Φελνίκος

H τροπή που λαμβάνει η υπόθεση Siemens δεν προκαλεί γενικευμένα αισθήματα αγανάκτησης, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι. Οι πολίτες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, θεωρούν δεδομένες τις άνομες συναλλαγές πολιτικών με επιχειρηματίες.

Η «αμαρτωλή σχέση», η λεγόμενη διαπλοκή συμφερόντων μεταξύ πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, έχει εσωτερικευθεί στον ψυχισμό και τη συνείδηση των ανθρώπων και κατ’ επέκτασιν στην οπτική με την οποία προσεγγίζουν και αντιμετωπίζουν τα πολιτικά πράγματα και τις δημόσιες υποθέσεις.

Η διαφθορά είναι μια συντελεσθείσα σχέση. Μια υπόθεση που έχει προεξοφληθεί, όπως θα έλεγαν οι παράγοντες της αγοράς. Γι’ αυτό και δεν παράγει έντονα κοινωνικά πάθη. Γι’ αυτό και δεν σημειώνονται μαζικές εκρήξεις κοινωνικής οργής. Γι’ αυτό και ο καβγάς και οι αντιπαραθέσεις περιορίζονται μόνο στα τηλεοπτικά παράθυρα. Με τους πολίτες απλώς να θεώνται τα γεγονότα. Και να τα αντιμετωπίζουν ως ένα σίριαλ ή ένα ριάλιτι που παίζεται καθ’ εκάστην μεταξύ οκτώ και εννέα στα βραδινά δελτία ειδήσεων.

Η ελληνική κοινωνία έχει υποστεί ανοσία, πάσχει από μιθριδατισμό όσον αφορά τη διαφθορά. Για είκοσι και πλέον χρόνια είναι εθισμένη σε σκάνδαλα μικρότερα ή μεγαλύτερα που αποκαλύπτονται και τελικά κουκουλώνονται. Όταν απουσιάζει το στοιχείο της έκπληξης, λογικό είναι κάποιος να βαριέται και απλώς να εμφορείται από κουτσομπολίστικη και μόνον διάθεση. Το μόνο του ενδιαφέρον είναι τι θα συμβεί στο επόμενο επεισόδιο, ώστε να έχει «υλικό» στις συζητήσεις του στους καφενέδες και τις ταβέρνες.

Αυτό συμβαίνει και με την υπόθεση Siemens. Δεν είναι τυχαίο ότι, από την αρχή σχεδόν που άρχισαν οι αποκαλύψεις, οι πολίτες, όπως έδειξαν οι σχετικές δημοσκοπήσεις, είχαν εδραία την πεποίθηση ότι τελικά το σκάνδαλο θα κουκουλωθεί. Έχοντας, μάλιστα, διακομματικό και διαχρονικό χαρακτήρα, δεν πρόκειται να μεταβάλει, όπως εσφαλμένα πιστεύει η αξιωματική αντιπολίτευση, τον πολιτικό συσχετισμό υπέρ της. Όπως δεν τον μετέβαλε και με τα προηγούμενα σκάνδαλα (υποκλοπές, Πακιστανοί, «κουμπάροι», ομόλογα κ.ά.), τα οποία απεκαλύφθησαν και τα οποία με τόση ένταση κατήγγειλε.

Εξίσου εσφαλμένη, όμως, είναι και η αντίληψη της κυβέρνησης ότι μέσω του «συμψηφισμού» το πολιτικό ισοζύγιο θα παραμείνει αδιατάρακτο και υπέρ της. Η ηθική απαξία και απονομιμοποίησή της θα την πλήξει καίρια. Και πολιτικά και εκλογικά. Η δεύτερη τετραετία δεν είναι όπως η πρώτη. Πλέον το «κακό ΠΑΣΟΚ» δεν είναι «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για την ίδια. Περίοδος χάριτος δεν υφίσταται. Εξαντλήθηκε. Μάλιστα, διαγενομένου του χρόνου και όσο η υπόθεση Siemens θα παραπέμπεται στις καλένδες, το πρόβλημα θα είναι μεγαλύτερο για την κυβέρνηση.

