Φελνίκος

H είδηση των τελευταίων ημερών δεν είναι ότι η Φουκουσίμα βαφτίστηκε και επισήμως «Τσερνομπίλ». Αυτό, και παρά τις αρχικές διαψεύσεις των Ιαπώνων, το ’χαμε καταλάβει σχεδόν όλοι. Ούτε τα περί πιθανής αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους συνιστούν είδηση. Το συζητάμε μήνες τώρα, ο καθένας λέει το μακρύ του και το κοντό του, και αναπόφευκτα κάποια στιγμή είτε με τη μορφή της επιμήκυνσης είτε του «κουρέματος» θα συμβεί.

Η είδηση των τελευταίων ημερών είναι ο Μπερλουσκόνι. Όχι επειδή δικάζεται για τα σεξουαλικά του μπούγκα μπούγκα, αλλά για την απόφασή του να δώσει στους μετανάστες και τους πρόσφυγες που μπήκαν στην Ιταλία από την αρχή του έτους και μέχρι την 5η Απριλίου εξάμηνη άδεια παραμονής, που τους επιτρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα στις χώρες Σένγκεν. Απόφαση που εξόργισε Μέρκελ και Σαρκοζί, οι οποίοι απειλούν με αντίποινα τον Μπερλουσκόνι.

Ο Σίλβιο ανταπάντησε ότι οι μετανάστες δεν είναι ιταλικό, αλλά ευρωπαϊκό πρόβλημα και ο καβγάς άναψε. Οι Βορειοευρωπαίοι συντάσσονται με τους Γάλλους και τους Γερμανούς, ενώ οι Νότιοι (Ιταλοί, Έλληνες, Ισπανοί, Κύπριοι και Μαλτέζοι) προσπαθούν να συγκροτήσουν ένα κοινό μέτωπο.

Μετά την κρίση χρέους, το μεταναστευτικό είναι η δεύτερη μεγάλης ισχύος ωρολογιακή βόμβα στα σπλάχνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βόμβες που διχάζουν και απειλούν να τη διασπάσουν εάν οι 27 δεν βρουν έναν τρόπο να τις απασφαλίσουν. Αυτό φαίνεται ότι όλοι το κατανοούν, όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα κινηθούν αποτελεσματικά. Υπάρχουν διαφορετικές στοχεύσεις, προτεραιότητες και στρατηγικές.

Ήδη συγκεντρώνεται μια κρίσιμη μάζα γεγονότων και πολιτικών επιλογών που είναι αποκαλυπτική των προθέσεων του Βορρά να καταστήσει τον Νότο τη χωματερή της Ευρώπης. Αντί η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδιώκει τη σύγκλιση και την ομογενοποίηση, αναπτύσσεται μια νέα αντίθεση, η οποία παραπέμπει στις δεκαετίες του ’70 και του ’80.

Η αντίθεση Βορρά - Νότου επανέρχεται, σε συνθήκες πλέον παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, με ένταση και με αφορμή το δημοσιονομικό και το μεταναστευτικό πρόβλημα. Οι Βόρειοι φαίνεται ότι επιθυμούν οι Νότιοι να γίνουν οι υπηρέτες τους. Αυτοί θέλουν να είναι τα αφεντικά και οι άλλοι οι δούλοι τους.

Είναι δύσκολο να το φανταστούμε, αλλά είναι σίγουρο ότι, αν μπορούσε να γίνει, κάποιοι Βόρειοι ασμένως θα πρότειναν να υψωθεί ένας φράχτης -αντίστοιχος με αυτόν που φτιάχνουμε στον Έβρο- που να τους προστατεύει από τους Νότιους φτωχοδιάβολους. Ένας φράχτης που θα ξεκινά από το Λονδίνο και μέσω Παρισίων και Βιέννης θα καταλήγει στη Βαρσοβία. Ένας φράχτης που θα προστατεύει τους «λευκούς», τους «καθαρούς» και τους «πλούσιους» από τους «μελαμψούς», τους «βρόμικους», τους «τεμπέληδες» και τους «ζητιάνους». Ένα σύγχρονο τείχος του Βερολίνου που θα διαιρεί τον αναπτυγμένο Βορρά από τον υπερχρεωμένο Νότο. Ένα τείχος που θα προστατεύει τους «υγιείς» και «ζωντανούς» και θ’ αφήνει απέξω τους «μολυσμένους» και τα πτώματα της δικής τους ανάπτυξης και ευημερίας.

Μπορεί κάποιοι να θεωρήσουν τα γραφόμενα υπερβολικά και συναισθηματικά, αλλά αν κάποιος προσπαθήσει να δει με ψυχρό μάτι τα όσα διαδραματίζονται, σιγά σιγά θα καταλήξει αβίαστα στο συμπέρασμα ότι ορισμένοι άριοι της παγκοσμιοποίησης, εκμεταλλευόμενοι και τα ολέθρια λάθη των κυβερνήσεων και των κοινωνιών του Νότου, με πολλή χαρά θα αντιμετώπιζαν την προοπτική να γίνει μετά από 10, 20, 30 χρόνια ο Νότος της Ευρώπης ο σκουπιδότοπος του Βορρά. Ένας Καιάδας ψυχών όπου θα στοιβάζονται οι κάτοικοι των υπερχρεωμένων χωρών και οι λαθρομετανάστες.

