Φελνίκος

Tα όσα, επ’ εσχάτων, συμβαίνουν στον δημόσιο βίο είναι η καλύτερη απόδειξη για την ισχύ του αξιώματος: «Στην πολιτική, μία βδομάδα είναι πολύς χρόνος». Μπορεί και μία τετραετία ολόκληρη. Αυτή που θα κριθεί στις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν αυτές γίνουν. Δείτε τι έχει γίνει.

Σε μια βδομάδα ήρθαν τα πάνω κάτω. Άλλαξαν όλα. Και πιθανότατα -εφόσον δεν υπάρξουν δραματικές ανατροπές και εξελίξεις, κάτι που προσώρας δεν διαφαίνεται- παγιώνεται το νέο πολιτικό τοπίο στο οποίο εφεξής θα βαδίσει η χώρα. Η Νέα Δημοκρατία, ύστερα από σχεδόν επτά χρόνια, χάνει τη δημοσκοπική της πρωτοκαθεδρία. Το ΠΑΣΟΚ αποκτά κυβερνητική δυναμική η οποία, μέχρι και το τέλος του θέρους, δεν φαινόταν πιθανή.

Ο ηγεμών Κ. Καραμανλής κάθε μέρα που περνά αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο, ακόμη και από το ίδιο το κόμμα του. Ο αδύναμος και υπό αρχηγικό περιορισμό Γ. Παπανδρέου συνεχώς εμφανίζεται ως ο ερχόμενος πρωθυπουργός. Το golden boy της Αριστεράς Αλ. Τσίπρας και ο καθοδηγητής του Αλ. Αλαβάνος βλέπουν το όνειρό τους για το μεγάλο άλμα προς τα... πίσω, για την ΕΔΑ του 1958, να μένει μετέωρο, καθώς το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ ξαναγίνεται, όπως δείχνει η τάση, μονοψήφιο.

Ο δικομματισμός που σχεδόν όλοι, από πρωίας μέχρι εσπέρας, τον ενταφίαζαν αρχίζει να κινείται και, διαγενομένου του χρόνου και των εξελίξεων, μάλλον θ’ αρχίσει να νεκρανασταίνεται. Θα διακινδυνεύσουμε μάλιστα και μια πρόβλεψη: εφεξής ολοένα και περισσότεροι θ’ αρχίσουν να πιστεύουν ότι τελικά στο φέρετρο θα μπουν οι νεκροθάφτες του, παρά ο ίδιος ο δικομματισμός.

Μέχρι πριν από λίγο καιρό τα ποσοστά του δικομματισμού ήταν στο 50%, τώρα είναι στο 55%, ύστερα από λίγο καιρό εικάζεται ότι θα ξεπεράσουν το 60% και στις εκλογές πιθανότατα θα φτάσουν, αν δεν ξεπεράσουν, και το 75%.
Προφανώς, ο φόβος από την πιθανή ακυβερνησία και την παρατεταμένη πολιτική αστάθεια την οποία σχεδόν όλοι προφήτευαν και προφητεύουν ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά των πολιτών, αλλά και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και όσων επηρεάζουν τον δημόσιο βίο, οι οποίοι αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι μια τέτοια εξέλιξη εν τέλει θα αποβεί εις βάρος τους.

Ποιο είναι όμως το νέο τοπίο που διαμορφώνεται; Τηρουμένων των αναλογιών, θυμίζει την περίοδο του Κ. Σημίτη το 2001. Όπως και σήμερα, έτσι και τότε, έναν χρόνο μετά τις εκλογές του 2000, είχαμε επώδυνα οικονομικά μέτρα, σκάνδαλα (π.χ., κότερα, εξοπλισμοί κ.ά.), των οποίων η επίλυση παραπεμπόταν στη Δικαιοσύνη, και τη Ν.Δ. για πρώτη φορά να παίρνει προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις.

