων καταστάσεων και «κέντρων», αποφάσισε ν’ αλλάξει τακτική.

Μόνον που το αποφάσισε αργά. Γι’ αυτό και η αλλαγή τακτικής, τώρα, είναι υψηλού ρίσκου και εμπεριέχει πολλές παρενέργειες. Εάν είχε επιμείνει στην αρχική και από μηνών εκφρασθείσα άποψή του περί «δημοψηφίσματος» της 7ης Νοεμβρίου και δεν την είχε μεταβάλει (τη εισηγήσει τίνων άραγε;) σε «δημοψήφισμα για τον Καλλικράτη» δεν θα αντιμετώπιζε σήμερα τόσα προβλήματα.

Εάν είχε φροντίσει εγκαίρως να συγκροτήσει το μέτωπο των «μνημόνων» ενάντια στους «αμνήμονες», δεν θα έτρεχε τώρα να βαφτίζει την τυχόν εκλογή Δημαρά ή τη μη εκλογή Τατούλη διακύβευμα για το μέλλον της χώρας.

Δυστυχώς, ο Γ. Παπανδρέου άργησε να κατανοήσει ότι η «καλλικράτειος» λογική σε συνθήκες μνημονίου ήταν κοντόθωρη, εκλογικά μειοψηφική και καθιστούσε τον ίδιο πολιτικά αδύναμο. Η αλλαγή τακτικής και η απειλή περί πρόωρων εκλογών είναι η ύστατη προσπάθεια του Γ. Παπανδρέου να αποδράσει από την αιχμαλωσία σε αλλότρια συμφέροντα (επιχειρηματικά, εκδοτικά κ.ά.) όπου τον οδηγούσε η χαυνωτική εκλογική πολιτική των συνεργατών του.

Το μειονέκτημα αυτής της αιφνίδιας αλλαγής τακτικής είναι ότι αναγκάζει τον Γ. Παπανδρέου να είναι ανειλικρινής όταν κατηγορεί συλλήβδην την αντιπολίτευση ως υπεύθυνη για τα λάθη τα δικά του. Η αντιπολίτευση, σχεδόν στο σύνολό της, από μακρού χρόνου είχε ορίσει τις περιφερειακές εκλογές ως τεστ για το μνημόνιο. Δεν το έκαναν τώρα ο Αντ. Σαμαράς, η Αλ. Παπαρήγα και ο Αλ. Τσίπρας. Από την αρχή έλεγαν τα ίδια. Το ΠΑΣΟΚ άργησε να καταλάβει την πολιτική δυναμική και τις κοινωνικές ροές.

Αν κάποιον πρέπει να κατηγορήσει είναι τους συμβούλους και συνεργάτες του, που είτε υπνώττουν είτε έχουν διαφορετικές προτεραιότητες από τις δικές του. Και αν κάποιους πρέπει να ψέξει είναι τους δικούς του ανθρώπους, και όχι τους αντιπάλους του, οι οποίοι σε τελική ανάλυση έχουν κάθε δικαίωμα να διαλέξουν τον δρόμο είτε αυτός οδηγεί στην κόλαση είτε στον παράδεισο τόσο τους ίδιους και τα κόμματά τους όσο και τη χώρα.

Υπάρχει, βέβαια, και μια δεύτερη άποψη που προσπαθεί να ερμηνεύσει την αιφνίδια στροφή Παπανδρέου. Ότι, δηλαδή, έρχονται τόσο δύσκολες μέρες και πρέπει να ληφθούν τόσο σκληρά μέτρα, που είτε ο ίδιος προσπαθεί να αποδράσει από την εξουσία είτε θέλει να μοιραστεί τις ευθύνες με άλλους. Ουδέν το αναληθέστερον.

Ο Γ. Παπανδρέου, παρά τις όποιες αδυναμίες έχει ή τα όσα αρνητικά τού αποδίδονται, ένα είναι σίγουρο. Είναι μαχητής και πείσμων. Δεν εγκαταλείπει τη μάχη. Το έχουν αποδείξει και ο ίδιος και η οικογένειά του. Κατά κάποιον παράδοξο τρόπο, οι Παπανδρέου στα δύσκολα αναδεικνύουν τα προτερήματά τους. Εμφανίζουν τον καλύτερο εαυτό τους όταν είναι στριμωγμένοι.

