Φελνίκος

Σήμερα, σύμφωνα με το εορτολόγιο, έχουμε την Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής. Οι οπαδοί του Καναδοεσθονού διαφημιστή Κάλε Λασν, όστις και συνέλαβε την ιδέα, καλούν να μην αγοράσει κάποιος αυτή την ημέρα ένα προϊόν που εξυπηρετεί την πλέον βασική του ανάγκη.

Θεωρούν ότι με αυτό το ιδιότυπο μποϊκοτάζ μπορεί να δημιουργηθεί κοινωνική συνείδηση κατά του καταναλωτισμού. «Η κατανάλωση από μόνη της δεν είναι κακό, αλλά το τι αγοράζουμε», είναι το σύνθημα των λασνικών. Και μας καλούν να αναλογιστούμε, έστω και για μια ημέρα, τη σημερινή ημέρα, τη σχέση της κατανάλωσης με τη φτώχεια και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Υπογραμμίζουν, δε, το γεγονός ότι οι πλούσιες χώρες της Δύσης, που αποτελούν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν το 80% των πόρων της Γης, προκαλώντας δυσαναπλήρωτες καταστροφές στο περιβάλλον και άδικη διανομή του πλούτου.

Ο σκοπός του Λασν και των οπαδών του προφανώς είναι αγαθός και οι προθέσεις τους ευγενικές. Πόρρω, όμως, απέχουν από την πραγματικότητα, και ιδιαίτερα από τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να εξαλειφθούν τα φαινόμενα της φτώχειας, της αδικίας, των ανισοτήτων και της περιβαλλοντικής καταστροφής.

Αν ήταν έτσι, θα αρκούσε να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν το e-mail που μου έστειλε μια φίλη για να νιώθουμε όλοι ευτυχισμένοι. Σύμφωνα με αυτό, εάν μειώναμε τον πληθυσμό της Γης στο μέγεθος μιας μικρής πόλης με 100 ανθρώπους, διατηρώντας τις αναλογίες, θα είχαμε τα εξής: 57 Ασιάτες, 21 Ευρωπαίους, 14 Αμερικανούς (Βόρειους και Νότιους) και 8 Αφρικανούς. Θα είχαμε 52 γυναίκες και 48 άνδρες. Οι 70 θα ήταν έγχρωμοι και οι 30 λευκοί. Ετερόφυλοι θα ήταν οι 89 και ομοφυλόφιλοι οι 11.

Και το e-mail συνεχίζει: Το 59% του παγκόσμιου πλούτου θα το κατέχουν 6 άνθρωποι και αυτοί θα είναι Αμερικανοί. 80 θα έχουν κακές συνθήκες διαβίωσης. 70 θα είναι αγράμματοι. 50 θα είναι ανειδίκευτοι. Ένας θα πεθάνει, δύο θα γεννηθούν, ένας θα έχει computer και μόνον ένας θα έχει ανώτατη εκπαίδευση. Τούτων δοθέντων, σύμφωνα πάντα με το e-mail, αν δηλαδή δεις τον κόσμο από αυτή την οπτική, θα δεις πόση ανάγκη έχει από αλληλεγγύη, αλληλοκατανόηση, υπομονή και εκπαίδευση.

Ακόμη: αν αυτό το πρωινό ξύπνησες υγιής, είσαι πιο χαρούμενος από 1.000.000 ανθρώπους που δεν θα επιζήσουν μέχρι την άλλη εβδομάδα. Επίσης: αν δεν έζησες πόλεμο, τη μοναξιά ενός κελιού, την αγωνία του βασανιστηρίου ή την πείνα, είσαι πιο χαρούμενος από 500.000.000 ανθρώπους αυτού του κόσμου. Εάν μπορείς να μπεις σε μια εκκλησία χωρίς τον φόβο της φυλάκισης ή του θανάτου, είσαι πιο ευτυχισμένος από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους του πλανήτη.

Και το e-mail συνεχίζει: Εάν υπάρχει φαγητό στο ψυγείο σου, εάν έχεις παπούτσια και ρούχα, εάν έχεις κρεβάτι και στέγη, είσαι πλουσιότερος από το 75% των ανθρώπων του πλανήτη. Εάν έχεις τραπεζικό λογαριασμό, χρήματα στο πορτοφόλι σου και μερικά νομίσματα στον κουμπαρά σου, ανήκεις στο 8% των ανθρώπων του πλανήτη που ζουν καλά.

Διαβάζοντας αυτό το κείμενο, ω αναγνώστα μου, είσαι δυο φορές τυχερός, γιατί δεν ανήκεις στα δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους του πλανήτη που δεν μπορούν να διαβάσουν. Γνωστοποιώντας σας το περιεχόμενο του e-mail, δικαιολογημένα θα πείτε ότι ήταν μια συνολική, πιθανότατα ορθή, κοινωνιολογική αποτύπωση της σημερινής κατάστασης του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη Γη και δεν καταλαβαίνετε την εκ των προτέρων απαξίωσή του, όταν δηλαδή έγραφα, για να διαφωνήσω με τους λασνικούς, ότι «αν ήταν έτσι, θα αρκούσε να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν το e-mail που μου έστειλε μια φίλη για να νιώθουμε όλοι ευτυχισμένοι».