Στον Βορρά θα βρίσκονται οι πλούσιοι και στον Νότο οι πένητες. Στον Βορρά θα υπάρχει ανάπτυξη και στον Νότο φτώχεια. Στον Βορρά θα υπάρχουν πλεονάσματα και στον Νότο ελλείμματα. Στον Βορρά θα υπάρχει η γνώση και στον Νότο η ημιμάθεια.

Ανεργία, λαθρομετανάστευση, ελαστικές σχέσεις εργασίας, υπερχρέωση, κοινωνικοί εμφύλιοι, περιορισμένη γνώση για τους μεν, και τα καλούδια του Θεού για τους δε. Βαρβαρότητα για τον Νότο, πολιτισμός για τον Βορρά.

Δεν ξέρω αν αυτό ορίζει ως μέλλον του Νότου ο νεοφιλελευθερισμός ή η μετανεωτερικότητα, αλλά ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν στο βιβλίο του «Ρευστοί καιροί», όπου πραγματεύεται την υποβάθμιση της δημοκρατίας, τον διαχωρισμό εξουσίας και πολιτικής, τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους και την προώθηση των ιδιωτικών ανασφαλών κόσμων, μας δίνει με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο το πώς το πληθυσμιακό πλεόνασμα (οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αφομοιωθούν σε δομές κανονικής ζωής και να αναδιαμορφωθούν στην κατηγορία των «χρήσιμων» μελών της κοινωνίας) μπορεί να απομακρυνθεί και να μεταφερθεί πέρα από τα όρια του περίφρακτου χώρου εντός του οποίου επιδιώκεται η οικονομική και κοινωνική ισορροπία.

Ταυτόχρονα όμως, και επειδή, όπως επισημαίνει, ο καπιταλισμός είναι σαν το φίδι που τρέφεται δαγκώνοντας την ουρά του, ας προσέξουν οι εταίροι μας του ευρωπαϊκού Βορρά μην τα ψηλά τείχη που ορισμένοι θέλουν να χτίσουν για να κρατήσουν απέξω τους παρίες του Νότου γίνουν φυλακή για τους ίδιους.

Αν δεν κατανοήσουν ότι και οι δύο κρίσεις, του χρέους και της μετανάστευσης, είναι ευρωπαϊκά και όχι τοπικά προβλήματα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστούν, υπάρχει ο κίνδυνος να τιναχτεί στον αέρα όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αρχής γενομένης από τη διάλυση της Ευρωζώνης και τον θάνατο του ευρώ.

Είναι λοιπόν προς έπαινο η πρωτοβουλία του Μπερλουσκόνι να θέσει τους ηγέτες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης προ των ευθυνών τους για το θέμα των μεταναστών και των προσφύγων. Όπως προς έπαινο είναι και η προσπάθεια του δικού μας πρωθυπουργού, του Γ. Παπανδρέου, να μετατρέψει το ελληνικό πρόβλημα χρέους σε ευρωπαϊκό και να δημιουργηθεί ο Μηχανισμός Διάσωσης.

Αυτό που τώρα πρέπει να γίνει είναι ο Μπερλουσκόνι, ο Παπανδρέου, αλλά και οι ομόλογοί τους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Μάλτας και της Κύπρου να συμπήξουν ένα μέτωπο του Νότου και να διεκδικήσουν από τον Βορρά της Ευρώπης μια διαφορετική συμπεριφορά και πολιτική.

Όπως στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Ανδρ. Παπανδρέου διεκδίκησε και πέτυχε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, έτσι και τώρα οι ηγέτες του Νότου πρέπει να διεκδικήσουν αντίστοιχα ΜΟΠ για την ασφάλεια και την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ανισορροπιών. Προγράμματα που όμως δεν θα ανακόψουν την αναγκαία προσπάθεια για να εξαλειφθούν οι χρόνιες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δυσπλασίες που κατέστησαν τις χώρες του Νότου «ανάπηρες».

Η Μεσόγειος δεν μπορεί να γίνει η χωματερή της Ευρώπης. Η Ευρώπη δεν μπορεί να στρέψει τα μάτια της στη Βόρεια Θάλασσα και να γυρίσει την πλάτη της στη Μεσόγειο. Καλές οι παραδόσεις των Νορμανδών, των Κελτών και των Βίκινγκς, αλλά δεν μπορούν τα όνειρά τους να πάρουν αναδρομικά εκδίκηση επειδή η φλεγόμενη, από κάθε άποψη, τούτη θάλασσα ήταν η μήτρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το φυσικό σύνορο της Ευρώπης είναι η Μεσόγειος, και όχι ο Ρήνος και ο Σηκουάνας. Το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης είναι το ευρώ, και όχι τα εθνικά νομίσματα. Το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης είναι η συνεργασία, η αλληλεγγύη και η ενοποίηση, και όχι οι πολλές ταχύτητες.

