Φελνίκος

Μετά το άρθρο 16 του συντάγματος για την παιδεία, ήρθε η απόφαση της κυβερνήσεως για ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ να διχάσει την κοινωνία. Κόμματα, φορείς, πολίτες και δημοσιολογούντες ερίζουν για το δέον γενέσθαι. Λέγονται πολλά, γίνεται φασαρία για το αν συμφέρει να παραμείνει υπό δημόσιο έλεγχο ο οργανισμός ή να περάσει στα χέρια ιδιωτών. Ως συνήθως, επικρατούν οι ακραίοι των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, ενώ περισσεύει η μπουρδολογία.

Οι μεν νεοφιλελεύθεροι, με φωνή πιο δυνατή και από τους αναρχικούς Κροπότκιν και Μπακούνιν, διαλαλούν ότι το κράτος είναι άχρηστο και πρέπει να καταργηθεί ολοσχερώς. Οι δε κρατικιστές, ως νεκραναστημένοι σταχανοβίτες της σταλινικής περιόδου, βγάζουν θούριους υπέρ του δημόσιου συμφέροντος και φιλιππικούς κατά των επιχειρηματιών-κεφαλαιοκρατών.

Όπως καταλαβαίνετε και οι δύο μάς δουλεύουν ψιλό γαζί. Υπάρχουν, βέβαια, και οι ιδεολογικά βαρέως νοσούντες, ένθεν κακείθεν, οι οποίοι όμως ήκιστα μας ενδιαφέρουν, αφού, πέραν της ευκόλως αναγνωρίσιμης ιδεοληψίας τους, ουδέν χρήσιμο συνεισφέρουν στον δημόσιο διάλογο. Αφήνουμε λοιπόν τους αρρώστους κι ερχόμαστε να δούμε αυτούς που μας κοροϊδεύουν. Αυτούς που, ανάλογα με το ποια θέση έχουν στο σύστημα εξουσίας, τάσσονται τη μια υπέρ και την άλλη κατά των ιδιωτικοποιήσεων. Επειδή ο οπορτουνισμός τους είναι πλέον ξεκάθαρος σε όλους μας -άρα και καταγέλαστος- δεν αξίζει ούτε μ’ αυτούς να ασχοληθούμε. Ας τους αφήσουμε λοιπόν να τσακώνονται για το ποιος είναι καλύτερος (μικρο)πωλητής είτε μόνον των ασημικών είτε των ασημικών και του σεντουκιού μαζί.

Ας εξετάσουμε τη χρησιμότητα του κράτους, αφού αυτή είναι και η καρδιά του προβλήματος. Χρειαζόμαστε, ναι ή όχι, το κράτος και πού; Να ξεκαθαρίσουμε βέβαια ότι όταν μιλάμε για τη χρησιμότητα του κράτους δεν αναφερόμαστε στους κρατικοδίαιτους. Αυτοί μας είναι παντελώς άχρηστοι και πρέπει, ει δυνατόν και διά ροπάλου, να εξαλειφθούν. Ορθώς η «Εστία» στο προχθεσινό κύριο άρθρο της επισημαίνει ότι «οι κρατικοδίαιτοι εκβιάζουν την κοινωνία, αντιδρούν σε κάθε προσπάθεια εξορθολογισμού». Προσοχή! Οι κρατικοδίαιτοι είναι το πρόβλημα, όχι το κράτος. Σαφώς και η κοινωνία δεν χρειάζεται αυτούς «που καρπούνται ένα πολύ μεγάλο μερίδιο του εθνικού εισοδήματος, χωρίς να παράγουν ανάλογο προϊόν ή να προσφέρουν ανάλογες υπηρεσίες. Αυτοί είναι που πιέζουν τους πολιτικούς και εκβιάζουν την κοινωνία για να μη χάσουν τα προνόμιά τους…».