Η απαξίωση συναρτάται με τη διαφωνία ως προς το τελικό συμπέρασμα-προτροπή του e-mail. Ποιο είναι αυτό; Διαβάστε το: «Δούλεψε σαν να μη χρειάζεσαι λεφτά, αγάπα σαν να μη σε πλήγωσε κανείς, χόρεψε σαν να μη σε βλέπει κανείς, τραγούδα σαν να μη σ’ ακούει κανείς και ζήσε σαν να ήταν η Γη ένας παράδεισος».

Θα θεωρήσετε ότι είναι εκ του περισσού και μάλλον προβοκατόρικο το να σας ενημερώσω ότι η φίλη μου έχει πιθανώς αυτές τις απόψεις επειδή ανήκει σε λιγότερο από το 8% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Διαφωνώ μαζί της, όπως και με τον Κάλε Λασν, επειδή και των δύο οι απόψεις δεν μπορούν να αλλάξουν τα κακώς κείμενα τα οποία καταγγέλλουν. Μια ημέρα άρνησης της κατανάλωσης δεν μπορεί να ανατρέψει 364 ημέρες κατάφασής της. Το ίδιο ισχύει και για τη φίλη μου. Τα ατομικά καταφύγια ευτυχίας δεν ανατινάζουν τα αμπριά της συλλογικής δυστυχίας. Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων δουλεύει επειδή ακριβώς χρειάζεται τα λεφτά. Μισούν επειδή κάποιος ή κάποιοι τους πληγώνουν. Σε λίγο ούτε να χορέψουν ούτε να τραγουδήσουν θα μπορούν, γιατί, όσο κι αν δεν το θέλουν, ο «μεγάλος αδελφός» και θα τους βλέπει και θα τους ακούει. Και βέβαια η Γη, όπως την έχουμε κάνει, μόνον παράδεισος δεν μπορεί να είναι.

Και έρχομαι τώρα, έστω και μακρηγορώντας, στο προκείμενο, που δεν είναι άλλο από τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει για το Ασφαλιστικό.

Θυμήθηκα τον Λασν και το e-mail της φίλης μου επειδή βλέπω ότι η ζωή στη χώρα μας κινείται μεταξύ της ανοησίας της άρνησης και του εσφαλμένου ατομικισμού - νατηβρουμενισμού. Να μην πάμε στον διάλογο για το Ασφαλιστικό να υπερασπίσουμε τα κεκτημένα μας, λένε οι περισσότεροι, παρ’ ότι γνωρίζουν ότι αυτό αποτελεί νάρκη στα σπλάχνα της ελληνικής κοινωνίας. Αν αυξήσουμε τα όρια ηλικίας, αν ανεβάσουμε τις εισφορές και αν περικόψουμε τις συντάξεις, θα λυθεί το ασφαλιστικό πρόβλημα, λένε οι κυβερνώντες. Και οι δύο διαλέγουν τον εύκολο δρόμο της άρνησης. Θαρρείς και δεν υπάρχει κάποιος δρόμος όπου μπορούν να συναντηθούν. Ο δρόμος της κατάφασης. Αυτός, όμως, βλέπετε, είναι δύσκολος. Πού διάθεση και κουράγιο να τον ψάξουν.

Κλεισμένοι και οι μεν και οι δε στην ασφάλεια της μονομέρειάς τους κατηγορούν αλλήλους για το αδιέξοδο. Και πώς να μην υπάρχει αδιέξοδο όταν θέτουν και οι δύο τη σκευοφόρο πριν από την ατμομηχανή. Όταν, αντί να αναζητήσουν πρώτα ορισμένες ασφαλιστικές αρχές αποδεκτές από όλα τα μέρη, συγκρούονται για τα μέτρα. Όταν και οι δύο έχουν στο μυαλό τους την ήττα του άλλου, λογικό είναι να μην μπορούν να επεξεργαστούν μια στρατηγική «win - win», νίκης και για τους δύο.

Αν το σχέδιο και οι ιδέες της κυβέρνησης έχουν ως προαπαιτούμενο τη συρρίκνωση των συνταξιοδοτικών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, λογικό είναι να έχουμε κοινωνική αναταραχή. Το ίδιο ισχύει και για τους εργαζόμενους. Αν το μόνο που σκέφτονται είναι η πρόσκαιρη διατήρηση, γι’ αυτούς, των κεκτημένων, αποκλείεται να υπάρξει μια εύλογη και δίκαιη συμφωνία με το κράτος και τους εργοδότες, κάτι που όμως άλλες κοινωνίες κατάφεραν να το πετύχουν.

