Φελνίκος

Αφ΄ ης στιγμής ο Γιώργος Παπανδρέου αποφάσισε να σπάσει τους κανόνες καλής πολιτικής συμπεριφοράς, το πολιτικό παιχνίδι άρχισε να αποκτά ενδιαφέρον.

Μέχρι πρότινος, η ομαλότητα και η προβλεψιμότητα των εξελίξεων ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής αντιπαράθεσης. Από δεκαπενθημέρου είναι η απροσδιοριστία αυτή που δίνει τον τόνο. Γι’ αυτό και παρατηρείται μια αύξουσα νευρικότητα στο σύστημα εξουσίας. Γι’ αυτό και ξαφνικά πλήθυναν οι αυτόκλητοι(;) συμβουλάτορες να τον επαναφέρουν στην ευταξία και τον πολιτικοκορεκτισμό.

Καθημερινά ακούς και διαβάζεις φίλους, αντιπάλους και εχθρούς του προέδρου του ΠΑΣΟΚ να του επισημαίνουν ότι ακολουθεί ολισθηρό δρόμο. Ότι χάνει το προφίλ του μετριοπαθούς, του καινοτόμου και του ανανεωτή, που ήταν δήθεν τα πλεονεκτήματά του για τη διεκδίκηση της εξουσίας. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι αίφνης τόσοι πολλοί ενδιαφέρονται για το καλό του Γ. Παπανδρέου. Προκαλεί κατάπληξη πόσο οι συμβουλάτορες προσπαθούν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον σε εκδήλωση ενδιαφέροντος για την αγαθή τύχη και το ευοίωνο μέλλον του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Τέτοιος διαγκωνισμός «προστατών» είναι τω όντι πρωτοφανής. Και ύποπτος, θα έλεγα.

Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: Όλοι όσοι ήλπιζαν και μεθόδευαν την ήττα του Γ. Παπανδρέου στις ερχόμενες εκλογές εξεπλάγησαν από το γεγονός ότι αυτός αποφάσισε να μην πάει στο «θυσιαστήριο» με τους δικούς τους όρους, αλλά με τρόπο που ο ίδιος επιλέγει. Εκεί που το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν «κλειδωμένο» πριν στηθούν οι κάλπες, τώρα σπάνε το κεφάλι τους για να βρουν τρόπους να αποκλειστεί το... τυχαίο των εξελίξεων.

Πολιτικό προσωπικό, οικονομικά συμφέροντα, διαμορφωτές κοινής γνώμης, «γκρι κοστούμια» εξουσίας ανησυχούν, στο όνομα δήθεν του εθνικού συμφέροντος, όπως αυτό ορίζεται την τελευταία δεκαετία από τους μεσοχωρίτες της πολιτικής, τους ταξικά ουδέτερους και τους κοινωνικά αχρωματοπούς. Γι’ αυτό και σχεδόν όλοι αυτοί λύσσαξαν με τον «λαϊκισμό» και τον «τυχοδιωκτισμό» του Γ. Παπανδρέου. Όπως λυσσούσαν και επί Κ. Σημίτη με τον Κ. Καραμανλή.

Αν ανατρέξει κάποιος στην εποχή Σημίτη, θα δει ότι στην πλειονότητά τους ήταν οι ίδιοι που στόλιζαν με ίδια κοσμητικά επίθετα και ίδιους χαρακτηρισμούς τον Κ. Καραμανλή επειδή δήθεν ήταν «λαϊκιστής», «ανεύθυνος», «τυχοδιώκτης». Τότε το «κακό παιδί» ήταν ο Κ. Καραμανλής. Σήμερα είναι ο Γ. Παπανδρέου. Ποιο ήταν τότε το «έγκλημα» Καραμανλή; Το ίδιο που διαπράττει σήμερα ο Γ. Παπανδρέου. Δεν συμμορφώνεται προς τας υποδείξεις τους. Όπως στο παρελθόν ο Κ. Καραμανλής, έτσι και σήμερα ο Γ. Παπανδρέου προτάσσει το προσωπικό του συμφέρον και το συμφέρον του κόμματός του έναντι του εθνικού συμφέροντος, όπως το εννοεί η «τάξη των πεφωτισμένων», η εγχώρια νομενκλατούρα του 10% που καρπούται αποκλειστικά τον πλούτο, την ισχύ και τα προνόμια της ευρωπαϊκής Ελλάδας.