Αυτοί να ριχτούν στον Καιάδα και στο πυρ το εξώτερον. Μην πετάξουμε όμως μαζί με τα απόνερα και το μωρό. Όχι επειδή πονάει το κεφάλι να το κόψουμε. Εδώ είναι το κουμπί της Αλέξαινας. Τον ΟΤΕ θέλουμε να τον πουλήσουμε επειδή δεν τον χρειαζόμαστε ή επειδή έχει κατακλυστεί από υπεράριθμους και αργόσχολους υπαλλήλους; Θέλουμε να ξεφορτωθούμε τον ΟΤΕ και άλλες ΔΕΚΟ επειδή αποτελούν εστίες διαφθοράς και διαπλοκής ή επειδή είμαστε γενικά υπέρ της άποψης ότι το κράτος δεν πρέπει να εμπλέκεται στο επιχειρείν;

Είναι οικονομικό ζήτημα ή ιδεολογική θέση; Συνιστά αναπτυξιακή τροχοπέδη ή αποτελεί πολιτικό πρόβλημα; Νομίζω ότι και από τις δύο πλευρές δεν υπάρχουν καθαρές απαντήσεις. Γι’ αυτό και λένε μισόλογα ή ψεύδονται. Γι’ αυτό και οι αντιθέσεις τέμνουν οριζόντια τα κόμματα. Γι’ αυτό και επιδίδονται σε λεκτικές ακροβασίες μεταξύ στρατηγικού εταίρου και στρατηγικού συμμάχου. Γι’ αυτό και μπερδεύουν την καταστατική μειοψηφία, το μάνατζμεντ και το προς πώλησιν ποσοστό. Γι’ αυτό και φθάσαμε στο σουρεαλιστικό να υποστηρίζεται δημοσίως ότι «είναι αστείο να ζητάμε από έναν ξένο ή μεγάλο επενδυτή να αγοράσει το 5% ή το 10%, πρέπει να του δώσουμε παραπάνω ποσοστό και το μάνατζμεντ και το κράτος να κρατήσει την καταστατική μειοψηφία». Άντε τώρα να εξηγήσεις σε αυτό τον αθεόφοβο δικολάβο ότι για να κρατήσει το κράτος την καταστατική μειοψηφία δεν πρέπει να πουλήσει πάνω από 5%, αφού το ποσοστό που κατέχει είναι 38,7%. Άντε τώρα να συζητήσεις σοβαρά μ’ αυτόν, ο οποίος, αγνοώντας την άλφα βήτα, σου κάνει σπουδαιοφανείς αναλύσεις. Τις οποίες μάλιστα ορισμένοι άλλοι δοκησίσοφοι μηρυκάζουν με τουπέ και άνεση χωρίς να βρίσκεται κάποιος να τους διαολοστείλει.

Η ουσία και η απλή αλήθεια είναι μία. Οι περισσότεροι που τάσσονται κατά της επιχειρηματικότητας του κράτους το κάνουν είτε από άγνοια, είτε επειδή είναι της μόδας, είτε από ανάγκη να καλυφθούν δημοσιονομικές τρύπες, είτε επειδή βαριούνται να ασχοληθούν σοβαρά με τις δημόσιες υποθέσεις. Υπάρχουν τομείς όπου όντως το κράτος δεν χρειάζεται να αναπτύσσει επιχειρηματική δράση και πρέπει, αν ακόμη δραστηριοποιείται σ’ αυτούς, να εξέλθει τάχιστα. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι τομείς, όπου χρειάζεται να δηλώνει την παρουσία του, ακόμα και την ενεργή.

Αίφνης, δεν καταλαβαίνω γιατί, αν όντως ο ΟΤΕ μπορεί να είναι μια κερδοφόρος επιχείρηση και με δεδομένα τα ευαίσθητα θέματα εθνικής ασφάλειας, αλλά και κοινωνικής προστασίας (τιμολόγια, ατομικά δικαιώματα κ.ά.), να απολέσει τον δημόσιο χαρακτήρα του. Θα καλύψει επικοινωνιακά ο ιδιώτης επιχειρηματίας την Τήλο, την Κάρπαθο, την Ιθάκη ή θα κρίνει ασύμφορη μια τέτοια επένδυση; Θα δώσει στο Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας ιδιαίτερο τηλεπικοινωνιακό-επιχειρησιακό κέντρο, όπως δίνει σήμερα ο ΟΤΕ, ή τα συστήματα που θα αγοράσουν οι Ένοπλες Δυνάμεις για τις ανάγκες εθνικής ασφάλειας θα είναι «βρόμικα» από κοριούς, συστήματα παρακολούθησης και άλλα παράσιτα; Θα διατηρηθούν τα τιμολόγια σε λογικές τιμές ή θα εκτοξευθούν στα ύψη; Θα μου πείτε, ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ανοιχτής κοινωνίας, όπου τα πάντα υποτάσσονται στο κέρδος, στην εποχή των δορυφόρων που δεν αφήνουν τίποτε κρυφό.

