Φελνίκος

Δύο εβδομάδες απομένουν μέχρι να προσέλθουμε στις κάλπες και ο προβληματισμός όλων είναι όχι τόσο για το αποτέλεσμα, όσο για την κυβέρνηση που θα παρουσιάσει ο Γ. Παπανδρέου και τα πρόσωπα με τα οποία θα στελεχωθούν κρίσιμα κρατικά πόστα.

Επ’ αυτού θα ήθελα να κάνω δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, όλοι μπορεί να θεωρούν σίγουρη τη νίκη του ΠΑΣΟΚ, όμως ποτέ καμία μάχη δεν κρίθηκε πριν δοθεί. Όντως, η Ν.Δ. κινδυνεύει να καταποντιστεί, όμως ουδείς γνωρίζει πώς τελικά θα συμπεριφερθούν οι ψηφοφόροι έχοντας προεξοφλήσει τη νίκη του ΠΑΣΟΚ.

Ίσως υπάρξουν διαρροές προς άλλα μικρότερα κόμματα, προκειμένου είτε να μην εξαφανιστούν από τον κοινοβουλευτικό πολιτικό χάρτη, όπως για παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Οικολόγοι, είτε να ενδυναμωθούν αντιπολιτευτικές φωνές, όπως του ΚΚΕ και του ΛΑΟΣ, είτε τέλος για να μη σμπαραλιαστεί εντελώς η επόμενη αξιωματική αντιπολίτευση (Ν.Δ.).

Από αυτή την άποψη η εδραία πεποίθηση περί της σίγουρης νίκης του ΠΑΣΟΚ, και επ’ εσχάτων και της άνετης αυτοδυναμίας του, μπορεί να αποδειχθεί παγίδα για το κόμμα του Γ. Παπανδρέου. Μέχρι τώρα ορθότατα η Ιπποκράτους άσκησε μια… ιμπεριαλιστική πολιτική περί το εκλογικό αποτέλεσμα, προκειμένου να αποκτήσει το ψυχολογικό πλεονέκτημα του νικητή περί τον οποίον, ως είθισται, συσπειρώνεται η κρίσιμη μάζα των μεσοχωριτών ψηφοφόρων – όσων δηλαδή θέλουν να είναι με τον νικητή.

Από τούδε και στο εξής, καλόν είναι όμως να «γειωθούν» οι προσδοκίες και να ασκηθούν πρακτικές που κατοχυρώνουν το πιθανολογούμενο αποτέλεσμα. Διαφορετικά, το ΠΑΣΟΚ μπορεί να πάθει αυτό που έπαθε το 1981 ο πάλαι ποτέ βουλευτής και υπουργός του, Χρ. Ροκόφυλλος.

Το 1977, όταν το ΠΑΣΟΚ πήρε 25%, ο Χρ. Ροκόφυλλος εξελέγη βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας. Το 1981, που το ΠΑΣΟΚ πήρε 48%, ο Χρ. Ροκόφυλλος δεν εξελέγη, παρ’ ότι το ΠΑΣΟΚ στην Αιτωλοακαρνανία εξέλεξε 6 βουλευτές, από 3. Ο ίδιος θεωρούσε εαυτόν σίγουρο και οι συνυποψήφιοί του το εκμεταλλεύτηκαν λέγοντας: «Ο Χρήστος βγαίνει, δεν χρειάζεται σταυρό. Δώστε σ’ εμάς που έχουμε ανάγκη».

Τηρουμένων των αναλογιών, δεν αποκλείεται και σήμερα να συμβεί κάτι αντίστοιχο. Το μεν ΠΑΣΟΚ, θεωρώντας σίγουρη την εκλογική του νίκη, να ασχολείται τις επόμενες 15 ημέρες με το ποιοι θα γίνουν υπουργοί και ποιοι θα πάνε πρόεδροι, διοικητές και διευθύνοντες σύμβουλοι σε τράπεζες, οργανισμούς και εταιρείες του Δημοσίου. Τα δε άλλα κόμματα να «εκλιπαρούν» για μερικές ψήφους προκειμένου να γίνουν τα ίδια «αντίβαρα» στον… ιμπεριαλισμό του επελαύνοντος πανίσχυρου και αυτοδύναμου ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη, λοιπόν, παγίδα είναι αυτή και αφορά κυρίως τα μικρά κόμματα.

Η δεύτερη σχετίζεται με τη Νέα Δημοκρατία. Όντως, αυτή τη στιγμή η εκλογική της προοπτική εμφανίζεται ζοφερή. Δεν αποκλείεται, σύμφωνα με τους ειδήμονες περί τα εκλογικά, να καταγράψει ένα ιστορικό χαμηλό αντίστοιχο με αυτό του Γεωργίου Ράλλη το 1981.