Όπως και τότε, έτσι και σήμερα, οι μηχανισμοί εξουσίας είναι απέναντι στην κοινωνική και πολιτική κινητικότητα. Απέναντι σε οτιδήποτε μπορεί να είναι έξω από τους δικούς τους σιδερένιους κανόνες κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής πειθαρχίας.

Για να το πούμε ακόμη πιο απλά. Αν ο Κ. Καραμανλής μετά το 2000 δεν είχε επιλέξει την αντισυστημική συμπεριφορά, θα έχανε τις εκλογές, ο ίδιος θα είχε πάει σπίτι του και η Ν.Δ. θα είχε γίνει κομμάτια.

Το ίδιο θα συνέβαινε και τώρα. Αν ο Γ. Παπανδρέου συνέχιζε να είναι συστημικός παίκτης, θα έχανε σίγουρα τις εκλογές. Στη θέση του θα πήγαινε κάποιος από τους φιλόδοξους δελφίνους του και το ΠΑΣΟΚ θα έμπαινε σε τροχιά εκφυλισμού και διάσπασης. Όχι πως αποκλείεται αυτά να συμβούν εφόσον ο Γ. Παπανδρέου χάσει τις εκλογές, αλλά τουλάχιστον αν χάσει, θα χάσει με τους δικούς του όρους και όχι σαν... πασχαλινός αμνός.

Τι πρέπει, λοιπόν, να πράξει ο Γ. Παπανδρέου για να αποφύγει το «θυσιαστήριο» που του ετοιμάζουν; Να γίνει ολοένα και πιο αντισυστημικός. Να ανατινάζει συνεχώς τις γέφυρες συναίνεσης που στήνονται και του προσφέρονται. Να εκριζώσει εντελώς τον κυβερνητισμό των στελεχών από την πολιτική του. Θα έχει τον χρόνο να σκεφθεί τον τρόπο με τον οποίο θα κυβερνήσει αν κερδίσει τις εκλογές.

Προς το παρόν, είναι στην αντιπολίτευση. Κι όταν είσαι στην αντιπολίτευση, κάνεις αντιπολίτευση και όχι επίδειξη κυβερνητικής συνυπευθυνότητας. Όταν είσαι στην αντιπολίτευση, πολεμάς, δεν χορεύεις βαλς. Όταν είσαι στην αντιπολίτευση, ελέγχεις, αποκαλύπτεις, φθείρεις τον αντίπαλο, δεν τον βοηθάς να κυβερνήσει καλύτερα. Όταν είσαι στην αντιπολίτευση, προσπαθείς ν’ ανάψεις κοινωνικές πυρκαγιές και δεν είσαι αρωγός στην κατάσβεσή τους. Όταν είσαι στην αντιπολίτευση, δεν συμμετέχεις σε διαγωνισμούς κυβερνητικής υπευθυνότητας και ρεαλισμούς. Στήνεις παντού αντικυβερνητικές παγίδες και αντιεξουσιαστικά οδοφράγματα. Οργανώνεις πολιτικές συμμαχίες, κοινωνικά μέτωπα, ιδεολογικό ανταρτοπόλεμο, και δεν δίνεις εξετάσεις καθωσπρεπισμού σε κέντρα εξουσίας.

Ο Γ. Παπανδρέου μέχρι τώρα έκανε πολλά λάθη. Δέχτηκε να πάρει το δαχτυλίδι της ηγεσίας για να μην ηττηθεί ο Κ. Σημίτης. Δεν προχώρησε το αίτημα της ανανέωσης. Δεν τα άλλαξε όλα. Κινήθηκε σ’ ένα πλαίσιο πολιτικού ρεαλισμού, κομματικού συμβιβασμού και θεσμικής υπευθυνότητας. Άργησε, αλλά προφανώς κατάλαβε ότι αυτή ήταν μια ολέθρια για τον ίδιο και το ΠΑΣΟΚ συμπεριφορά, μια στρατηγική ήττας. Από την τακτική του κέρδιζαν όλοι οι άλλοι και ο μόνος που έχανε ήταν αυτός. Αποφάσισε να σπάσει τον φαύλο κύκλο και να βγει έξω από το σύστημα. Το πρώτο βήμα ήταν η αποχώρηση από τη συνταγματική αναθεώρηση. Τον κατηγορούν, με πρώτο τον πρωθυπουργό, για αντιθεσμική συμπεριφορά. Ορθώς, αλλά ορθώς κινήθηκε αντιθεσμικά, για τον ίδιο και το κόμμα του.

