Φελνίκος

Συχνά-πυκνά καταφεύγω στην Ιστορία, αναζητώντας πιθανές συσχετίσεις με το σήμερα. Τα όσα διαδραματίζονται αυτή την περίοδο είναι λογικό να οδηγούν το μυαλό πολλών στα Ιουλιανά.

Στην Αποστασία του 1965, την ανώμαλη πολιτικά περίοδο που ξεκίνησε με την πτώση της κυβερνήσεως του Γεωργίου Παπανδρέου και κορυφώθηκε με την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας τον Απρίλιο του 1967. Και λέω «λογικό», επειδή υπάρχουν πολλά κοινά εξωτερικά στοιχεία τότε και σήμερα.

Τότε κυβέρνηση ήταν η Ένωση Κέντρου. Είχε κερδίσει τις εκλογές 17 μήνες νωρίτερα (Φεβρουάριος 1964) μ’ ένα μεγάλο ποσοστό (53%) και πρωθυπουργός ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου. Σήμερα κυβέρνηση είναι το ΠΑΣΟΚ. Έχει κερδίσει τις εκλογές 20 μήνες νωρίτερα με ένα επίσης μεγάλο ποσοστό (44%) και πρωθυπουργός είναι ο Γιώργος Παπανδρέου, εγγονός του Γεωργίου.

Η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου ανετράπη εκ των έσω όταν βουλευτές της -με επικεφαλής τον Κ. Μητσοτάκη- απέσυραν την εμπιστοσύνη τους από το κόμμα, με το οποίο είχαν εκλεγεί. Ο κίνδυνος να συμβεί και σήμερα κάτι αντίστοιχο δεν αποκλείεται. Σίγουρα είναι άλλοι οι λόγοι και οπωσδήποτε οι πιθανολογούμενοι ως αποστάτες μάλλον δεν κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν «εχθροί του λαού». Αντίθετα, εμφανίζονται να δρουν στο όνομα της υπεράσπισης των συμφερόντων του λαού, τα οποία πλήττονται από το μνημόνιο που έχει συναφθεί με την τρόικα, αλλά και από το νέο, που οσονούπω θα έλθει προς ψήφισιν.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου κατηγορήθηκε, επειδή ήθελε να διευρύνει τα όρια της κοινοβουλευτικής εξουσίας έναντι του παλατιού και του στρατού. Ο Γιώργος Παπανδρέου κατηγορείται ότι εκχωρεί τμήμα της εθνικής κυριαρχίας στους δανειστές της χώρας. Το 1965, ο λαός ήταν στους δρόμους, υπερασπιζόμενος τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση. Το 2011, ο λαός συγκεντρώνεται στις πλατείες, αμφισβητώντας την κυβέρνηση. Τα πράγματα, λοιπόν, είναι πολύ διαφορετικά.

Βέβαια, ο κίνδυνος να υπάρξει ακυβερνησία είναι πιθανός. Εάν πέσει η κυβέρνηση και δεν υπάρξει αυτοδυναμία, μπορεί να ζήσουμε φαινόμενα όπως τότε. Με τη μια κυβέρνηση να διαδέχεται την άλλη. Μπορεί να μην είναι ο Νόβας, ο Στεφανόπουλος, ο Τσιριμώκος, αλλά κάποιοι πολιτικοί ή και τεχνοκράτες που θα σχηματίζουν κυβερνήσεις εθνικής σωτηρίας. Επίσης, πιθανός είναι ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε κάποια εθνική καταστροφή. Τότε ήταν η στρατιωτική δικτατορία. Σήμερα μπορεί να είναι η έξωση από την Ευρώπη και η επιστροφή στη δραχμή, ενώ δεν αποκλείεται να επωφεληθούν της καταστάσεως και γείτονές μας και να έχουμε εθνικούς ακρωτηριασμούς, όπως συνέβη με την Κύπρο.

Επειδή όμως είμαστε ακόμη στον Ιούνιο, ίσως πρέπει να σκεφτούμε ότι -εκτός από τα Ιουλιανά- η Ιστορία μας έχει και τα Ιουνιανά. Όχι του 1965, αλλά 100 χρόνια νωρίτερα. Το 1863. Στους ταραγμένους καιρούς που ζούμε, προσφέρονται κι αυτά για συγκρίσεις με το σήμερα. Δεν θα ’θελα να κάνω εγώ τις αντιστοιχίσεις. Νομίζω ότι έστω και εν είδει πνευματικής πολιτικής άσκησης μπορείτε να το πράξετε μόνοι σας. Θα βρείτε πιθανώς αρκετές. Και για τους πρωταγωνιστές και για τους «Πεδινούς» και «Ορεινούς». Αν όχι, έστω και ως ιστορική αφήγηση νομίζω είναι ενδιαφέρουσα, και κυρίως διδακτική για το πού μπορούν να οδηγήσουν τα πολιτικά πάθη και τα εξ αυτών προκύπτοντα αδιέξοδα.

Λάβετε, πάντως, υπ’ όψιν ένα γεγονός. Τα Ιουνιανά συνέβησαν 30 χρόνια πριν ο Χαρ. Τρικούπης πει το περίφημο «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» και κηρύξει την Ελλάδα σε χρεοστάσιο. Τότε, όμως, οι εξελίξεις συνέβαιναν με αριθμητική και όχι με γεωμετρική πρόοδο, όπως στις μέρες μας. Ούτε παγκοσμιοποίηση είχαμε τότε, ούτε διεθνείς αγορές και CDS υπήρχαν, ούτε Ευρωζώνη και υπερεθνικά σύνολα. Αν κάποτε χρειάζονταν τρεις δεκαετίες για ν’ αλλάξει κάτι, σήμερα αρκούν τρεις μήνες, αν όχι τρεις εβδομάδες. Πάντως, σε τρεις εβδομάδες εμείς θα γνωρίζουμε αν στην Ελλάδα του 2011 θα ζήσουμε τα Ιουνιανά του 1863 ή τα Ιουλιανά του 1965. Αν και το πιθανότερο είναι αυτά να αποτελούν όντως παρελθόν και απλώς στο παρόν να τα ξορκίζουμε, για να μην εμφανιστούν στο μέλλον.