Κάτι τέτοιο, όμως όσο «ζυμώνεται» στη συνείδηση των συντηρητικών ψηφοφόρων, ενδέχεται να προκαλέσει αντίδραση και να ισχυροποιήσει τα ανακλαστικά τους, προκειμένου να μη συντριβεί η μεγάλη συντηρητική πολιτική οικογένεια, αλλά να καταγράψει ένα όσο το δυνατόν καλύτερο ποσοστό, που θα τη βοηθήσει αφενός να λύσει αποτελεσματικά και χωρίς φυγόκεντρες τάσεις τα προβλήματα της «επόμενης μέρας» (περιλαμβανομένου και αυτού της ηγεσίας) και αφετέρου να διεκδικήσει έπειτα από μερικά χρόνια την επάνοδό της στην εξουσία.

Το ένα λοιπόν πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ιπποκράτους το επόμενο δεκαπενθήμερο και μέχρι να στηθούν οι κάλπες είναι η οίηση περί το αποτέλεσμα, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει την αντίθετη από την προσδοκώμενη και πιθανολογούμενη έκβαση του εκλογικού αγώνα.

Το δεύτερο πρόβλημα αφορά αυτή καθαυτή την οίηση της εξουσίας. Όσο εμπεδώνεται η πεποίθηση για τη νίκη και την αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ, τόσο εξωτερικεύονται από ορισμένους αισθήματα νομής της εξουσίας. Ήδη, ορισμένοι επίδοξοι αξιωματούχοι μοιράζουν πόστα και υπόσχονται εξυπηρετήσεις και διευθετήσεις.

Σε κρίσιμους χώρους όπως η οικονομία (με τις τράπεζες τις ΔΕΚΟ κ.ά.), η άμυνα (με τους εξοπλισμούς και τις προμήθειες), τα δημόσια έργα (κατασκευές, ενέργεια κ.ά.), τα Μέσα Ενημέρωσης, το περιβάλλον (όπου θα παιχτεί το μεγάλο στοίχημα της πράσινης ανάπτυξης), εμφανίζονται «συστήματα» νομής της εξουσίας. Κάποιοι επιτήδειοι σε συνεργασία με επίδοξους αξιωματούχους (κυβερνητικούς και κρατικούς) κλείνουν από τώρα θέσεις και καπαρώνουν δουλειές.

Δεν είναι τυχαίο ότι πρώτος ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου το καυτηρίασε, λέγοντας ότι «όσοι ράβουν κοστούμια καλύτερα να τα κρατήσουν στην ντουλάπα τους», ενώ το ίδιο έπραξε προχθές και ο εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπακωνσταντίνου.

Εξ όσων γνωρίζουμε, ο Γ. Παπανδρέου το εννοεί και θα το κάνει πράξη, όπως τονίζει σε κατ’ ιδίαν εκμυστηρεύσεις του, αφήνοντας στα κρύα του λουτρού τους προαλειφόμενους επιβήτορες της εξουσίας.

Το φαινόμενο της διανομής προμερίσματος της εξουσίας ανθεί ιδιαίτερα μεταξύ των λεγομένων πρωτοκλασάτων στελεχών, οίτινες προετοιμάζονται για υπουργοί (κάτι που συνιστά αθέμιτο και ανήθικο ανταγωνισμό έναντι των συνυποψήφίων τους), αλλά και ορισμένων παραγόντων οι οποίοι διεκδικούν τις θέσεις-φιλέτα του κρατικού μηχανισμού.

Και, βέβαια, παίρνει μεγαλύτερη έκταση στην περιφέρεια. Το φαινόμενο είναι απωθητικό και σε αρκετές περιπτώσεις γίνεται και δυσάρεστο, καθώς καλλιεργείται από γνωστά «λαμόγια» και «αρπακτικά» του παρελθόντος, τα οποία, με τις συμπεριφορές και τις πρακτικές τους, συνέβαλαν στο να αποδοκιμαστεί το ΠΑΣΟΚ το 2004 και το 2007.

Εδώ ανακύπτει το τρίτο πρόβλημα για την Ιπποκράτους, που δεν είναι άλλο από τη μη ύπαρξη αφενός ισχυρού κόμματος με ιδεολογικοπολιτική ενότητα και οργανωτική επάρκεια και αφετέρου ρωμαλέων κοινωνικών κινημάτων που συνταυτίζονται με τα πολιτικά προτάγματα του ΠΑΣΟΚ.

Οι χαμηλές επιδόσεις στους δύο αυτούς τομείς ήκιστα εγγυώνται τη στήριξη και επιβολή των αλλαγών που υπόσχεται ο Γ. Παπανδρέου. Βέβαια, το σύστημα στην Ελλάδα είναι πρωθυπουργοκεντρικό και πολλά θα κριθούν από τη βούληση και τις αποφάσεις του Γ. Παπανδρέου.

Μάλιστα, στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα το ΠΑΣΟΚ, με την παντοκρατορία του αρχηγού του, το βάρος που πέφτει στους ώμους του Γ. Παπανδρέου είναι δυσανάλογα μεγάλο. Από μόνο του συνιστά μία ακόμη παγίδα.