Μέχρι τώρα τις παραλείψεις, τις ανεπάρκειες, τις αστοχίες, τα σκάνδαλα τα κάλυπτε η ηθική και πολιτική υπεροπλία του πρωθυπουργού. Τώρα «ματώνει» και ο Κ. Καραμανλής. Μαζί με την κυβέρνηση βυθίζεται και ο ίδιος. Από αντίβαρο γίνεται και ο ίδιος βαρίδι. Έχει καταστεί μέρος της κρίσης, καθώς δίνει την εντύπωση ότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να κλείσει γρήγορα η υπόθεση με το λιγότερο ει δυνατόν επικοινωνιακό κόστος για τον ίδιο και την κυβέρνησή του.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Ν.Δ. «βράζει» και για πρώτη φορά στο στόχαστρο της κριτικής των βουλευτών της συμπολίτευσης βρίσκεται, και μάλιστα με έντονο τρόπο, η συμπεριφορά του ίδιου του πρωθυπουργού. Μέχρι πρότινος ήταν γι’ αυτούς «αποκούμπι». Περίμεναν έστω και με τη ρητορική του δεινότητα να «καθαρίσει». Είχαν εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ή να προχωρά σε τακτικές κινήσεις που έσωζαν την παρτίδα. Τον διαχώριζαν -όπως και οι πολίτες- από τους «ανίκανους» υπουργούς στους οποίους έριχναν όλες τις ευθύνες.

Τώρα, η εντύπωση που σχηματίζεται είναι ότι οι περισσότεροι βουλευτές της συμπολίτευσης ζητούν να πέσει άπλετο φως στην υπόθεση Siemens και ο Κ. Καραμανλής προσπαθεί να κλείσει το «καπάκι» της υπόθεσης. Είναι ακριβώς η αντίθετη εντύπωση από αυτή που δίνει η αξιωματική αντιπολίτευση. Οι μεν βουλευτές του ΠΑΣΟΚ να επιθυμούν σε πολύ μεγάλο βαθμό να κλείσει η υπόθεση, ο δε αρχηγός τους, ο Γ. Παπανδρέου, να προσπαθεί παντί τρόπω να σηκώσει το «καπάκι». Ο Γ. Παπανδρέου τουλάχιστον προσώρας ενισχύεται ο ίδιος ηθικά από την υπόθεση Siemens και ο Κ. Καραμανλής αποδυναμώνεται.

Το ηθικό πλεονέκτημα ήταν ένα ισχυρό πολιτικό όπλο του Κ. Καραμανλή τόσο στις εκλογές του 2004 όσο και του 2007. Εάν ο Γ. Παπανδρέου καταφέρει να μετατρέψει την ηθική υπεροχή που φαίνεται να αποκτά και σε πολιτικό πλεονέκτημα, τότε ναι, ο πολιτικός συσχετισμός μπορεί να αλλάξει υπέρ της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Βεβαίως, για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να πετάξει στη θάλασσα τα «βαρίδια» -είτε αυτά είναι πρόσωπα είτε πολιτικές, οργανωτικές, ιδεολογικές και προγραμματικές αγκυλώσεις και δυσπλασίες- του κόμματός του.

Να ξεφύγει οριστικά από τις παραλυτικές ισορροπίες του καθεστωτικού παρελθόντος. Αυτό απαιτεί τόλμη, αποφασιστικότητα, ακόμα και βίαιες ρήξεις. Εάν δεν δώσει την εντύπωση ότι αλλάζει ριζικά το κόμμα του, ότι δημιουργεί ένα «νέο ΠΑΣΟΚ», οι πολίτες δεν πρόκειται να τον εμπιστευτούν. Αν δεν μπορείς να φτιάξεις το «σπίτι» σου, γιατί ο άλλος να σε εμπιστευτεί ότι μπορείς να φτιάξεις τη χώρα; Έν τινι τρόπω το ΠΑΣΟΚ είναι ένα είδος «αγροτικού» για τον Γ. Παπανδρέου. Για να αποκτήσει αρχηγική ειδίκευση απαραίτητη για την άσκηση του πρωθυπουργικού αξιώματος.

