Φελνίκος

Δ εν ξέρω πόσοι από εσάς γνωρίζετε τον Θωμά Γκόρπα. Πάντως εγώ από το βιβλίο του Στάσεις στο μέλλον -που μου πρόσφερε, για να με σπρώξει πιο βαθιά στα νοήματα της ποίησης, ο φίλος Βάιος Καραγιάννης- διαλέγω την Αναπόληση.

Έτσι διεστραμμένος που είμαι, εξ επαγγέλματος, με την πολιτική σκέφτηκα ότι κάποιοι στίχοι του Γκόρπα μπορούν να ερμηνεύσουν τη διάθεση του κόσμου απέναντι στη νέα κυβέρνηση...

Όταν ο συμπατριώτης μου -αυτός από το Μεσολόγγι, εγώ από το Αγρίνιο- γράφει θα καταργήσω τον ουρανό θα καταργήσω τη γη/ και θ’ αφήσω μόνο ένα ουζερί/ για ένα πιοτό για ένα τραγούδι για ένα χορό/ κ’ εσύ/ να περνάς απ’ έξω, είναι σίγουρο ότι, αναδρομικά, περιγράφει τα συμβαίνοντα σήμερα.

Το «θα καταργήσω τον ουρανό θα καταργήσω τη γη» θα μπορούσε -σίγουρα παραποιημένα και σε πλήρη αντίθεση με αυτό που εννοεί ο ποιητής, και ας με συγχωρέσει γι’ αυτό- να αποτυπώνει τη δηλούμενη πρόθεση του Γ. Παπανδρέου και της κυβέρνησής του να εξαλείψουν τις χρόνιες δυσπλασίες του δημόσιου βίου και να επαναφέρουν το αυτονόητο και τη νομιμότητα στη λειτουργία του κράτους.

Τόσο οι προγραμματικές δηλώσεις όσο και οι πρώτες ενέργειες αφενός για τη στελέχωση του κυβερνητικού και κρατικού μηχανισμού και αφετέρου των υπουργών στα θέματα του ΟΛΠ, των Stage και της ασφάλειας του πολίτη συνηγορούν υπέρ των καλών προθέσεων της νέας κυβέρνησης.

Εάν ο Γ. Παπανδρέου όντως καταφέρει να κάνει πράξη αυτά που εξαγγέλλει σχετικά με το κράτος και την εφεξής λειτουργία του, θα έχει πετύχει ένα θαύμα.

Το να εξαλείψεις την κομματοκρατία, να καταπολεμήσεις σε δεύτερη φάση την κλεπτοκρατία και να επιβάλεις κανόνες διαφάνειας, νομιμότητας και λογοδοσίας στη λειτουργία του Δημοσίου και στην κοινωνική συμπεριφορά αποτελεί μια ειρηνική επανάσταση, αν σκεφτούμε ότι αυτά τα φαινόμενα είναι σύμφυτα με την ίδρυση και εξέλιξη του νεοελληνικού κράτους.

Προσώρας όλα δείχνουν ότι η νέα κυβέρνηση όντως θέλει «να καταργήσει τον ουρανό και τη γη» μιας σαπισμένης χώρας με χαλασμένους ανθρώπους, όπως η Ελλάδα. Μόνον που αυτή η κατάργηση σημαίνει πόνο και δάκρυ για πολλούς ανθρώπους, και όχι μόνο τους βολεμένους, όπως λέμε, με το σύστημα. Σημαίνει διόγκωση της ανεργίας και περαιτέρω εξαθλίωση ήδη περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων.

Ο εξορθολογισμός και η εμπέδωση της νομιμότητας στη λειτουργία του κράτους είναι μεν αδήριτες εθνικές ανάγκες και απαιτήσεις, στα λόγια, της πλειονότητας των πολιτών, όμως όταν αυτά εξειδικεύονται και εξατομικεύονται, τότε έχουμε συμπεριφορές Λερναίας Ύδρας.

Ουδείς ή έστω ελάχιστοι είναι αυτοί που θα αποδεχθούν χωρίς αντιδράσεις τη νέα τάξη πραγμάτων. Όταν νιώσουν ότι θα θιγούν δικά τους «κεκτημένα», θα εξεγερθούν. Κι αυτό επειδή την αναγκαιότητα την εννοούν για τους άλλους, όχι για τους ίδιους.