Μπορεί ο Γ. Παπανδρέου να έχει τις καλύτερες των προθέσεων -και μέχρι τώρα όλα συνηγορούν ότι τις έχει-, όμως είναι αδύνατον ένας άνθρωπος να φέρει εις πέρας το τιτάνιο έργο που απαιτείται και ειδικά στην κρίσιμη φάση που βρίσκονται η οικονομία, το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία. Χρειάζεται, πέρα από το όραμα για τη χώρα και το σχέδιο για την ανασυγκρότησή της, ισχυρό και ομογενοποιημένο επιτελείο που θα ρυμουλκήσει τα πράγματα στη διαφορετική από τη σημερινή κατεύθυνση.

Εξάλλου, όπως έχει αποδειχθεί και στην περίπτωση του Κ. Καραμανλή, η «ενός ανδρός αρχή» έχει κοντά ποδάρια και στο τέλος -εκτός από τις προοπτικές της κυβερνώσας παράταξης- κόβει και τα ποδάρια του ίδιου του αρχηγού.

Το ίδιο συνέβη και με τον Γ. Παπανδρέου. Το 2004 προσπάθησε μόνος του -χωρίς το φθαρμένο ΠΑΣΟΚ- να κερδίσει τις εκλογές. Απέτυχε. Το ίδιο έγινε και το 2007, όταν ο ρόλος του αρχηγού «συγχωνεύτηκε» στο κόμμα, προκειμένου να είναι το ΠΑΣΟΚ αυτό που θα κερδίσει τη Ν.Δ. Και πάλι απέτυχε.

Τώρα φαίνεται να υπάρχει μία κάπως πιο ισόρροπη σχέση μεταξύ αρχηγού και κόμματος. Είναι μεν ο Γ. Παπανδρέου το ισχυρό χαρτί, αλλά υπάρχει και κάποιος μηχανισμός στήριξής του, όχι ίσως ο επιθυμητός, που όντως θα αποτελούσε εγγύηση για την υλοποίηση του προγράμματός του, όμως υπάρχει ένας πυρήνας, ένα πρόπλασμα που θα μπορούσε να σπρώξει τα πράγματα μπροστά και γρήγορα.

Εδώ ερχόμαστε στην τελευταία παγίδα, άμα και πρόκληση, για τον Γ. Παπανδρέου. Το πώς θα μπορέσει να δημιουργήσει μια ισχυρή πολιτικο-εκλογική βάση όχι μόνο για να αντέξει το βάρος της διακυβέρνησης, αλλά και για να ανασυνθέσει τη νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία που απαιτεί η «νέα εποχή» μετά την 4η Οκτωβρίου.

Ένας είναι ο τρόπος. Να αναδιανείμει το εισόδημα υπέρ των ασθενέστερων στρωμάτων και να βάλει στο κέντρο της οικονομικής, κοινωνικής, επιστημονικής και μορφωτικής δράσης δυναμικά και νέα (και σε ηλικία) στρώματα που σήμερα νιώθουν, παρά τις δυνατότητες που έχουν, εκτός ή και απέναντι από το πολιτικοοικονομικό κατεστημένο.

Εάν ο Γ. Παπανδρέου το καταφέρει, θα έχει κερδίσει το στοίχημα της επόμενης -μετά την 4η Οκτωβρίου- ημέρας. Εάν παγιδευτεί σε παγιωμένες ισορροπίες και διαχειριστικές δημοσιονομικές λογικές, σύντομα θα καταρρεύσει. Αυτή είναι η μεγαλύτερη παγίδα, που όμως μπορεί να αποδειχθεί και εφαλτήριο για μια νέα δεκαετία ΠΑΣΟΚ.

Η Ελλάδα χρειάζεται φρέσκο αέρα για να αναπνεύσει. Κι αυτόν, εκτός από τις νέες ιδέες και τις νέες πολιτικές, τον φέρνουν και τα νέα πρόσωπα. Σε τελική ανάλυση, πάντα οι νέοι ήταν ο φυσικός αναπνευστήρας της κοινωνίας. Και σε μια κοινωνία παρακμής, όπως σήμερα η ελληνική, μόνο η ανατροπή, μέσω των νέων, μπορεί να της δώσει ελπίδα και αισιοδοξία.

Ας ελπίσουμε ότι και με τη σύνθεση του ψηφοδελτίου Επικρατείας αύριο όσο και κυρίως με τη στελέχωση του κρατικού μηχανισμού μετά την 4η Οκτωβρίου, ο Γ. Παπανδρέου θα τολμήσει όντως να αφήσει τα κοστούμια και τα ταγέρ στις ντουλάπες και τους/τις επίδοξους/ες να τα φορέσουν να τους/τις εξορίσει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, όπως θα έλεγε και ο αείμνηστος πατέρας του.

Εάν δεν σπάσει αυγά όχι μόνον δεν θα φτιάξει ομελέτα, αλλά θα… τηγανίσουν και τον ίδιο.