Με δεδομένες τις δύο εκλογικές ήττες και την επικρατούσα αντίληψη περί ηγετικής ανεπάρκειας, ο Γ. Παπανδρέου μόνον εάν αντιμετωπίσει το ΠΑΣΟΚ ως «πειραματόζωο διακυβέρνησης» μπορεί να μετατρέψει το ηθικό πλεονέκτημα που αποκτά σε πολιτικό και να κερδίσει τις επόμενες εκλογές.

Εάν δεν αλλάξει το ΠΑΣΟΚ, είναι πολύ δύσκολο να τον εμπιστευθούν οι πολίτες για να αλλάξει τη χώρα. Είναι μια προϋπόθεση η οποία, δυστυχώς για τον ίδιο, δεν ίσχυε για τους δύο προκατόχους του. Ο μεν πατέρας του Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε γενάρχης του ΠΑΣΟΚ, ο δε Κώστας Σημίτης παρέλαβε ένα κόμμα στην κυβέρνηση. Ο Α. Παπανδρέου στηρίχτηκε στον κοινωνικό ριζοσπαστισμό και στη λαϊκή δυναμική για να κατακτήσει την εξουσία, ο δε Κώστας Σημίτης και τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις τις κέρδισε όντας το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση.

Ο Γ. Παπανδρέου και την επόμενη εκλογική μάχη θα τη δώσει από τη θέση της αντιπολίτευσης και με ένα κόμμα που έχει συμπληρώσει 34 χρόνια ζωής, κουρασμένο, διχασμένο και με ισχυρά ακόμη τα καθεστωτικά χαρακτηριστικά. Είχε την ευκαιρία να το αλλάξει την περίοδο 2004-2007. Δεν το έπραξε, ίσως επειδή πίστεψε τη θεωρία της «γαλάζιας παρένθεσης». Ίσως επειδή δεν είχε κατανοήσει πόσο είχε κουραστεί το εκλογικό σώμα από τον καθεστωτισμό του ΠΑΣΟΚ και την αποξένωση από τις κοινωνικές δυνάμεις που εξέφρασε και το στήριζαν. Ίσως επειδή, όπως του προσάπτουν οι αντίπαλοί του, δεν μπορεί.

Εάν και τώρα αφήσει τα πράγματα ως έχουν, εάν δεν αναλάβει το ρίσκο της επανίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, εάν πιστέψει τη θεωρία του «σάπιου φρούτου», τότε πιθανότατα και πάλι θα βρεθεί ενώπιον μιας δυσάρεστης εκλογικής έκπληξης. Το 2004 η ήττα ήταν προδιαγεγραμμένη, τη χρεώθηκε αυτός και όχι ο Σημίτης. Λάθος του. Το 2007 η ήττα μπορεί να αιτιολογηθεί. Η θεωρία της «γαλάζιας παρένθεσης» απεδείχθη επίσης λάθος πολιτική στρατηγική.

