Φελνίκος

Tα όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στη χώρα είναι πρωτοφανή. Τα χτυπήματα που δέχεται η κυβέρνηση θυμίζουν σφαίρες που πέφτουν σαν το χαλάζι. Πριν κοπάσει ο θόρυβος από μια δυσάρεστη υπόθεση, έρχεται κάποια άλλη για να δημιουργήσει την αίσθηση της παραλυσίας και της ακυβερνησίας.

Από κει που ο πρωθυπουργός τον Μάρτιο ήταν καβάλα στο άλογο, τώρα εμφανίζεται ασθμαίνων να ψάχνει να βρει κατάλληλη ημερομηνία για να προσφύγει στις κάλπες και να μη βρίσκει. Μάλιστα, φτάσαμε στο σημείο ο Γ. Παπανδρέου, ο οποίος πριν από το Πάσχα εθεωρείτο περίπου τελειωμένος και αναλώσιμος, τώρα όχι μόνον να διεκδικεί βασίμως να κερδίσει τις εκλογές, αλλά και περίπου να εμφανίζεται, όπως χθες στο Εθνικό Συμβούλιο του κόμματός του, ως λύση εθνικής σωτηρίας. Και όχι άδικα, αν αναλογιστούμε τι συνέβη το τελευταίο τετράμηνο.

Η υπόθεση των ομολόγων έπληξε σοβαρά την αξιοπιστία και την ηθική υπεροχή της Ν.Δ. έναντι του ΠΑΣΟΚ. Μετά είχαμε τα βίντεο της ντροπής των αστυνομικών, που ερέθισαν τα δημοκρατικά αντανακλαστικά ακόμη και των συντηρητικών πολιτών. Έπειτα ήρθαν οι πυρκαγιές, με κυριότερη αυτή της Πάρνηθας. Τα αποκαΐδια του τελευταίου πνεύμονα ζωής των κατοίκων του λεκανοπεδίου Αττικής προκάλεσαν μείζονα ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα της κυβέρνησης να συντονίσει αποτελεσματικά τον κρατικό μηχανισμό. Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, ήρθε η νοθεία στις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο. Καταρρακώθηκε ένας θεσμός που μεταπολεμικά εθεωρείτο άβατο και μη επιδεχόμενος αμφισβήτηση. Ουδείς διανοείτο ότι μπορούσε να μπει μέσον για να περάσει στο πανεπιστήμιο. Να διοριστεί κάποιος στο Δημόσιο, ναι. Να κάνει οτιδήποτε άλλο, κατά παράβασιν νόμων και κανόνων, ναι. Η εισαγωγή, όμως, στο πανεπιστήμιο με αλλοίωση των εξετάσεων ήταν κάτι το αδιανόητο.

Όλοι είχαν εμπιστοσύνη στο αδιάβλητο και στην αντικειμενικότητα των εξετάσεων. Ήταν ένα πεδίο αναμέτρησης επί ίσοις όροις των παιδιών των πλουσίων και των φτωχών. Της περιφέρειας και του κέντρου. Οι όποιες κοινωνικές ανισότητες έμεναν απ’ έξω. Ήταν ένας ανταγωνισμός ή συναγωνισμός καθαρός. Χωρίς πριμοδοτήσεις, πλάγια μέσα ή «βύσματα». Ήταν μια πνευματική αναμέτρηση γνώσεων και ικανοτήτων. Ένας θεσμός που γεννούσε αισθήματα ικανοποίησης και περηφάνιας σε περίπτωση επιτυχίας και προκαλούσε μελαγχολία εάν αποτύγχανες. Τα αποτελέσματα γι’ άλλους ήταν γιορτή και γι’ άλλους λύπη. Αφορούσε τον πυρήνα της οικογένειας. Δεν ήταν υπόθεση μόνον του παιδιού που έδινε εξετάσεις. Ήταν συλλογική υπόθεση· της οικογένειας, του σογιού, της γειτονιάς, του σχολείου, του χωριού.

