Φελνίκος

Σε δύο μήνες στη Βουλή θ’ αρχίσει η συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Πιθανότατα θα ζήσουμε σκηνές απείρου κάλλους.

Η αξιωματική αντιπολίτευση, για λόγους επιβολής του νεοεκλεγέντος αρχηγού και επιβεβαίωσης της νέας πορείας της προς την εξουσία, θα είναι άκρως επιθετική. Σε ακραία γραμμή αναμένεται να κινηθούν και τα τρία μικρά κόμματα, προκειμένου να δικαιολογήσουν το «φούσκωμά» τους στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές.

Η κυβέρνηση θα βρεθεί σε δύσκολη θέση, καθώς θα προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη δραματική δημοσιονομική πραγματικότητα και στην ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία που διαθέτει. Ίσως για πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά ο άκρατος20-10-2007 λαϊκισμός να επιβάλει παραλυτικές ισορροπίες σε μια νεοεκλεγείσα κυβέρνηση.

Ήδη τα σημάδια της δημοσιονομικής παραλυσίας, όπως θα αποτυπώνονται στον νέο προϋπολογισμό, είναι φανερά. Η κυβέρνηση, έναν μήνα αφότου έλαβε τη λαϊκή εντολή, μοιάζει με ζαλισμένο κοτόπουλο. Κάνει απανωτά λάθη. Δίνει την εντύπωση κάποιου που αλλού πατά κι αλλού βρίσκεται.

Τα ακίνητα, ο ΦΠΑ, το πετρέλαιο, η αναθεώρηση του ΑΕΠ, το Ασφαλιστικό, αντί να τίθενται με σοβαρό τρόπο και να δρομολογούνται λύσεις, προκαλούν σύγχυση, τριβές και λοξοδρομήσεις. Εν τω μεταξύ, άρχισαν να προστίθενται συνδικαλιστικοπολιτικοί εκβιασμοί και άλλου είδους εσωκομματικοί διαγκωνισμοί, που μόνον θετικά δεν προοιωνίζονται για την κυβέρνηση.

Η αλματώδης αύξηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου είναι ένας πρόσθετος πονοκέφαλος, καθώς θα οδηγήσει σ’ έναν νέο γύρο αυξήσεων και ακρίβειας. Ο πληθωρισμός «τσιμπάει» και θα ξεπεράσει το 3%.

Το έλλειμμα, παρά τα λεγόμενα, με πολύ μεγάλη δυσκολία και μπόλικη αλχημεία θα κρατηθεί κάτω από το όριο του 3%. Η ανάγκη για συνεχή δανεισμό θα διογκώνει υπέρμετρα το χρέος. Το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών σε μερικούς μήνες θα υπερβεί το 15% του ΑΕΠ. Ο Γ. Αλογοσκούφης θα χρειαστεί να καταφύγει σε ανορθόδοξες μεθόδους, αφενός για να κλείσει τον προϋπολογισμό του 2007 και αφετέρου ο καινούργιος, του 2008, να μην είναι εντελώς εικονικός.

Αυτό που προεκλογικά ξόρκιζε η κυβέρνηση, την επιβολή νέων φόρων, είναι υποχρεωμένη να το πράξει. Προσώρας, ο μόνος λόγος για τον οποίον απορρίπτει την αύξηση κατά 2% του ΦΠΑ είναι εκείνο το «καταραμένο» βίντεο, με τον πρωθυπουργό να λέει ότι «δεν πρόκειται να αυξηθεί. Αυτό είναι δέσμευση. Αργότερα, κάποια στιγμή στο μέλλον, αν θέλω να είμαι σοβαρός και να μη σας λέω ψέματα, ίσως. Άμεσα πάντως όχι». Αυτό το βίντεο είναι ο μεγάλος πονοκέφαλος και η μόνη αναστολή.

Αυτό το βίντεο αναγκάζει τον Γ. Αλογοσκούφη να προσπαθεί να βρει άλλους τρόπους για να αυξήσει τα έσοδα και να καλύψει τη «μαύρη τρύπα» που είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι παρουσιάζεται. Τι άλλους τρόπους, όμως, μπορεί να βρει, αν αφήσουμε κατά μέρος την «καραμέλα» της περιστολής της φοροδιαφυγής; Η αντιμετώπιση της παραοικονομίας και η πάταξη της φοροδιαφυγής είναι σαν τη λύση του Κυπριακού.

Όλοι την επιθυμούν, όλοι τη διακηρύττουν, πάντα όμως βρίσκεται κάτι και σκαλώνει και το πρόβλημα διαιωνίζεται.

Τρεις τρόπους έχει ο Γ. Αλογοσκούφης για να διώξει τον δημοσιονομικό εφιάλτη. Ο πρώτος είναι να προσφύγει σε εκτεταμένη αύξηση της έμμεσης φορολογίας, κάτι που είναι κοινωνικά άδικο, θα προκαλέσει αντιδράσεις και θα πυροδοτήσει τον πληθωρισμό.

Ο δεύτερος, να προχωρήσει σε δραστικές περικοπές στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), σε περαιτέρω μείωση των αμυντικών δαπανών, να μετακυλίσει και να αναβάλει για αργότερα πληρωμές ληξιπρόθεσμων οφειλών, να αναβάλει το πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας και να ακολουθήσει περιοριστική εισοδηματική πολιτική. Να δώσει, δηλαδή, αυξήσεις κάτω από το 2%, ίσως 1,5%. Μπορεί όμως αυτά να τα κάνει όταν το ΠΔΕ είναι ήδη «κουτσουρεμένο», όταν ουσιαστικά ΕΜΠΑΕ (αμυντικές προμήθειες) δεν υφίστανται. Είναι από χρόνια παγωμένο. Αντισταθμιστικά ωφελήματα δεν υλοποιούνται. Οι προμηθεύτριες εταιρείες απειλούν να μας σύρουν στα δικαστήρια, κάτι που θα μειώσει περαιτέρω την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας.