Μόνη σταθερά ο Κ. Σημίτης ως καταλληλότερος για πρωθυπουργός. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει και σήμερα. Θαρρείς και η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Ως φάρσα. Από τον Ιούνιο του 2001 και μετά, το ΠΑΣΟΚ ουδέποτε ανέκαμψε, παρά τις προσπάθειες με τις «κοινωνικές χάρτες» και άλλες παροχές που επιχείρησε για να αντιστρέψει το κλίμα. Ούτε η αντικατάσταση του υπουργού Οικονομίας Γ. Παπαντωνίου αντέστρεψε το κλίμα ούτε η εκκαθάριση του Μαξίμου από τους Τσουκάτο και Πανταγιά διέσωσαν τον Κ. Σημίτη. Ήδη πολλοί στοιχηματίζουν ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα. Όπως τότε ο Κ. Σημίτης εμφανιζόταν να έχει κλεισμένα τα αυτιά του στη βουή των επερχομένων και να ζει σε «γυάλινο πύργο», έτσι και σήμερα ουδείς κατανοεί τον «εγκλεισμό» του Κ. Καραμανλή στον δικό του... πύργο.

Ας αφήσουμε όμως τις αντιστοιχήσεις με το παρελθόν και ας δούμε τις προεκτάσεις στο μέλλον. Κατ’ αρχήν για την κυβέρνηση. Εάν τα πράγματα αφεθούν ως έχουν από τον πρωθυπουργό, επειδή δήθεν οι «μεταρρυθμίσεις» θα αλλάξουν το κλίμα, το μόνο σίγουρο που θα συμβεί είναι να παγιωθεί και να αυξηθεί η διαφορά του ΠΑΣΟΚ. Όσο παγιώνεται η διαφορά -κάτι που πιστοποιούν πλέον όλες οι δημοσκοπήσεις- τόσο θα ενδυναμώνεται η τάση πολιτικής ανατροπής. Αυτό από μόνο του θα δρα διαλυτικά για τη συνοχή της συμπολίτευσης και την παραγωγή κυβερνητικού έργου.

Η κυβέρνηση θα βυθίζεται σαν μολύβι, ενώ η αντιπολίτευση ολοένα και περισσότερο θα βγαίνει στον αφρό. Δεν είναι τυχαίο ότι στα περισσότερα υπουργεία τα πάντα αρχίζουν και παγώνουν. Οι υπουργοί σηκώνουν ψηλά τα χέρια. Και το ομολογούν. Οι οπαδοί της Ν.Δ. θα απογοητεύονται, ενώ οι «οπορτουνιστές ψηφοφόροι» -το περίφημο 5-7% του εκλογικού σώματος που κάθε φορά μετακινείται προς το κόμμα που είναι πιθανότερο να κερδίσει τις εκλογές- θα περάσουν απέναντι. Επιχειρηματίες, εκδότες και κάθε άλλο συμφέρον που θέλει να διατηρεί καλές σχέσεις με το γκουβέρνο ήδη έχουν αρχίσει να ρίχνουν γέφυρες προς το ΠΑΣΟΚ. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, πιθανότατα και η Δικαιοσύνη θα «απελευθερώνεται» και η διερεύνηση των σκανδάλων θα γίνεται πιο επισταμένη και ενδελεχής.

Εκτός από την υπόθεση της Μονής Βατοπεδίου, μην ξεχνάμε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη και η υπόθεση της Siemens. Ίσως εκεί να κρύβονται πολλές «βόμβες βυθού» για την κυβέρνηση, που ενδεχομένως δεν θ’ αλλάξουν απλώς το πολιτικό τοπίο, αλλά θα την οδηγήσουν στο κρεβάτι του πόνου με όντως «ανήκεστο βλάβη». Κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες που νιώθουν ότι θίγονται από την κυβερνητική πολιτική, καθώς και τα συνδικάτα, είναι σίγουρο ότι εφεξής θα πολλαπλασιάσουν τις πιέσεις και τις διαμαρτυρίες, καθιστώντας ολοένα και πιο ασφυκτικό το πεδίο.