Ας δούμε όμως πώς η εγκυκλοπαιδική ιστορία περιγράφει με τον όρο Ιουνιανά τις βίαιες συγκρούσεις που ξέσπασαν το 1863 στην Ελλάδα μεταξύ «Ορεινών» και «Πεδινών» και κατέληξαν στον τραγικό απολογισμό των περίπου 200 νεκρών.

Οι δύο παρατάξεις, «Ορεινοί» και «Πεδινοί», δημιουργήθηκαν μετά την εκδίωξη του Όθωνα. Οι Πεδινοί αποτελούντο από οπαδούς του Αγγλικού Κόμματος με επικεφαλής τον Δημήτριο Βούλγαρη, ενώ οι Ορεινοί από οπαδούς του Γαλλικού και του Ρωσικού με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Κανάρη. Και οι δύο παρατάξεις προσπάθησαν να ασκήσουν απόλυτη εξουσία, με αποτέλεσμα σύντομα να συγκρουστούν. Οι αναταραχές αρχικά αποφεύχθηκαν, χάρις στον διορισμό του δικαστικού Ζηνοβίου Βάλβη στην πρωθυπουργία (κυβέρνηση Ζηνοβίου Βάλβη, 1863).

Στις 29 Απριλίου, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Μπενιζέλο Ρούφο, οπαδό των Ορεινών. Τον Ιούνιο, ο Μπενιζέλος Ρούφος αντικατέστησε δύο επιφανή στελέχη των Πεδινών, τον υπουργό Στρατιωτικών Μπότσαρη και τον υπουργό Ναυτικών Μπουντούρη, με τους Πεδινούς Κορωναίο και Μιλτιάδη Κανάρη, αντίστοιχα.

Η πράξη αυτή εξόργισε την ηγεσία των Πεδινών και στις 16 Ιουνίου -με τη συνεργασία του λήσταρχου Κυριάκου και του 6ου Τάγματος Πεζικού- επιτέθηκαν σε ομάδα Χωροφυλακής, η οποία κυνηγούσε τον Κυριάκο και τελούσε υπό την αρχηγία του υπουργού Στρατιωτικών και αρχηγού της Εθνοφρουράς Κορωναίου. Ο Κορωναίος κατάφερε και συνέλαβε τον αρχηγό του 6ου τάγματος Λεοτσάκο, αλλά γρήγορα αναγκάστηκε να τον ανταλλάξει με τους υπουργούς Αλέξανδρο Κουμουνδούρο και Δημήτριο Καλλιφρονά, οι οποίοι είχαν συλληφθεί από τους Πεδινούς. Την επομένη των γεγονότων, δηλαδή στις 19 Ιουνίου, η κυβέρνηση Μπενιζέλου Ρούφου υπέβαλε την παραίτησή της.

Εν τω μεταξύ, ο αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Παπαδιαμαντόπουλος, διοικητής του Πυροβολικού, στασίασε και προσχώρησε στις δυνάμεις των Πεδινών, ενώ παράλληλα οι Βόρειοι κατέλαβαν καίρια σημεία στην πόλη, όπως τα ανάκτορα, οι στρατώνες κ.ά. Η απόπειρα του Παπαδιαμαντόπουλου να καταλάβει τα ανάκτορα στέφθηκε από αποτυχία, αλλά είχε σαν αποτέλεσμα -εκτός από τον θάνατο 80 ατόμων- τη δολοφονία του Αριστείδη Κανάρη, γιου του Κωνσταντίνου Κανάρη.

Την ίδια μέρα, ο Διομήδης Κυριακός, νέος πρωθυπουργός, προσπάθησε να συνάψει ανακωχή μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Την επόμενη μέρα, συγκρούσεις ξέσπασαν και στην Εθνική Τράπεζα, η οποία ήταν υπό την κατοχή των Πεδινών, στην Πλάκα και γενικά σε όλη την πόλη. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων σημειώθηκαν κλοπές, καθώς και αναίτιες δολοφονίες.

Τελικά, οι συγκρούσεις σταμάτησαν με την παρέμβαση των πρεσβευτών των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίοι με τελεσίγραφό τους απαίτησαν 48ωρη εκεχειρία. Λίγο αργότερα, ο Μίχος και ο Παπαδιαμαντόπουλος από τους Πεδινούς και ο Κορωναίος και ο Βαλτινός από τους Ορεινούς υπέγραψαν συμφωνία τερματισμού των εχθροπραξιών. Την ίδια μέρα, η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε την απομάκρυνση του στρατού στη Λακωνία, την κατάργηση της Χωροφυλακής, της Εθνοφυλακής και της Αστυνομίας και τον διορισμό νέας κυβέρνησης υπό τον Μπενιζέλο Ρούφο, η οποία έμεινε στην Ιστορία ως «κυβέρνηση του Οροπεδίου».

Το μόνο που θα μπορούσαμε εμείς να προσθέσουμε ως υστερόγραφο είναι ότι «Πεδινοί» και «Ορεινοί» μπορούν να υπάρξουν και σήμερα. Είναι οι «μνήμονες» και οι «αμνήμονες». Υπάρχουν σε όλα τα κόμματα, ενώ η τρόικα κάλλιστα μπορεί να αντικαταστήσει τους πρεσβευτές των τριών Μεγάλων Δυνάμεων.