Σήμερα αντιδρούν οι Stagiers του Δημοσίου, παρ’ ότι γνωρίζουν ότι στην περίπτωσή τους η παρανομία του κράτους είναι εξόφθαλμη. Το ίδιο θα συμβεί και με τους επί συμβάσει απασχολούμενους στον ΟΑΕΔ και τους ΟΤΑ. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους θεωρούν το «μπάχαλο» αποδεκτή κοινωνική λειτουργία, τις καταστροφές περιουσιών συνήθη συμπεριφορά και την τυφλή ένοπλη βία νομιμοποιημένη, στο όνομα δήθεν της επανάστασης και της αντιεξουσιαστικής πάλης, πολιτική πρακτική.

Το ίδιο θα συμβεί πιθανότατα αύριο με τους φορολογουμένους και πάει λέγοντας. Από αυτή την άποψη, η κυβέρνηση, εφόσον όντως θέλει «να καταργήσει τον ουρανό και τη γη», πρέπει να κάνει σαφές και με απόλυτο τρόπο ότι η σχέση της με τον Γκόρπα σταματά εδώ και είναι έξω από τις προθέσεις της το υπόλοιπο των στίχων του, ότι δηλαδή θ’ αφήσει «μόνο ένα ουζερί/ για ένα πιοτό για ένα τραγούδι για ένα χορό». Κανένα ουζερί, κανένα πιοτό, τραγούδι και χορός. Η κατάργηση σήμερα του ουρανού και της γης σημαίνει τέλος και στα ουζερί. Τέλος στην περίοδο της ξενοιασιάς, της αμεριμνησίας, της ευωχίας.

Κάποτε, για παράδειγμα το 1981, ο Ανδρ. Παπανδρέου μπορούσε μαζί με το όνειρο των... καταργήσεων να προσφέρει και τις απολαύσεις ενός... ουζερί. Το επέτρεπαν οι συνθήκες, το επέβαλλε η «Αλλαγή» μαζί με τον πακτωλό των κοινοτικών κονδυλίων που άρχισαν να εισρέουν στα κρατικά ταμεία. Σήμερα αυτό δεν είναι μπορετό.

Ο συνδυασμός κατάργηση ουρανού - γης και ανοιχτό ουζερί είναι ανέφικτος. Η κατάργηση σημαίνει και κλείσιμο. Τρανή απόδειξη τούτου η (δια)κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία διακήρυξε την επανίδρυση του κράτους (την κατάργηση του ουρανού και της γης) και άφησε όχι ένα, αλλά πολλά «ουζερί» ανοιχτά. Γι’ αυτό και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.

Επειδή η χώρα είχε γίνει ένα απέραντο... ουζερί άμα και χαμαιτυπείο. Αυτό, άλλωστε, είναι και το πρόβλημα που θα ’χουν να αντιμετωπίσουν ο Γ. Παπανδρέου και η κυβέρνησή του. Οι περισσότεροι ψήφισαν το ΠΑΣΟΚ ναι μεν για να καταργήσει τον ουρανό και τη γη, αλλά και επειδή πίστευαν ότι θ’ αφήσει γι’ αυτούς ένα «ουζερί». Τώρα πρέπει να προσαρμοστούν με την πραγματικότητα, με τον πιο σκληρό στίχο του ποιητή, με το «κ’ εσύ να περνάς απ’ έξω».

Δυστυχώς, για να γίνει ευνομούμενη πολιτεία και σύγχρονο κράτος η Ελλάς, όλοι πρέπει να περνούν απ’ έξω από ένα... ουζερί που δεν υπάρχει. Εάν αυτό συμβεί, στο μέλλον, και εφόσον το «μαγαζί» συμμαζέψει τα ελλείμματα, τα χρέη και ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, ίσως ξανανοίξει κάποιο... ουζερί και ίσως οι θαμώνες του να είναι περισσότεροι απ’ όσοι μέχρι χθες.

Τώρα πρέπει να διψάσουμε, αν θέλουμε να πιούμε κάποια στιγμή όχι πιοτό, αλλά νερό – υπό την προϋπόθεση ότι κι αυτό, ένεκα των κλιματικών αλλαγών, δεν θα έχει στερέψει.