Ταυτόχρονα, θα προσεγγίζουν το ΠΑΣΟΚ προκειμένου να του αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες υποσχέσεις και δεσμεύσεις για τα αιτήματά τους. Όταν αρχίζουν και αποσύρουν από σένα τα λεφτά και παίζουν τα ρέστα τους σε κάποιον άλλον, η προσπάθεια να σώσεις την παρτίδα συνήθως είναι μάταιη σαν των συφοριασμένων Τρώων. Εξίσου καταλυτικές είναι και οι επιπτώσεις στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Όσο καθυστερεί η αντίδραση του πρωθυπουργού για να βγει η κυβέρνηση από την κρίση, τόσο θα πολλαπλασιάζονται τα εκφυλιστικά φαινόμενα, οι κεντρόφυγες τάσεις και οι ομαδοποιήσεις για το μέλλον της συντηρητικής παράταξης.

Πλέον ο ανασχηματισμός καθίσταται μονόδρομος, ένα είδος «αναπνευστήρα», που όμως όσο καθυστερεί τόσο θα αφυδατώνεται και θα χάνει τη χρησιμότητά του ως εργαλείου, μιας έστω πρόσκαιρης ανάταξης και δυναμικής. Και, βέβαια, οι αντιρρησίες βουλευτές από «αντάρτες» θα μετατρέπονται σε «φωνές συνειδήσεως» του κόμματος, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για το imperium του Κ. Καραμανλή.

Ενδεχομένως,εάν επιχειρηθεί να αντιμετωπιστούν με διοικητικά - πειθαρχικά μέτρα, ίσως οδηγηθούμε και σε πτώση της κυβερνήσεως. Εκτός και εάν αυτό επιδιώκεται προκειμένου να οδηγηθούμε άμεσα σε προσφυγή στις κάλπες. Κάτι τέτοιο όμως, εκτός από ανεύθυνο, θα είναι και καταστροφικό για τη Ν.Δ., αλλά και τη χώρα.

Εάν έτσι έχουν τα πράγματα για την κυβέρνηση, ας δούμε τι σημαίνει για το ΠΑΣΟΚ το νέο τοπίο που διαμορφώνεται. Κατ’ αρχήν αποκτά εκ νέου κυβερνητική δυναμική. Η προοπτική να είναι αυτό πρώτο κόμμα στις ευρωεκλογές και να εισπράξει το εκλογικό μπόνους των 40 ή 50 εδρών συσπειρώνει τους βουλευτές, τα στελέχη και τους οπαδούς του γύρω από την ηγεσία του.

Πλέον ο Γ. Παπανδρέου εμπεδώνει την κυριαρχία του στο κόμμα και περιορίζει, αν δεν εξαφανίζει, τις φωνές αμφισβήτησής του. Οι επίδοξοι δελφίνοι του παραμερίζουν τις φιλοδοξίες τους, καθώς εκτός των άλλων βλέπουν ότι λιγοστεύουν τα μέχρι τούδε ευήκοα ώτα γι’ αυτούς. Η προοπτική επανόδου στην κυβέρνηση δρα ως συγκολλητική ουσία και η ενότητα που διαμορφώνεται επιδρά θετικά στη συσπείρωση των οπαδών του, αλλά και προδιαθέτει ευμενώς ευρύτερες κατηγορίες ψηφοφόρων. Δεν ανακόπτεται απλώς η διαρροή προς τα αριστερά, δημιουργούνται και συνθήκες επαναπατρισμού των ψήφων.

Πλέον, οι προτάσεις για ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ τροποποιούνται, καθώς η διαμόρφωση της νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας θα γίνει μάλλον με όρους ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ παρά μέσω ικεσιών και μηνυμάτων χωρίς αποδέκτη. Εάν τα πολιτικά πράγματα συνεχίσουν να εξελίσσονται όπως δείχνουν οι δημοσκοπικές τάσεις, πιθανότατα θα συμβεί το αντίθετο απ’ αυτό που προβλεπόταν. Αντί να διασπαστεί το ΠΑΣΟΚ, δεν αποκλείεται εν τέλει να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ αυτός που θα αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα. Μάλλον πρέπει να θεωρείται λογικό ένα κομμάτι του να μην αφήσει να χαθεί η προοπτική κεντροαριστερής κυβέρνησης. Ενδεχομένως δε αυτό να γίνει και προ των εκλογών και όχι μετά, με στόχο το «συνεργατικό» κομμάτι να πιάσει το όριο του 3% και να εισέλθει στη Βουλή.