Η κοινωνία, η οικονομία, η εργασία, η ίδια η ζωή στον 21ο αιώνα δεν μπορεί να εξελίσσονται στο πλαίσιο κανόνων και ρυθμίσεων που ίσχυαν πριν 50 ή ακόμη και 20 χρόνια. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι την ανεπάρκεια και τη φαυλότητα του κράτους θα την πληρώσουν οι πολίτες. Απλώς, όπως στο σύνολο σχεδόν των πραγμάτων, θα πρέπει να υπάρξει μια νέα κοινωνική συμφωνία και ένα νέο πλαίσιο κανόνων, ρυθμίσεων και δεσμεύσεων και για το Ασφαλιστικό.

Ας υπάρξει μια διετής, έστω και ετήσια, ανακωχή, προκειμένου αυτό το διάστημα μια επιτροπή εξουσιοδοτημένη απ’ όλα τα μέρη να επεξεργαστεί και να φέρει προς κύρωση και εφαρμογή μια συνολική πρόταση για ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα, προσαρμοσμένο στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις. Να δεσμευτούν τώρα όλοι ότι θα τιμήσουν την υπογραφή τους στην εξουσιοδότηση που θα παράσχουν και οι προτάσεις που θα συμφωνηθούν να έχουν την ισχύ αναγκαστικού νόμου.

Όποιος δεν το πράξει, να είστε σίγουρος ότι θα υποστεί και τις συνέπειες. Είναι λάθος σε ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα να υπάρχουν επικοινωνιακές ή κομματικές προσεγγίσεις και σκοπιμότητες. Το υπάρχον ασφαλιστικό σύστημα είναι προϊόν μιας αρχικής συμφωνίας που στο διάβα του χρόνου και ανάλογα με τις εξελίξεις συμπληρώθηκε και έφτασε στο σημερινό αδιέξοδο. Η εξέλιξή του ήταν λογικό να ανταποκρίνεται και να συμβαδίζει με την οικοδόμηση και εξέλιξη του μετεμφυλιακού, δικτατορικού και μεταπολιτευτικού κράτους. Ενός κράτους εν πολλοίς στρεβλού, κομματικού και συντεχνιακού.

Σήμερα, σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι είναι δυσλειτουργικό και αναποτελεσματικό και χρειάζεται επανίδρυση, αναμόρφωση εκ βάθρων. Ο ομαλός πολιτικός βίος, η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, οι αλλαγές στην εργασία, οι δημοσιονομικές ανάγκες, η δημογραφική εξέλιξη, οι μεταναστευτικές ορίζουσες, συνθέτουν ένα νέο τοπίο.

Το βαρύ κράτος-προστάτης, με όψεις και λειτουργίες σε πολλές περιπτώσεις «νταβατζή» της οικονομικής, κοινωνικής, αλλά και πολιτικής δράσης, απαιτείται να μετεξελιχθεί σ’ ένα ευέλικτο κράτος-στρατηγείο που θα προωθεί και θα εγγυάται την παραγωγική ανασυγκρότηση, τον διοικητικό εκσυγχρονισμό και την κοινωνική ασφάλεια και συνοχή.

Αν δεν το κατανοήσουμε όλοι, κράτος και πολίτες, κυβέρνηση και κόμματα, εργοδότες και συνδικάτα, θα καταλήξουμε, αφού προβούμε σε κάποιες μικροεπιδιορθώσεις και μπαλώματα, κάποια στιγμή να σκάσει στα μούτρα μας ο ασφαλιστικός αερόσακος και να μας τραυματίσει, αφήνοντάς μας μόνιμη αναπηρία, αφού, πλην των άλλων, δεν θα έχουμε και νοσοκομεία να μας περιθάλψουν.

Αν δεν θέλουμε η ανασφάλεια να γίνει διαρκής εφιάλτης μας, δεν θα πρέπει να επιλέξουμε την άρνηση και την αποχή από τον διάλογο. Αν θέλουμε να εγγυηθούμε την ασφάλεια τη δική μας και των παιδιών μας, θα πρέπει να συμμετάσχουμε όλοι και ενεργά, με ψυχραιμία, μετριοπάθεια και σωφροσύνη, στην προσπάθεια και τους αγώνες να υπάρξει μια νέα κοινωνική συμφωνία για ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα. Υγιές, αναλογικό, ανταποδοτικό και μεικτό (δημόσιο και ιδιωτικό).

Διαφορετικά θα καταντήσουμε είτε σαν τους αφελείς οπαδούς του Λασν είτε σαν τη ρομαντική φίλη μου, που νομίζει ότι ο μπερξονισμός μπορεί να επιλύσει τα κοινωνικά προβλήματα και να φέρει την ευτυχία. Δυστυχώς για τους ανθρώπους η ζωή, η δημιουργία και η ελευθερία δεν είναι ένα είδος «εσωτερικής» ανάπτυξης βιολογικών ζυμώσεων, αλλά κοινωνική αναγκαιότητα.

Ευτυχώς για τη φίλη μου, έχει την πολυτέλεια να διαφωνεί μ’ αυτό και να οριοθετεί τον παράδεισό της, υποστηρίζοντας ότι η κόλαση είναι οι άλλοι.