Ε, τότε, ας τα δώσουμε όλα. Να δώσουμε και το νερό! Να δούμε τότε αν οι κάτοικοι της Σύμης και των άλλων νησιών που δεν έχουν φυσικές πηγές θα πίνουν αφαλατωμένο νερό ή θα κορακιάσουν από τη δίψα. Θα μου πείτε, υπάρχουν και τα εμφιαλωμένα νερά και τα βυτιοφόρα ύδατος. Όντως, είναι κι αυτά μια κάποια λύση. Και γιατί να μη δώσουμε και το σύνολο της υγείας; Γιατί να υπάρχει δημόσια περίθαλψη, πρόνοια και προστασία; Γιατί να μην ιδιωτικοποιηθούν πλήρως η υγεία, η παιδεία, η Αστυνομία, ο στρατός; Γιατί όχι; Εκεί δεν οδηγεί η λογική της ολικής απεμπλοκής του κράτους από το επιχειρείν και όλες αυτές τις υπηρεσίες και τα φυσικά μονοπώλια που ανέφερα;

Εξαρτάται, λοιπόν, από ποια σκοπιά μιλά κανείς και ποιες κοινωνικές αξίες και προτεραιότητες θέτει και υπερασπίζεται. Αυτό είναι το κουμπί της Αλέξαινας. Και όχι οι στρεβλώσεις και ανεπάρκειες στους τομείς όπου το κράτος δραστηριοποιείται, εποπτεύει ή ελέγχει. Το ζητούμενο είναι να σταματήσουν οι δημόσιες επιχειρήσεις να είναι αποθήκες όπου στοιβάζονται τα κομματικά ρουσφέτια. Να ορίζονται οι διοικήσεις με γνώμονα τις ικανότητες των ανθρώπων και όχι επειδή είναι της… προσκολλήσεως. Να φύγουν οι υπεράριθμοι. Να καταργηθεί σε πολλές περιπτώσεις η μονιμότητα. Να αλλάξουν οι κανονισμοί εργασίας. Να χτυπηθεί ο συνδικαλιστικός συντεχνιασμός. Να μπουν κανόνες διαφάνειας στις προμήθειες. Να «χειρουργηθούν» όλες οι ασθένειες και οι ασθενείς που έχουν καταντήσει το κράτος ένα αντιπαραγωγικό έκτρωμα.

Όσοι έχουν όρεξη, σχέδιο και όραμα να παλέψουν να εξαλειφθούν αυτές οι δυσπλασίες και όχι να καταφεύγουν στην εύκολη μέθοδο του κοψίματος οτιδήποτε πονάει το κοινωνικό σώμα. Να θέσουν κανόνες. Να εξυγιάνουν τον δημόσιο βίο. Να σαρώσουν τη διεφθαρμένη πολιτική τάξη. Να εκπολιτίσουν τη δημόσια διοίκηση. Να καταξιώσουν θεσμούς. Να αναμορφώσουν τη χώρα. Αυτά να προσπαθήσουμε να κάνουμε και όχι να οχυρωνόμαστε πίσω από τον εύκολο αφορισμό «Εδώ είναι Βαλκάνια».

Σε ζωτικές λειτουργίες και ευαίσθητες περιοχές της κοινωνίας το κράτος μπορεί και πρέπει να συνεχίσει να υφίσταται και να δραστηριοποιείται. Χωρίς, βέβαια, να νοθεύεται ο ανταγωνισμός και το υγιώς επιχειρείν. Όχι επειδή υπάρχουν πολιτικές, κομματικές, ιστορικές ή άλλες ανεπάρκειες και συμφέροντα να την πληρώνουν οι πολίτες, που όπως πάμε σε λίγο δεν θα έχουν κανένα δίχτυ προστασίας και ασφάλειας για να πιαστούν.

Το κράτος δεν είναι από τη φύση του αντιπαραγωγικό ούτε οπωσδήποτε δυνάστης, όπως ίσως ορισμένοι θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε. Τα ισχυρά κράτη έχουν και ισχυρές εθνικές εταιρείες – είτε δημόσιου είτε ιδιωτικού χαρακτήρα. Μάλιστα η μορφολογία της χώρας (αρχιπέλαγος σ’ ένα μεγάλο τμήμα της) και η θέση της σε μια ταραγμένη περιοχή συνηγορούν υπέρ του ελέγχου από το κράτος ορισμένων κοινωνικών λειτουργιών. Και το υποστηρίζει αυτό κάποιος που ουδέποτε είχε νταραβέρια με το κράτος και το Δημόσιο, ίσως επειδή εκ φύσεως ή εκ πεποιθήσεως απεχθάνεται την εξουσία και ιδιαίτερα τη συμπυκνωμένη ακαλαισθησία, βία και βλακεία της κρατικής.

