Φελνίκος

Θα ήταν άδικο και μίζερο να κατηγορήσει κάποιος τον νέο υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο, γιατί δεν κατάφερε να αλλάξει προς το καλύτερο τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας. Εξίσου λάθος θα ήταν να τον μεμφθούμε, επειδή δεν μπόρεσε να πείσει την τρόικα ότι χρειάζονται διορθώσεις και διαφορετική προσέγγιση σε όσα απαιτούν για να εκταμιεύσουν την πέμπτη δόση και να συνάψουν τη νέα δανειακή σύμβαση.

Θα ήταν σωστό και τίμιο, όμως, να παραδεχθεί και ο ίδιος ότι η κριτική που ασκούσαν τόσο αυτός όσο και οι συνάδελφοί του υπουργοί και βουλευτές του ΠΑΣΟΚ στον προηγούμενο υπουργό Οικονομικών ήταν υπερβολική και πολλές φορές λαθεμένη.

Πηγαίνοντας στο Eurogroup και συζητώντας με τους ομολόγους του, ο Ευάγγ. Βενιζέλος πρέπει να συνειδητοποίησε πόσο δύσκολο είναι αυτή τη στιγμή να είναι κάποιος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας. Το «ξύλο» που έφαγε και η απόρριψη που θα ένιωσε συζητώντας στις Βρυξέλλες, αλλά και στη χώρα, με τους εκπροσώπους της τρόικας θα πρέπει να τον έπεισαν ότι είναι εύκολο να συζητάς με τον Λιντζέρη, τον Σαλαγιάννη και την Αντωνίου, αλλά πολύ δύσκολο να διαπραγματεύεσαι με τον Τρισέ, τον Ρεν, τη Λαγκάρντ και τον Σόιμπλε.

Όσοι πίστεψαν ότι αρκούσαν ο ευφραδής πολιτικός λόγος και η πληθωρική προσωπικότητα του Ευάγγ. Βενιζέλου για ν’ αλλάξουν τα πράγματα είναι καιρός να αναθεωρήσουν απόψεις. Τα νέα μέτρα που προτείνονται από τον Ευάγγ. Βενιζέλο είναι σαφέστατα χειρότερα από αυτά που είχε συμφωνήσει και «κλειδώσει» με την τρόικα ο χαμηλών τόνων και «λογιστής» Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Το μεσοπρόθεσμο κουστούμι που έραψε ο νέος υπουργός Οικονομικών στους Έλληνες είναι πολύ πιο στενό από αυτό που τους είχε προβάρει ο προηγούμενος ένοικος της πλατείας Συντάγματος.

Είναι, δε, απαράδεκτο και πολιτικά άκομψο να ρίχνονται τα βάρη για τη δυσμενή αυτή εξέλιξη στον Γ. Παπακωνσταντίνου, ότι δήθεν δεν είχε «κλειδώσει» -όπως υποστήριζε- τα μέτρα με την τρόικα και τώρα αναγκάζεται να πάρει πρόσθετα και πιο επαχθή ο Ευάγγ. Βενιζέλος.

Η αλήθεια είναι ότι ο προηγούμενος υπουργός Οικονομικών είχε συμφωνήσει και «κλειδώσει» μέτρα 28 δισ. με την τρόικα. Αδιάψευστος μάρτυρας η σχετική ανακοίνωση που είχε εκδοθεί από τους εδώ εκπροσώπους της τρόικας. Τι έγινε όμως; Όταν «κλείδωσαν» τα μέτρα, αχός βαρύς ακούστηκε στη συμπολίτευση. Υπουργοί και βουλευτές εγκάλεσαν τον Γ. Παπακωνσταντίνου για τη συμφωνία.