Μπορεί η έκταση της νοθείας να είναι περιορισμένη. Να μην έγινε με κεντρική κατεύθυνση. Με πολιτική υπόδειξη. Η ουσία είναι ότι κι αυτός ο θεσμός αμφισβητήθηκε. Μπήκε στα υπό διερεύνηση σκάνδαλα. Αυτό είναι και το χειρότερο. Ίσως να μην ευθύνεται το υπουργείο Παιδείας. Πιθανώς να είναι μια υπόθεση κατώτερης βαθμίδας. Όμως, αυτό δεν αλλάζει την ουσία. Τα μικρά εγκλήματα πολλές φορές προκαλούν σφοδρότερα πάθη και επιφέρουν μεγαλύτερες καταστροφές από μια στυγνή δολοφονία.

Όταν μπαίνει ο σπόρος της αμφιβολίας, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί. Προσπαθείς να αποδείξεις ότι δεν είσαι μαϊμού, αλλά όλοι εξάγουν συμπεράσματα από το γεγονός ότι δίπλα σου υπάρχουν μπανανόφλουδες.

Μετά τις εξετάσεις ήρθαν οι νεκροί πυροσβέστες στην Κρήτη, η πυρκαγιά στη Σκιάθο, η σύγκρουση των τρένων στην Αθήνα. Κι όλα αυτά σ’ ένα εικοσιτετράωρο. Θαρρείς και έπεσε περονόσπορος. Πλέον, όλοι αναρωτιούνται ποιο θα ’ναι το επόμενο κακό που θα συμβεί. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και οι πλέον φανατικοί οπαδοί της κυβερνήσεως μονολογούν: «Ο Θεός να βάλει το χέρι του». Μόνον που η χώρα δεν μπορεί να πορευθεί έτσι. Αναλογιζόμενη το κακό. Τρέμοντας την επόμενη συμφορά. Στοιχηματίζοντας για την επόμενη τραγωδία. Είναι, άραγε, τυχαίο ότι ακόμη και οι βουλευτές της συμπολίτευσης λένε, δήθεν υπό τύπον αστεϊσμού, «Κι ακόμη δεν ανέλαβε δράση ο Μανώλης», εννοώντας ότι το επόμενο κάζο θα ’ναι στον χώρο της ακτοπλοΐας; Το αστείο μπορεί να μη σχετίζεται με τις ικανότητες του υπουργού Ναυτιλίας, αλλά με το ετήσιο θερινό μπάχαλο στις θαλάσσιες μεταφορές μας.

Το δυστύχημα είναι ότι όλο αυτό το παζλ της καταστροφής, γενόμενης ή επικείμενης, συμπληρώνει η πολιτική αβελτηρία. Κυριολεκτικά, αυτή την περίοδο η χώρα περιγράφεται με τη φράση: «Εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά χτενίζεται». Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσεις το γεγονός ότι, ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, η κυβέρνηση το μόνο που κάνει είναι να παίζει την κολοκυθιά με την ημερομηνία προσφυγής στις κάλπες. Η χώρα εμφανίζει εικόνα παράλυσης και οι πολιτικοί ανταλλάσσουν εκλογικές ημερομηνίες με τους δημοσιογράφους. Από τώρα και μέχρι τον Απρίλιο, όλες οι πρόσφορες Κυριακές έχουν «καπαρωθεί» για τις εκλογές.