Μπορούν να πετύχουν αυτό το θαύμα ο Γ. Παπανδρέου και η κυβέρνησή του; Δύσκολο. Όσο κι αν ο κόμπος έχει φτάσει στο χτένι. Όσο κι αν ολοένα και περισσότεροι κατανοούμε ότι πρέπει να γίνουν όλα αυτά τα οποία δημοσίως συνομολογούμε, αλλά για τον εαυτό μας απορρίπτουμε. Και είναι δύσκολο και για έναν άλλο λόγο. Επειδή η οικονομική κρίση συνέπεσε με την πλήρη αποδιάρθρωση του κράτους και την αποσάθρωση των αρμών και των ηθών της κοινωνίας.

Μια υγιής κοινωνία, με ομαλή και εύρυθμη λειτουργία των θεσμών ενός στοιχειωδώς σοβαρού και αποτελεσματικού κράτους με παραγωγική βάση και ανταγωνιστική οικονομία, μπορεί -σφίγγοντας το ζωνάρι και κάνοντας υποχωρήσεις σε κεκτημένα δικαιώματα- να αντεπεξέλθει στην οικονομική κρίση. Μια κοινωνία όπως η ελληνική είναι δέκα φορές πιο δύσκολο να αντιμετωπίσει την κρίση όταν πρέπει ταυτόχρονα να εξαλείψει και τις μόνιμες και χρόνιες δυσπλασίες του δημόσιου βίου.

Η διμέτωπη προσπάθεια της κυβέρνησης είναι δύσκολο να τελεσφορήσει και για έναν επιπλέον λόγο. Επειδή τα κόμματα και τα συνδικάτα είναι είτε αποστεωμένοι μηχανισμοί νομής της εξουσίας είτε οστεοφυλάκια ξεπερασμένων ιδεολογιών.

Για να μπορέσει να καρποφορήσει η προσπάθεια κοινωνικής ανασυγκρότησης, παραγωγικής αναδιάρθρωσης, διοικητικού εκσυγχρονισμού και πολιτικής αναγέννησης που επαγγέλλεται η κυβέρνηση, θα πρέπει, ταυτόχρονα με τα μέτρα που λαμβάνονται, να συγκροτείται και ένα νέο μπλοκ εξουσίας μέσα από μια ευρύτερη κίνηση πνευματικής, ηθικής και αισθητικής αναγέννησης του έθνους στις συνθήκες παγκοσμιοποίησης και πολυπολιτισμικότητας που έχουν διαμορφωθεί. Κάτι τέτοιο προσώρας δεν φαίνεται, ούτε και στο προβλεπτό τουλάχιστον μέλλον. Ναι μεν έχουν μεγάλη αποδοχή τα πρώτα έργα και ημέρες της κυβέρνησης Παπανδρέου, όμως αφενός δεν έχει μπει ακόμη στα βαθιά της διακυβέρνησης, που συνεπάγεται συγκρούσεις, και αφετέρου της λείπουν οι υπόλοιποι αναπνευστήρες.

Ήδη τα κόμματα της Αριστεράς κήρυξαν τον «ταξικό πόλεμο», ενώ και η Ν.Δ., όταν θα λύσει το πρόβλημα ηγεσίας της, θα ανεβάσει κατακόρυφα τους τόνους της αντιπαράθεσης. Σήμερα μπορεί να δηλώνουν οι δελφίνοι του Καραμανλή ότι θα στηρίξουν την κυβέρνηση σε οτιδήποτε θετικό κάνει, αλλά είναι πλέον ή βέβαιον ότι αύριο, για λόγους και ενδυνάμωσης της νέας ηγεσίας, θα επανέλθουν στη γνωστή κοίτη του λαϊκισμού, όπου έχουν μάθει να πορεύονται, όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση, τα δύο κόμματα εξουσίας.

Διαγενομένου του χρόνου και των αναπόφευκτων κοινωνικών εντάσεων που θα υπάρξουν, η κυβέρνηση θα ανακαλύψει ότι της λείπει και ένα ακόμη «μαξιλάρι» που θα μπορούσε να τη βοηθήσει στην απορρόφηση των κοινωνικών κραδασμών. Κι αυτό το «μαξιλάρι» είναι το κόμμα ΠΑΣΟΚ, το οποίο έχει προ πολλού απολέσει την αίγλη του στο κοινωνικό σώμα και τη δυνατότητα καθοριστικής παρέμβασης στο συνδικαλιστικό γίγνεσθαι.