Όλοι θυμόμαστε το περίφημο Υπουργικό Συμβούλιο και τον Κοινοβουλευτικό Τομέα Εργασίας του ΠΑΣΟΚ όπου προτάθηκαν άλλα μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος. Ο Γ. Παπακωνσταντίνου, σε μια προσπάθεια εξεύρεσης συμβιβαστικής φόρμουλας, υιοθέτησε μέτρα και προτάσεις των συναδέλφων του, όπως το αφορολόγητο των 12.000, η μη εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης κ.ά. Στο υπουργείο Οικονομικών ξενύχτησαν δυο τρεις μέρες για να ξαναγράψουν το Μεσοπρόθεσμο και τα νέα μέτρα που αφορούσαν το κλείσιμο της τρύπας των 6,8 δισ. για τον προϋπολογισμό του 2011. Η τρόικα, λόγω της σχέσης εμπιστοσύνης που είχε οικοδομηθεί με τον υπουργό Οικονομικών, με δυσθυμία και κάνοντας σε κάποιες περιπτώσεις τα στραβά μάτια, ήταν έτοιμη να δώσει εκ νέου την έγκρισή της.

Ώσπου ήρθε ο ανασχηματισμός. Ο Γ. Παπακωνσταντίνου απομακρύνθηκε και τη θέση του πήρε ο Ευάγγ. Βενιζέλος. Η ρητορική που ανέπτυξε ο νέος υπουργός Οικονομικών ήταν περισσότερο πολιτική παρά οικονομική. Ο λόγος του ήταν παρηγορητικός προς τους πολίτες και όχι τεχνοκρατικός προς τους εταίρους και δανειστές μας.

Ο Ευάγγ. Βενιζέλος υποσχέθηκε βελτιωτικά μέτρα και επαναδιαπραγμάτευση όρων του μνημονίου. Από την πλευρά του και για την κυβερνητική συνοχή καλώς έπραξε. Μόνον που τα λεγόμενά του ήταν για εσωτερική ανακούφιση και όχι για εξωτερική διαπραγμάτευση. Ο λόγος του στην τελετή παραλαβής του υπουργείου, η συνέντευξή του στην τηλεόραση και η ομιλία του στη Βουλή απευθύνονταν στο εσωτερικό ακροατήριο. Είχαν αποδέκτες τους βουλευτές και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, τα κόμματα της αντιπολίτευσης και την «πλατεία». Αν ο Ευάγγ. Βενιζέλος πίστευε ότι αυτά ήταν αρκετά και για το Eurogroup, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, θα πρέπει να κατάλαβε αμέσως το λάθος του. Ήκιστα συγκίνησαν τους τροϊκανούς, αν δεν τους εξόργισαν κιόλας.

Οι εταίροι και δανειστές μας που ήταν διατεθειμένοι να δείξουν κάποια περιθώρια πολιτικής ανοχής στον Γ. Παπακωνσταντίνου, επειδή αυτός υπήρξε έμπιστος συνομιλητής τους για 20 μήνες, άλλαξαν τακτική. Υπέβαλαν τον Ευάγγ. Βενιζέλο στο καψώνι του νεοσύλλεκτου. Του έδειξαν από την πρώτη στιγμή ότι αυτοί είναι τα αφεντικά, αυτοί δίνουν το χρήμα και αυτοί ορίζουν τους κανόνες. Όχι μόνον απέρριψαν τις προσεγγίσεις Βενιζέλου, αλλά απαίτησαν -και εξασφάλισαν, όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος- πιο σκληρά μέτρα.

Άμα τη εμφανίσει Βενιζέλου στο Eurogroup, ξεκαθάρισαν ότι το πολιτικό παιχνίδι δεν τους αφορά. Το κουτί της (επανα)διαπραγμάτευσης των μέτρων και των όρων που προσπάθησε να ανοίξει ο Ευάγγ. Βενιζέλος οι ίδιοι φρόντισαν εξαρχής να το σφραγίσουν. Έδειξαν με τη συμπεριφορά τους ότι δεν είναι διατεθειμένοι να συνδράμουν την ελληνική κυβέρνηση στο νέο πολιτικό παιχνίδι που προσπαθούσε -και ορθώς για τα συμφέροντά της- να στήσει.