Το δεύτερο βήμα της αντισυστημικής συμπεριφοράς που πρέπει να επιδείξει είναι ο κυβερνητισμός μέσω του προγράμματος, που τον σπρώχνουν να επιδείξει. Ορθώς δεν ανακοινώνει το «έτοιμο πρόγραμμα» της Άννας Διαμαντοπούλου σε κάποια επίσημη τελετή, λόγου χάρη στο Ζάππειο, όπως τον συμβουλεύουν κάποιοι. Ορθότατα πριν ανακοινωθεί το θέτει για διαβούλευση και υπό κρίση στα πολιτικά όργανα του ΠΑΣΟΚ. Δεν μπορεί να κάνει και με το πρόγραμμα το ίδιο λάθος που έκανε στο θέμα της παιδείας. Όπως ο ρεαλισμός και η υπευθυνότητά του στο θέμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης κατέληξαν να τον φέρει, λόγω του άρθρου 16, σε αντίθεση με τα στελέχη και τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ αλλά και ευρύτερα με την κοινωνία, έτσι και με το πρόγραμμα, αυτό το οποίο θα συνέβαινε θα ήταν τα καλά να τα πιστωνόταν η Ά. Διαμαντοπούλου και τα αρνητικά ο ίδιος.

Με το άρθρο 16 κέρδισε ο Βενιζέλος, με το πρόγραμμα θα κέρδιζε η Διαμαντοπούλου, αλλά και ο Βενιζέλος, ο οποίος έχει ήδη έτοιμη την αριστερή πολιτική πλατφόρμα ως απάντηση στο δεξιό τεχνοκρατικό πρόγραμμα που λέγεται ότι έχει ετοιμαστεί.

Μονά κέρδιζαν οι δελφίνοι του, ζυγά έχανε ο ίδιος. Με την αποχώρηση από τη συνταγματική αναθεώρηση, ξεπέρασε τον σκόπελο και τη φθορά του άρθρου 16. Με το «χτένισμα» του προγράμματος από τα πολιτικά όργανα του ΠΑΣΟΚ ξεπερνά και τους κινδύνους που τυχόν αυτό συνεπάγεται. Κάτι, άλλωστε, αντίστοιχο είχε κάνει παλαιότερα και ο πατέρας του. Όταν είχε αναθέσει την εκπόνηση του κυβερνητικού προγράμματος στον Απόστολο Λάζαρη. Όταν ο Απ. Λάζαρης ετοίμασε το πρόγραμμα, το πήρε και το ανάθεσε να το «στρώσει» η τότε τρόικα του ΠΑΣΟΚ. Τώρα που δεν υπάρχει τρόικα, καλώς κάνει και μεταβιβάζει την ευθύνη στο Πολιτικό Συμβούλιο.


Το τρίτο αντισυστημικό βήμα που πρέπει να κάνει σχετίζεται με τα ψηφοδέλτια του κόμματος. Η σημερινή κοινοβουλευτική ομάδα ορίστηκε από τον Κ. Σημίτη. Η νέα κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ πρέπει να είναι επιλογή του Γ. Παπανδρέου. Καταρχήν δεν είναι απαραίτητο όλοι οι σημερινοί βουλευτές να είναι αυτοδίκαια υποψήφιοι. Μπορεί να «κόψει» κάποιους για να δείξει ότι η συγκρότηση των ψηφοδελτίων είναι κυρίως προνόμιο του αρχηγού.

Δεύτερον, δεν μπορεί ο καθένας, ιδιαίτερα από τα προβεβλημένα του στελέχη, να επιλέγει με βάση τις προσωπικές του φιλοδοξίες τις εκλογικές περιφέρειες όπου θα είναι υποψήφιος. Τα ψηφοδέλτια συγκροτούνται με βάση τις ανάγκες των κομμάτων να κερδίσουν τις εκλογές και όχι για να ικανοποιηθούν προσωπικές φιλοδοξίες. Για παράδειγμα, ενώ το ΠΑΣΟΚ είναι διαπιστωμένο ότι έχει πρόβλημα στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, δεν μπορεί να φεύγουν επίλεκτα στελέχη όπως ο Μιχ. Χρυσοχοΐδης και η Ά. Διαμαντοπούλου και να έρχονται στις «πρεστιζάτες» περιφέρειες της Αττικής.