Επιπροσθέτως, στα μειονεκτήματα της νέας κυβέρνησης, και ενδεχομένως πολύ σύντομα θα το βρει μπροστά της όταν θα ξεσπάσουν οι συγκρούσεις συμφερόντων, είναι και το γεγονός ότι τα μέλη της ναι μεν ρέπουν στη νεωτερικότητα και εμφανίζονται να εκφράζουν την αναγκαιότητα των αλλαγών, εντούτοις οι περισσότεροι το κάνουν μάλλον με τεχνοκρατικό τρόπο και η πολιτικότητά τους ενδέχεται να εξαντληθεί στο διαχειριστικό κομμάτι της πολιτικής.

Σίγουρα είναι πολύ πρόωρο και ανόητο να κρίνει κάποιος μια κυβέρνηση ολίγων μόνον ημερών. Όπως θα ήταν και άδικο να την κατηγορήσει κάποιος για τις πρώτες ίσως σκληρές πλην απαραίτητες αποφάσεις που καλείται να πάρει προκειμένου να υπάρξει ένα μίνιμουμ ορθής και νόμιμης λειτουργίας του κράτους. Όμως αρχίζει να γίνεται εμφανής μια δυστοκία πολιτικο-ιδεολογικής υπεροχής στις πρώτες κοινωνικές «ανταρσίες».

Η νέα κυβέρνηση, εάν δεν θέλει να πνιγεί στον διοικητισμό και να χαθεί στις οργανωτικές λεπτομέρειες στελέχωσης του κυβερνητικού και κρατικού μηχανισμού, πρέπει ταυτόχρονα με τις πολιτικές που θα εφαρμόσει και τα μέτρα που θα λάβει να εξαπολύσει και μια ιδεολογικοπολιτική επίθεση στους αντιπάλους της και να εφορμήσει πνευματικά στην κοινωνία, επικοινωνώντας το όραμα και το σχέδιο που διατείνεται πως έχει.

Εάν μείνει στη «νομιμότητα» του Χρυσοχοΐδη και του Ραγκούση σχετικά με την ασφάλεια των πολιτών και την κατάργηση των Stage στο Δημόσιο, γρήγορα θα ανακαλύψει ότι θα αμφισβητηθεί, λαϊκιστικώ και ιδιοτελή τω τρόπω, και η αναγκαιότητα των μέτρων του Γ. Παπακωνσταντίνου για την οικονομία, του Ανδρ. Λοβέρδου για τα εργασιακά-ασφαλιστικά, της Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου για την υγεία, της Άννας Διαμαντοπούλου για την παιδεία.

Με απλά λόγια, ο Γ. Παπανδρέου και η κυβέρνησή του, για να μπορέσουν «να καταργήσουν τον ουρανό και τη γη», θα πρέπει -εκτός από τα μέτρα που θα λάβουν- να «βομβαρδίσουν» ιδεολογικοπολιτικά, πνευματικά και επικοινωνιακά την κοινωνία για την αναγκαιότητα των μέτρων. Πρέπει να την πείσουν ότι μόνον έτσι μπορούν να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε, μέσω και της αναδιανομής του εισοδήματος, να μείνει ανοιχτό «ένα ουζερί για ένα πιοτό ένα τραγούδι για ένα χορό», και κυρίως ότι δεν... θα περνάς κ’ εσύ απ’ έξω, όπως γράφει ο Γκόρπας.

Και για να την πείσουν, πρέπει να μην αφήσει να δοθεί η εντύπωση ότι άλλα έλεγε προεκλογικά και άλλα πράττει μετεκλογικά. Κι αυτό δεν είναι υπόθεση των πρώτων 100 ημερών, αλλά των πρώτων 100 ωρών, που έχουν παρέλθει.

Τα τηλεοπτικά παράθυρα, οι δικολάβοι-εργολάβοι των ονείρων των νεαρών Stagiers και ο εύπεπτος κομματικός λαϊκισμός βγάζουν ήδη γλώσσα χωρίς ουσιαστικό αντίλογο...