Στο παρελθόν δέχτηκαν να αλλάξουν μέτρα επειδή θεωρούσαν ότι υπήρχε σχέση εμπιστοσύνης με τον Γ. Παπακωνσταντίνου, αλλά και επειδή ήθελαν να τον στηρίξουν, αφού καταλάβαιναν τις δυσκολίες που αυτός αντιμετώπιζε στο να γίνει αποδεκτή η πικρή συνταγή τους. Τώρα, ακόμα και οι γραφειοκράτες της τρόικας, επειδή πιέζονται και από τα πολιτικά αφεντικά τους, γίνονται πιο ανελαστικοί και περισσότερον ιεροεξεταστές όταν συζητούν με τη νέα ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών.

Την ωμή αυτή πραγματικότητα φαίνεται ότι αρχίζει να συνειδητοποιεί ο νέος υπουργός Οικονομικών και γι’ αυτό συμφώνησε με τη διαπίστωση του πρωθυπουργού προχθές στην κυβερνητική επιτροπή ότι «εμείς πιέσαμε τον Γιώργο (Παπακωνσταντίνου) να αλλάξει αυτό που είχε συμφωνηθεί με την τρόικα». Είναι, δε, προς τιμήν του Ευάγγ. Βενιζέλου το ότι υπερθεμάτισε, λέγοντας απολογητικά: «Εγώ πρώτος».

Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, θα λέγαμε ότι ο νέος υπουργός Οικονομικών παρουσίασε χειρότερα μέτρα επειδή, πρώτον, οι εταίροι και δανειστές μας ήθελαν να του περάσουν το μήνυμα ότι αυτοί είναι τα αφεντικά και δεν πρόκειται να ανεχθούν πολιτικά παιχνίδια.

Δεύτερον, επειδή είχαν εμπιστοσύνη στον Γ. Παπακωνσταντίνου και μπορούσαν να κάνουν κάποιους κρυφούς συμβιβασμούς, ενώ ο Ευάγγ. Βενιζέλος τούς είναι άγνωστος και σαφώς δεν είναι διατεθειμένοι να τον στηρίξουν σε πολιτικές ισορροπίες μέχρις ότου κατακτήσει την εμπιστοσύνη τους.

Τρίτον, τα μέτρα είχαν συμφωνηθεί με την τρόικα, αλλά άλλαξαν μετά τις πιέσεις υπουργών και βουλευτών του ΠΑΣΟΚ. Βεβαίως, η πλήρης αλήθεια είναι ότι από τα 3,8 επιπλέον δισ. που προβλέπει το «πακέτο Βενιζέλου» σε σχέση με το «πακέτο Παπακωνσταντίνου» τα 2 και κάτι δισ. οφείλονται στον προηγούμενο υπουργό Οικονομικών.

Περίπου 1 δισ. προκύπτει από λάθος υπολογισμούς του Γενικού Λογιστηρίου, ενώ δύο θέματα επιβαρύνουν με περίπου 500 εκατ. έκαστο, η επιστροφή λόγω αποδείξεων και η μείωση στο μισό από τις φοροαπαλλαγές. Το άλλο περίπου 1,5 δισ. οφείλεται στις αλλαγές που προήλθαν από τα λεγόμενα μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος, τα οποία απαίτησαν να ληφθούν οι υπουργοί και βουλευτές του ΠΑΣΟΚ.

Άρα, όταν λέει ο Ευάγγ. Βενιζέλος ότι για τα χειρότερα μέτρα φταίει ο Παπακωνσταντίνου δεν λέει την αλήθεια -ή μάλλον λέει τη μισή αλήθεια- και θέλει να καλύψει προφανώς τον εαυτό του για το ατυχές ντεμπούτο που κάνει στη θέση του υπουργού Οικονομικών.