Το ίδιο είχε επιχειρήσει να κάνει το 1993 και η Β. Παπανδρέου. Έχρισε εαυτήν υποψήφια για την Α΄ Αθηνών και τελικά ο Ανδρ. Παπανδρέου την ανάγκασε να μετακομίσει στη Β΄ Αθηνών. Δεν μπορεί, λοιπόν, να παρατηρείται συνωστισμός «λαμπερών» ονομάτων στις εκλογικές περιφέρειες της Αττικής και η επαρχία ή όπου το ΠΑΣΟΚ έχει ανάγκες να δώσει τη μάχη με ανίσχυρες υποψηφιότητες. Τα στελέχη μπαίνουν στην υπηρεσία των κομμάτων και όχι τα κόμματα στην υπηρεσία των στελεχών. Δεν μπορεί να δίνει μαθήματα πολιτικής λειτουργίας των στελεχών ο Αλαβάνος και να μην μπορεί να κάνει το ίδιο και ο Γ. Παπανδρέου. Ακόμη και ο Κ. Σημίτης καλόν θα ήταν να μην είναι υποψήφιος στην Α΄ Πειραιά, αλλά να δώσει τη μάχη (καθώς δεν χρειάζεται και σταυρό) σε μια περιφέρεια που το ΠΑΣΟΚ τη θεωρεί κρίσιμη για την έκβαση του εκλογικού αποτελέσματος, όπως ας πούμε η Αιτωλοακαρνανία.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με άλλα στελέχη. Αίφνης γιατί να μην μετακομίσει ακόμη και ο Ευάγγ. Βενιζέλος από την Α΄ Θεσσαλονίκης στις Σέρρες, που επίσης είναι μια κρίσιμη εκλογική περιφέρεια. Ίσως, μάλιστα, να έπρεπε να το ζητήσει ο ίδιος ο Ευάγγ. Βενιζέλος. Αυτό όντως θα ήταν μια αρχηγική και παραταξιακή κίνηση από την πλευρά του, που αυτομάτως θα τον καθιστούσε αδιαφιλονίκητο διάδοχο. Και για να μη θεωρηθεί εχθρική κίνηση για ορισμένους, ίσως θα έπρεπε το σύνολο των μελών του Πολιτικού Κοινοβουλευτικού Συμβουλίου να έδινε εν λευκώ εξουσιοδότηση στον Γ. Παπανδρέου να τους τοποθετήσει όπου εκείνος θεωρεί απαραίτητο για να κερδηθούν οι εκλογές. Ακόμη και ο ίδιος ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ ίσως πρέπει να επιλέξει και μια μονοεδρική περιφέρεια (π.χ. Ζάκυνθος) για να είναι υποψήφιος.

Το επόμενο αντισυστημικό κομματικό βήμα που ίσως θα έπρεπε να κάνει ο Γ. Παπανδρέου είναι, εκτός από το προγραμματικό συνέδριο, να προκηρύξει και τακτικό συνέδριο για τον Σεπτέμβριο (ίσως για τις 3 του Σεπτέμβρη) εάν οι εκλογές καθυστερήσουν. Ή, αν δει ότι οι εκλογές θα γίνουν πρόωρα, να μετατρέψει το προγραμματικό σε τακτικό και να το φέρει -αν χρειαστεί- και νωρίτερα από τις 17 Μαΐου.

Αφ’ ης στιγμής ο Γ. Παπανδρέου αποφάσισε να φτιάξει ομελέτα, πρέπει να σπάσει και αυγά. Διαφορετικά, το ΠΑΣΟΚ θα γίνει μπιντόκ αλά ρους. Και, βέβαια, τα περισσότερα αυγά θα πρέπει να τα σπάσει στον πολιτικό, αντιπολιτευτικό, αντικυβερνητικό αγώνα. Εκεί θα κριθούν όλα. Απλώς για να μπορέσει αυτός (ο αγώνας) να είναι αποτελεσματικός, πρέπει το κόμμα να αποκτήσει πολιτικά χαρακτηριστικά και λειτουργία κόμματος εξουσίας, και όχι να είναι συνασπισμός φιλοδοξιών των οπλαρχηγών του.

Ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε το πρώτο βήμα με την κοινοβουλευτική «ανταρσία». Αν αυτό το βήμα μείνει μετέωρο, είναι σίγουρο ότι θα πνιγεί...