Σε τελική, μάλιστα, ανάλυση, δεν καταλαβαίνω γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να κρατήσει τον ΟΤΕ υπό δημόσιο έλεγχο και πρέπει να τον πουλήσει σε κάποιο άλλο κράτος. Γιατί μάλλον αυτό θα συμβεί, αν αγοραστής είναι η Deutsche Telecom ή η France Telecom, που είναι δύο από τους τρεις πιθανούς αγοραστές. Στη μεν πρώτη το γερμανικό κράτος έχει το 38%, στη δε δεύτερη το 33% – την καταστατική μειοψηφία που λέγαμε πιο πάνω.

Ακόμα και στις χώρες όπου το ποσοστό του κράτους είναι μηδενικό, τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους διατηρούν ειδικά δικαιώματα και εξουσίες (ακόμη και βέτο) στις διοικήσεις των τηλεπικοινωνιακών οργανισμών. Αν λοιπόν δεν αντέχουμε να κρατήσουμε τον ΟΤΕ, τουλάχιστον ας κατοχυρώσουμε αντίστοιχα ή αυξημένα δικαιώματα, προκειμένου να μη βρεθούμε αύριο προ εκπλήξεων και χτυπάμε το κεφάλι μας.

Αν αυτά τα έχει κατά νου η κυβέρνηση, ας βγει να τα δηλώσει και να μην αφήνει θολό το τοπίο. Πολύ φοβούμαι, όμως, ότι με τον τρόπο που πολιτεύονται ορισμένοι γενίτσαροι του νεοφιλελευθερισμού, μπορεί να οδηγηθούμε στον τύπο της λεόντειας εταιρείας, που με τόσο εύστοχο βραχύλογο και αιχμηρό-δηκτικό τρόπο περιγράφει ο Γ. Βέλτσος: «Το κράτος δεν θα συμμετέχει στα κέρδη και ο στρατηγικός εταίρος δεν θα αναλαμβάνει τις ζημιές». Στην καλύτερη δε περίπτωση να οδηγηθούμε σε ένα ιδιωτικό μονοπώλιο, επειδή η αγορά και η χώρα είναι μικρές. Οι τηλεπικοινωνίες δεν είναι τράπεζες. Αν μάλιστα υπάρξουν συγχωνεύσεις, π.χ. με τουρκικές εταιρείες για να αυξηθούν τα μεγέθη και η «πίτα», τότε αρχίζουν άλλου είδους προβλήματα.

Σε κάθε πάντως περίπτωση είναι λάθος οι ηγεσίες των κομμάτων να θυσιάζουν τον δημόσιο πλούτο προς άγραν πολιτικών εντυπώσεων. Η μεν κυβέρνηση επειδή νομίζει ότι, δίνοντας ιδεολογικό επικάλυμμα στην απόφασή της να πουλήσει τον ΟΤΕ, θα οικοδομήσει μια μεταρρυθμιστική συμμαχία που θα τη βοηθήσει να κερδίσει τις εκλογές. Το δε ΠΑΣΟΚ, στο όνομα της αντιπολιτευτικής τακτικής και προκειμένου να ανακάμψει εκλογικά και πολιτικά, θα συμμαχήσει ακόμη και με τον διάβολο.

Υπάρχει βέβαια και ένα χειρότερο και διόλου απίθανο σενάριο. Να μη βρεθεί τελικά αγοραστής για τον ΟΤΕ. Σ’ αυτή την περίπτωση, τη δουλειά (την αγορά ποσοστών δηλαδή) θα την αναλάβουν τα μεγάλα ξένα funds. Ειλικρινά, δεν ξέρω αν αυτή θα είναι η καλύτερη εξέλιξη, γιατί ποτέ κανείς δεν ξέρει ποιος βρίσκεται τελικά πίσω από αυτά και πώς θα συμπεριφερθούν μελλοντικά. Να προσέξουμε δηλαδή μήπως, αντί να μοσχοπουλήσουμε, χάσουμε και τον μόσχο τον σιτευτό…