Αυτή είναι η εικόνα που εμφανίζει το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Αντί να εργάζεται και να παράγει, πιθανολογεί για την Κυριακή που θα πάμε να ψηφίσουμε. Θαρρείς και ενδιαφέρει τους πολίτες αν θα ’ναι αύριο ή μεθαύριο η μέρα που θα σταυρώσει τους Μαυρογυαλούρους. Γιατί αυτό θα συμβεί, αν έστω και την ύστατη στιγμή δεν αλλάξουν μυαλά ιδίως τα κόμματα εξουσίας. Αν αντί για το γαϊτανάκι των εκλογών δεν πουν με καθαρό τρόπο τι προτίθενται να πράξουν για να βγει η χώρα από την αφασία, είναι σίγουρο ότι στις επόμενες εκλογές θα υπάρξει μεγάλη αποχή και θα μειωθούν δραστικά τα ποσοστά των δύο μεγάλων κομμάτων. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, η χώρα να περιέλθει σε κατάσταση ακυβερνησίας, κάτι που θα επιτείνει το πολιτικό αδιέξοδο, καθώς είναι δύσκολο να μην υπάρξουν φυγόκεντρες τάσεις στο πολιτικό σύστημα.

Τώρα, λοιπόν, που δοκιμάζεται η κυβέρνηση και μαυρίζει η ψυχή όλων των πολιτών με τα όσα συμβαίνουν, είναι η ώρα για να ειπωθούν ορισμένες αλήθειες και να μην κρύβονται κάποιοι πίσω από το δάχτυλό τους ή τις λέξεις. Τώρα είναι η ώρα της γενναίας αυτοκριτικής όλων για το πώς φθάσαμε στην πλήρη απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Για το ποιοι ευθύνονται και τι κρατά τη χώρα καθηλωμένη. Δεν είναι ώρα ούτε για βερμπαλισμούς ούτε για κουτσαβάκηδες. Είναι ώρα ευθύνης, περισυλλογής και επίλυσης των ανοιχτών λογαριασμών που υπάρχουν ως κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εκκρεμότητες. Το παιχνίδι θα το κερδίσει αυτός που θα πει με καθαρότητα όλη την αλήθεια. Αυτός που θα εγερθεί πάνω από τις αντιθέσεις της μιζέριας και της καταστροφής. Αυτός που θα πει σταράτα τα πέντε πράγματα που πρέπει να γίνουν. Αυτός που θα παρουσιάσει ένα ρεαλιστικό σχέδιο για τη χώρα.

Αυτή είναι και η πρόκληση για την αντιπολίτευση. Αντί να τσακώνονται στο ΠΑΣΟΚ για το αν πρέπει να κάνουν καταγγελτική ή προγραμματική αντιπολίτευση, καλύτερα είναι να μας πουν πώς βλέπουν τη χώρα την επόμενη, τουλάχιστον, δεκαετία, τον ρόλο της στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και σε συνάρτηση με τις συντελούμενες εξελίξεις στην περιοχή. Αντί να σχολιάζουν και να καταγγέλλουν τα πεπραγμένα της κυβέρνησης, ασκώντας παρακολουθηματική πολιτική, θα έπρεπε ταυτόχρονα να μας πουν τις πέντε μεγάλες εθνικές προτεραιότητες που έχουν, τις κοινωνικές δυνάμεις στις οποίες θα στηριχτούν, τις πολιτικές συμμαχίες που θα οικοδομήσουν και την ομάδα διεύθυνσης της χώρας εφόσον κερδίσουν τις εκλογές. Αυτή θα ήταν μια πολιτική ουσίας, μια πολιτική που θα εξυπηρετούσε ανάγκες, άρα μια ελκυστική πολιτική.

Κάτι αντίστοιχο θα έπρεπε να κάνει και η κυβέρνηση, όσο κι αν αυτό θα ήταν μειωμένης αξιοπιστίας, αφού ήδη ασκεί εξουσία.