Επίσης, είναι λάθος να λέγεται ότι οι εταίροι μας ζητούν πρόσθετα μέτρα. Η αλήθεια είναι ότι ο Γ. Παπανδρέου έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Ακόμη και η αναθεώρηση του ελλείμματος τον Νοέμβριο πολύ μικρή σημασία έχει. Για το 2010 η επίπτωση στο ΑΕΠ θα ’ναι μικρότερη της μίας μονάδας. Τα δε επιπλέον (maximum 2 δισ.) που θα χρειαστούν για να καλυφθεί το νέο έλλειμμα θα διαχυθούν στην επόμενη τριετία και δεν πρέπει να καλυφθούν εφέτος.

Εξάλλου αυτό προκύπτει από προηγούμενες χρήσεις, κάτι για το οποίο η κυβέρνηση δεν είναι υπεύθυνη. Κι αυτό οι εταίροι μας το κατανοούν και θα το αντιμετωπίσουν πολιτικά και όχι τεχνικά. Αυτή είναι η απόφασή τους, όπως μας έλεγαν και παράγοντες του ΔΝΤ.

Για τη δεύτερη ερμηνεία, αυτή της μοιρασιάς του πολιτικού κόστους μέσω συγκυβέρνησης, είναι γνωστή παλαιόθεν η άποψη Παπανδρέου. Δεν είναι οπαδός της, και κυρίως δεν τη δέχεται ως αποτέλεσμα εξωθεσμικών πιέσεων. Επιθυμεί την πολιτική συνεννόηση, επί τη βάσει όμως των δεσμεύσεων που απορρέουν από το μνημόνιο και προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες ο ίδιος θεωρεί αναγκαίες και η κυβέρνησή του έχει δρομολογήσει.

Πρόωρες εκλογές για απόδραση ή για κυβέρνηση συνεργασίας δεν υπάρχουν, λοιπόν, στην ατζέντα Παπανδρέου. Απειλή για πρόωρες εκλογές, προκειμένου να έχει το κόμμα του ένα καλό αποτέλεσμα στις 7 Νοεμβρίου, ναι, υπάρχει. Και την επαναλαμβάνει για να γίνει πιστευτή. Ότι δεν είναι μπλόφα. Επειδή, αν εκληφθεί ως μπλόφα, θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Αυτό το ξέρει. Γι’ αυτό και έχει απαγορεύσει ακόμα και στον εαυτό του να ασχολείται μ’ αυτό. Ξέρει ότι μόνον έτσι θα κινητοποιηθεί το ΠΑΣΟΚ και θα υπάρξει η μέγιστη δυνατή συγκέντρωση πυρός.

Εν τινι τρόπω, ο Γ. Παπανδρέου παίζει τον εκβιασμό των πρόωρων εκλογών με τόσο αριστοτεχνικό τρόπο που, ακόμη κι αν ο ίδιος μπλοφάρει, είναι ωσάν να μην το κάνει. Το τι ακριβώς σκέφτεται θα το μάθουμε το βράδυ των εκλογών. Αν η απειλή πιάσει, όλα έχουν καλώς.

Το ερώτημα και το πρόβλημα είναι αν δεν πιάσει. Τότε τον λόγο δεν θα τον έχουν οι αναλυτές, όπως είπε στη διακαναλική συνέντευξή του, αλλά ο ίδιος. Και θα ’ναι όντως μια πολύ δύσκολη απόφαση. Και πιθανότατα καταστροφική για τον ίδιο, αλλά και για τη χώρα.

Και τούτο γιατί τις πρόωρες εκλογές τις έθεσε ως δίλημμα και όχι ως απειλή, με αποτέλεσμα να έχει απομακρυνθεί ο ίδιος από τη στρατηγική «win win», στην οποίαν παλαιόθεν αρέσκεται να εντρυφεί, και να έχει περιέλθει σε μια κατάσταση όπου το δίλημμα που θα αντιμετωπίσει στις 7 Νοεμβρίου να είναι αυτό του «φυλακισμένου».