Από την άλλη, είναι αληθές ότι το Μεσοπρόθεσμο θα ήταν καλύτερο εάν το «έκλεινε» ο Γ. Παπακωνσταντίνου, αλλά εξίσου αληθές είναι ότι ο Γ. Παπακωνσταντίνου δεν θα μπορούσε να το περάσει στη Βουλή. Το όνομά του είχε γίνει κόκκινο πανί και για τη συμπολίτευση και για την αντιπολίτευση και για την κοινωνία και για την «πλατεία».

Τώρα, αν και το Μεσοπρόθεσμο έχει πιο επαχθή μέτρα, θα υπερψηφιστεί, επειδή ο Ευάγγ. Βενιζέλος μπορεί να το υπερασπιστεί καλύτερα – και πολιτικά και επικοινωνιακά. Υπουργοί και βουλευτές του ΠΑΣΟΚ τον εμπιστεύονται περισσότερο. Δεν είναι τυχαίο ότι έδωσαν την έγκρισή τους χωρίς να έχουν δει κανένα γραπτό κείμενο. Ακόμα και η κυβερνητική επιτροπή συμφώνησε επί των προφορικών θέσεων Βενιζέλου και όχι επί εγγράφου. Θα είναι, δε, το πρώτο νομοσχέδιο της κυβέρνησης το οποίο θα κατατεθεί στη Βουλή χωρίς να το έχει δει και αναγνώσει το Υπουργικό Συμβούλιο.

Και μια τελευταία σημείωση. Η θέση του υπουργού Οικονομικών εκτός από «σκυλίσια ζωή» έχει και τεράστια εξουσία. Ο Γ. Παπακωνσταντίνου είναι γεγονός ότι ποτέ δεν την άσκησε. Μπορεί οι σύντροφοί του να τον κατηγόρησαν για αλαζονεία, για λογιστική προσέγγιση των οικονομικών υποθέσεων, για απομονωτισμό ή και για λανθασμένους χειρισμούς που έφεραν τα πράγματα εδώ που τα έφεραν, όμως την ευρύτερη εξουσία που διαθέτει ο υπουργός Οικονομικών -μεγαλύτερη ίσως και από αυτή του πρωθυπουργού στη συγκυρία και στη θέση που βρίσκεται η χώρα- δεν την άσκησε.

Ίσως εκ χαρακτήρος, ίσως επειδή δεν έχει τη φιλοδοξία να διαδεχθεί τον Γ. Παπανδρέου, ίσως επειδή δεν τον άφησε ο Γ. Παπανδρέου, του οποίου άλλωστε είναι «πολιτικό παιδί». Δεν είναι σίγουρο ότι το ίδιο θα πράξει και ο φιλόδοξος Ευάγγ. Βενιζέλος.

Αυτό είναι και το μεγάλο ρίσκο που ανέλαβε ο Γ. Παπανδρέου τοποθετώντας τον υπουργό Οικονομικών και αντιπρόεδρο της κυβερνήσεως. Αν και θα ήταν απίθανο για έναν σώφρονα πολιτικό που αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της καταστάσεως και τον εθνικό χαρακτήρα της υποθέσεως να μπουν στο μυαλό του ιδιοτελείς πειρασμοί, ποτέ δεν μπορεί να αποκλείσει κάποιος την πιθανότητα να συναρτηθεί η εξουσία του υπουργού Οικονομικών με τα παιχνίδια διαδοχής του Παπανδρέου ή της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες.

Ο Ευάγγ. Βενιζέλος με τη συμπεριφορά του από το 2007 και εντεύθεν έδειξε και αυτοπειθαρχία και αίσθηση του καθήκοντος. Ποτέ, όμως, δεν μπορεί να αποκλείσει κάποιος να υπάρξει αλλαγή προτεραιοτήτων, ιδίως εάν τα πράγματα δεν εξελιχθούν καλώς για τη χώρα, την οικονομία και τις προσωπικές του φιλοδοξίες.

Σ’ αυτή την περίπτωση, ο Γ. Παπανδρέου και αρκετοί στο ΠΑΣΟΚ ίσως αναγκαστούν να αναφωνήσουν «πού ’σαι Παπακωνσταντίνου»...