Όλα αυτά, βεβαίως, έχουν μια προϋπόθεση: Να διατηρηθεί και να παγιωθεί η τάση που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Σ’ αυτό, για καλή τύχη του Γ. Παπανδρέου, βοηθά και η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση. Η απορρύθμιση των αγορών και η απομυθοποίηση της παγκοσμιοποίησης με νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό θέτουν εκ νέου στο επίκεντρο των συζητήσεων τον ρόλο του κράτους ως επιτελικού ρυθμιστή του επιχειρείν και των οικονομικών σχέσεων.

Όταν οι πυλώνες του καπιταλισμού λιώνουν και οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις φλερτάρουν με τον Κέινς, προχωρώντας ουσιαστικά σε κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων-κολοσσών, είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι το στοίχημα της σοσιαλδημοκρατίας ξαναπαίζεται.

Όταν, εκτός από το εγχώριο κοινωνικό εκκρεμές, αρχίζει να κινείται προς τα αριστερά (έστω και μέσω της υιοθέτησης του κρατικού παρεμβατισμού ως απάντησης στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση) και ο διεθνής προβληματισμός, αρχίζουν να αποκτούν αίγλη τα αιτήματα και τα αιτούμενα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων.

Η ώσμωση της διεθνούς ανασφάλειας με την εγχώρια που προκαλούν τα φορολογικά μέτρα, οι ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων επιχειρήσεων, το Ασφαλιστικό και άλλες «μεταρρυθμίσεις» της κυβέρνησης δημιουργούν ευνοϊκό πεδίο για τη ρητορική και το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ.
Όμως, και σε πείσμα των δημοσκοπήσεων ή των όψιμων αναλυτών της πολιτικής ανατροπής, η πλάστιγγα δεν έχει γείρει οριστικά υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Αυτή τη στιγμή παρατηρούμε κυρίως μια αποσυσπείρωση των οπαδών της Ν.Δ. Η συσπείρωση στο ΠΑΣΟΚ επιτυγχάνεται εξ αντιδιαστολής, και σίγουρα σ’ αυτό βοηθά η προσεκτική, ψύχραιμη και νηφάλια στάση που έχει υιοθετήσει τελευταία ο Γ. Παπανδρέου.

Όσο ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ προβάλλει εναλλακτικές προτάσεις για υπέρβαση της κρίσης και δεν περιορίζεται σε στείρο καταγγελτικό λόγο, τόσο κερδίζει σε συμπάθειες και, το κυριότερο, δεν προκαλεί αντισυσπείρωση των γαλάζιων ψηφοφόρων. Αυτή τη στιγμή, το ΠΑΣΟΚ φαίνεται να έχει υιοθετήσει μια έξυπνη τακτική.

Ο μεν Γ. Παπανδρέου εμφανίζεται ως ήρεμη δύναμη και «πατερούλης», ρόλο που μέχρι τώρα έπαιζε ο Κ. Καραμανλής και τον οποίο έχουν ανάγκη οι πολίτες σε περιόδους κρίσης και ανασφάλειας. Τα δε στελέχη του, τουλάχιστον ορισμένα, προκαλούν πολλές μικρές καταστροφές μέσα από τις καταγγελίες και αποκαλύψεις σκανδάλων και παρεκτροπών στελεχών της κυβέρνησης.

Εάν ο Γ. Παπανδρέου καταφέρει να αποφύγει την προσωπική πόλωση, διατηρώντας αυτή την ισορροπία στην πολιτική του, και ο Κ. Καραμανλής συνεχίζει να παραμένει αδρανής, τότε η ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών θα παγιωθεί ως τάση και το νέο τοπίο θα γίνεται κάθε μέρα πιο εναργές και για περισσότερους.

Μάλιστα, θα φτάσουμε και σε ένα άλλο παράδοξο. Αντί να ενισχυθεί, όπως οι περισσότεροι πίστευαν, το αριστερό άκρο του ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ, να ενισχυθεί το δεξιό άκρο της Ν.Δ., ο ΛΑΟΣ, και αυτό θα είναι το τελειωτικό χτύπημα στην κυβέρνηση και το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.