Αν η Μέρκελ και ο Σαρκοζί νομίζουν ότι δαγκώνοντας την «ουρά» τους θα επιζήσουν είναι γελασμένοι. Κάποια στιγμή θα καταλάβουν ότι ο συνεχής «ακρωτηριασμός» (πρώτα η Ελλάδα, μετά η Πορτογαλία, ύστερα η Ισπανία και αργότερα η Ιταλία) το μόνο που επιφέρει είναι ο θάνατος από ακατάσχετη αιμορραγία.

Ο Νότος δεν μπορούν να γίνουν το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Τυνησία, όπου οι ευημερούντες Βόρειοι θα έρχονται για διακοπές. Η ευημερία των Βορείων εξαρτάται και από την ικανότητα των Νοτίων να αντιμετωπίσουν τα στίφη της μετανάστευσης, που ολοένα θα πληθαίνουν, και από τη δυνατότητά τους να καταναλώνουν τα προϊόντα των Βορείων, αλλά να παράγουν και οι ίδιοι προϊόντα, εξειδικευμένα ίσως, που θα καταναλώνουν οι Βόρειοι.

Χρειάζεται μια κατά το δυνατόν ισομερής ανάπτυξη που θα διασφαλίζει σε όλους τους Ευρωπαίους το δικαίωμα στην ευημερία. Διαφορετικά, οι «ξένοι» όχι μόνον θα πολιορκήσουν και πάλι τη Βιέννη, αλλά και θα την καταλάβουν, αφού ο γενικευμένος κοινωνικός εμφύλιος που στο μεταξύ θα έχει ξεσπάσει θα έχει αδυνατίσει την άμυνά της. Η Ευρώπη, εάν θέλει να επιζήσει, θα πρέπει να οχυρωθεί όχι από τους Νότιους, αλλά από αυτό που περιγράφει με ζωντάνια ο Τζέρεμι Σίμπρουκ για τα δεινά των σημερινών παγκόσμιων φτωχών που εκδιώκονται από τη γη τους και αναγκάζονται να αναζητήσουν την επιβίωσή τους αλλού:

Η παγκόσμια φτώχεια βρίσκεται εν πτήσει. Όχι γιατί εκδιώκεται από τον πλούτο, αλλά γιατί έχει εκδιωχθεί από μια εξαντλημένη και μετασχηματισμένη ενδοχώρα. Η γη που όργωναν, εθισμένη στα λιπάσματα και τα ζιζανιοκτόνα, δεν αποδίδει πλέον πλεόνασμα για να πουληθεί στην αγορά. Το νερό είναι μολυσμένο, τα αρδευτικά κανάλια έχουν γεμίσει λάσπη, οι πηγές του νερού είναι μολυσμένες και μη πόσιμες...

Η γη έχει κατασχεθεί από την κυβέρνηση για να δημιουργηθούν παραλιακά θέρετρα, γήπεδα γκολφ, ή υπόκειται στην πίεση των διαρθρωτικών προγραμμάτων προσαρμογής για να εξαγάγει περισσότερα γεωργικά προϊόντα. Τα σχολικά κτίρια δεν επισκευάζονται. Τα Κέντρα Υγείας έκλεισαν. Τα δάση -από τα οποία οι άνθρωποι πάντοτε συγκέντρωναν καύσιμη ύλη, φρούτα και μπαμπού για την επισκευή των σπιτιών- έχουν καταστεί απαγορευμένες ζώνες, περιφρουρούμενες από άντρες στην υπηρεσία κάποιας ιδιωτικής ημιστρατιωτικής εταιρείας...

Προσθέστε σ’ αυτά τα μνημόνια, τα προγράμματα λιτότητας, την ανεργία, τα λουκέτα στην αγορά, την πιστωτική ασφυξία, τον φόβο για τα επερχόμενα, και πείτε μου αν η Ελλάδα, αλλά και ευρύτερα ο ευρωπαϊκός Νότος μπορούν να ελπίζουν σε «ανάσταση νεκρών» ή πορεύονται προς έναν Γολγοθά και μια μόνιμη Σταύρωση.

Βεβαίως, λόγω των ημερών που έρχονται και ως χριστιανοί που είμαστε, πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι. Διαφορετικά, υπάρχει και άλλος δρόμος, κι αυτό ίσως να μην το έχουν υπολογίσει η ερίτιμος κυρία Μέρκελ και ο αξιότιμος κύριος Σαρκοζί. Η σταύρωση των χωρών του Νότου να μετατραπεί σε σταυροφορία εναντίον τους. Με ρόλους αντίθετους και με αντίστροφο προορισμό.

Και μην ξεχνάμε ότι στην άλλη πλευρά της λεκάνης της Μεσογείου κυριαρχούν οι Άραβες και οι μουσουλμάνοι που εξεγείρονται και ποτέ δεν έχουν ξεχάσει πόσο σκληρά ένιωσαν στο πετσί τους τις σταυροφορίες...