Αν και οι εκλογές του 2010 αντιμετωπίζονται υπό το πρίσμα του «σάπιου φρούτου», είναι και πάλι λάθος. Και τρίτο λάθος λογικό είναι να μη γίνει αποδεκτό από τους οπαδούς και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ είναι ένα στοίχημα που πρέπει να βάλει και ένα ρίσκο που πρέπει να αναλάβει. Όχι για να φτιάξει ένα ελεγχόμενο κόμμα «καθαρό», πιστό και υπάκουο στον ίδιο, αλλά γιατί μόνον έτσι μπορεί οι όποιες εξαγγελίες ή προγραμματικές του δεσμεύσεις να γίνουν πιστευτές. Η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ δεν είναι αμυντική κίνηση για να μην αμφισβητηθεί η ηγεσία του Γ. Παπανδρέου εάν δεν κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Είναι επιθετική κίνηση προκειμένου να επανασυγκροτηθεί η πολιτική ηγεμονία ενός νέου μπλοκ εξουσίας.

Η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ πρέπει να είναι ένα αίτημα του ίδιου του ΠΑΣΟΚ (των οπαδών και των στελεχών του), του συνόλου της Κεντροαριστεράς, αλλά και ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων, όσων εν πάση περιπτώσει δεν «βολεύονται» με την παρούσα διακυβέρνηση και πιστεύουν ότι πρέπει να αλλάξει ρότα η χώρα.

Η διαφαινόμενη υποχώρηση του σημερινού κυβερνητικού τμήματος του διπολισμού δεν πρέπει να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια. Θα ήταν καταστροφικό για τη χώρα και την κοινωνία το σενάριο της «ιταλοποίησης», το οποίο ορισμένοι προφητεύουν, ονειρεύονται και προωθούν.

Αφ’ ης στιγμής αποδυναμώνεται ο ένας πόλος του συστήματος, θα πρέπει να ισχυροποιηθεί ο άλλος. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να εκφράσει τις ανάγκες της κοινωνίας και τις προτεραιότητες της χώρας στις νέες συνθήκες. Η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ δεν είναι λοιπόν ένα πεδίο άσκησης των πρωθυπουργικών ικανοτήτων του Γ. Παπανδρέου, ούτε μία εσωκομματική ανασύνθεση των ισορροπιών στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είναι πρωτίστως μια κοινωνικοπολιτική ανάγκη, προκειμένου να προωθηθούν η παραγωγική ανασυγκρότηση, ο διοικητικός εκσυγχρονισμός και η πολιτική αναμόρφωση της χώρας. Κάτι που η παρούσα κυβέρνηση, αν και τα επαγγέλθηκε, δεν κατάφερε να τα υλοποιήσει.

Οι μεταρρυθμίσεις και όχι οι «μεταρρυθμίσεις» είναι ζωτική ανάγκη για την κοινωνία και τη χώρα. Είναι ένα εθνικό αίτημα προκειμένου να μη διαταραχθεί η κοινωνική συνοχή που απειλείται -και ιδιαίτερα σήμερα- από την επερχόμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση.

Και κλείνουμε επανερχόμενοι σ’ αυτό με το οποίο ξεκινήσαμε. Μπορεί όπως είπαμε η υπόθεση Siemens να μην προκαλεί αισθήματα αγανάκτησης -επειδή η κοινωνία έχει εθιστεί από τα διαχρονικά και διακομματικά σκάνδαλα που όλο αποκαλύπτονται και όλο κουκουλώνονται-, προκαλεί όμως αισθήματα μελαγχολίας. Κι αυτό είναι το χειρότερο για το πολιτικοοικονομικό σύστημα.

Επειδή η μελαγχολία είναι ασθένεια και εάν συνδυαστεί με τα συμπτώματα παραζάλης, που προκαλεί η αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού, τότε μπορεί να οδηγηθούμε σε ακραίες καταστάσεις «κοινωνικής σχιζοφρένειας», που οι βίαιες και επιθετικές εκδηλώσεις της θα είναι δύσκολο να ιαθούν.

Και το μόνο που δεν μπορεί ν’ αντέξει η χώρα αυτήν τη στιγμή, όπως διαμορφώνεται το πολιτικό της σύστημα, είναι τα «ριγέ μπλουζάκια» όπως εκείνα του Τουρίνο της Ιταλίας στις αρχές της δεκαετίας του 1970.