Αντ’ αυτού, παίζουν με τις λέξεις. Οξύνουν τους τόνους, τις αντιπαραθέσεις και την ίδια ώρα καταγγέλλουν ο ένας τον άλλο για πόλωση. Λες και η πόλωση είναι κακό πράγμα. Όσοι την ξορκίζουν το κάνουν είτε από κουτοπονηριά είτε από πολιτική ανεπάρκεια. Πόλωση υπάρχει. Στην κοινωνία. Και διαχέεται παντού. Χωρίζει και διχάζει. Ενώνει και συγκροτεί μπλοκ αντιθέσεων. Υπάρχουν οι συντηρητικοί και οι προοδευτικοί. Οι δεξιοί και οι αριστεροί. Οι ευρωπαϊστές και οι αντιευρωπαϊστές. Το παρασιτικό κεφάλαιο και η παραγωγική εργασία. Από τη μια έχουμε τις κάθε λογής ομάδες, λόμπι και λέσχες εξουσίας και συμφερόντων και από την άλλη τις κοινωνικές δυνάμεις. Έχουμε αυτούς που τάσσονται υπέρ των κοινωνικών διακρίσεων και αποκλεισμών και αυτούς που προτάσσουν την ανοχή και την ευαισθησία. Υπάρχουν ο νεοφιλελευθερισμός και η σοσιαλδημοκρατία ως κυρίαρχα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα και αντίστοιχα κομματικά μορφώματα.

Κοινωνική πόλωση υπάρχει ακόμη και για τον τρόπο λειτουργίας της διοίκησης, την αποτελεσματικότητα του κράτους, για τα μικρά και μεγάλα προβλήματα της καθημερινότητας.

Υπάρχει, λοιπόν, ένα σύνολο θεμάτων κοινωνικής πόλωσης που αντιστοιχεί σε δύο διαφορετικούς κόσμους και κατ’ επέκτασιν απαιτεί ριζικά διαφορετικές πολιτικές απαντήσεις. Όπως υπάρχει και μια πολωτική κοινωνική ατζέντα που φέρνει κοντά δυνάμεις από διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα.

Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι η πόλωση, αλλά οι ψευδεπίγραφες εκφράσεις και οι στρεβλές διαθλάσεις της. Το πρόβλημα με την πόλωση το έχουν όσοι απλώς θέλουν να κυβερνήσουν και όχι αυτοί που έχουν μια καθαρή και συγκροτημένη πρόταση εξουσίας. Αφορίζουν την πόλωση όσοι νομίζουν ότι μεγάλα και πολυσυλλεκτικά κόμματα εξουσίας σημαίνει να τα έχεις καλά με όλους και κυρίως με τα κέντρα δύναμης και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Όσοι χαϊδεύουν αυτιά και υποβιβάζουν τη σύνθεση στον λεγόμενο «μέσο όρο» είναι αυτοί που αφορίζουν την πόλωση. Δείτε ποιοι είναι οι «μεσοχωρίτες» και βγάλτε τα συμπεράσματά σας γιατί καταφεύγουν σ’ αυτές τις απλουστεύσεις.

Αν χρειάζεται κάτι αυτή τη στιγμή ο τόπος και οι πολίτες είναι να αναδείξουμε την κοινωνική πόλωση, δίνοντάς της πολιτική προοπτική και οικονομική διέξοδο. Να οξύνουμε τις πραγματικές αντιθέσεις χρειάζεται και όχι να τις κουκουλώνουμε. Η χώρα κατρακυλά στον κατήφορο γιατί γίναμε όλοι ένας καθωσπρέπει όμιλος σαλονάτων ηθικολόγων για το δέον.

Η πορεία μπορεί να αναστραφεί, αν η πολιτική και κοινωνική πράξη ξαναγίνει στάμπα διαχωρισμού. Όταν η κοινωνική πόλωση εξαντλείται στη λεκτική αντιπαράθεση, λογικό είναι το ανώτατο στάδιό της να είναι οι ύβρεις. Όσο, όμως, γίνεται παραγωγός πράξης που αντιστοιχεί σ’ ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών κι ένα πολιτικό σχέδιο για τη χώρα, είναι καθαρτήριος διαδικασία και άρα καλοδεχούμενη.

Αντί λοιπόν να την καταγγέλλουμε, καλόν είναι -όσοι θέλουν ν’ αλλάξουν ουσιαστικά τα πράγματα προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση- να αναφωνήσουμε «καλημέρα πόλωση».