Για πόσο ακόμη να αναβληθούν πληρωμές; Όταν μόνο για τα νοσοκομεία τα χρέη ξεπερνούν τα 3 δισ. ευρώ και οι πρεσβείες των ΗΠΑ, Καναδά, Γαλλίας κ.ά. υποβάλλουν συνεχώς διαβήματα, ζητώντας για λογαριασμό των εταιρειών και των αντιπροσώπων τους τα λεφτά που τους οφείλει το Δημόσιο.

Εδώ ν’ ανοίξουμε μια παρένθεση και να πούμε ότι στο παρασκήνιο μαίνεται ο πόλεμος Αλογοσκούφη - Αβραμόπουλου. Ο πρώτος κατηγορεί τον δεύτερο ότι του έχει ξεφύγει το σύστημα ελέγχου και ο υπουργός Υγείας ρίχνει όλες τις ευθύνες στο σύστημα διαχείρισης, που έχει οικοδομηθεί με ευθύνη του υπουργείου Οικονομίας. Ενδέχεται λοιπόν στο δημοσιονομικό πρόβλημα να προστεθεί ένα πολιτικό πρόβλημα, που θα κάνει πιο δύσκολα τα πράγματα για την κυβέρνηση.

Πώς να αναβληθεί το πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας, όταν υποτίθεται χρωμάτιζε το κοινωνικό προφίλ της κυβέρνησης; Πιθανότατα τα δύο δισ. ευρώ, που για την αρχή έγιναν ένα, να συρρικνωθούν σε μερικές δεκάδες εκατομμύρια. Και μάλλον αυτό θα γίνει. Οι φτωχοί, λοιπόν, μπορούν να περιμένουν. Εξάλλου, το μόνο που έχουν να χάσουν είναι μια υπόσχεση. Εκείνο που δύσκολα μπορεί να κάνει, πάντως, η κυβέρνηση είναι να ακολουθήσει δραστικά περιοριστική εισοδηματική πολιτική. Αυξήσεις του 1,5-2% θα προκαλούσαν όχι μόνον εκτεταμένη κοινωνική δυσαρέσκεια, αλλά ίσως να ήταν και η σπίθα που θα έβαζε φωτιά.

Τι απομένει λοιπόν στον Γ. Αλογοσκούφη να κάνει; Να επιλέξει τον τρίτο τρόπο, που είναι και ο ορθότερος, ταιριάζει στη φιλοσοφία της συντηρητικής παράταξης και είναι στο πρόγραμμά της. Ποιος είναι αυτός; Οι άμεσες και εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις. Λεφτά στα ταμεία μπορούν να φέρουν μόνον ο ΟΤΕ, η ΔΕΗ, η ΕΥΔΑΠ. Ας προχωρήσουν από αύριο κιόλας στην ιδιωτικοποίησή τους. Μαζί μ’ αυτές τις μεγάλες εταιρείες του Δημοσίου, ας δοθούν τα λιμάνια, η ιδιωτικοποίηση των οποίων επίσης έχει καθυστερήσει. Το ίδιο ας γίνει με τα Φωσφορικά Λιπάσματα της Βορείου Ελλάδος. Ως πότε θα τα κρατάνε τεχνητά και με μεγάλη ζημία για το κράτος στη ζωή; Όπως τεχνητά και με μεγαλύτερη ζημία κρατάνε στη ζωή την Ολυμπιακή. Ας δώσουν σε ιδιώτες και το μετρό της Αθήνας, αλλά και της Θεσσαλονίκης που κατασκευάζεται. Ας τα νοικιάσουν για 30 χρόνια, με την υποχρέωση αυτός που θα τα πάρει να κάνει και τις επεκτάσεις.

Μπορεί πολλά να κάνει στον τομέα αυτό, των ιδιωτικοποιήσεων, η συντηρητική κυβέρνηση. Γι’ αυτό άλλωστε και είναι συντηρητική παράταξη. Δεν μπορεί να έχει τον τίτλο, να δηλώνει αυτές τις τομές και τις αλλαγές στο κράτος και ταυτόχρονα να συμπεριφέρεται όπως οι σοσιαλιστές. Κάποια στιγμή πρέπει να αποφασίσει τι είναι.

Δεν μπορεί να είναι λίγο απ’ όλα. Και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ. Δεν μπορεί στο όνομα του πολιτικού κόστους να συμπεριφέρεται ως καμουφλαρισμένο ΠΑΣΟΚ. Αυτός ο αχταρμάς, που όλοι είναι λίγο απ’ όλα, είναι που έχει φέρει τη χώρα σ’ αυτό το χάλι. Ή είσαι χριστιανοδημοκράτης ή είσαι σοσιαλδημοκράτης. Ή είσαι φιλελεύθερος ή είσαι σοσιαλιστής. Ή είσαι δεξιός ή είσαι αριστερός. Δεν μπορεί να είσαι λίγο από το ένα και λίγο από το άλλο. Δεν μπορεί να θέλεις να ψηφίζεσαι για κάτι άλλο από αυτό που είσαι. Όσο γίνεται αυτό, δεν μπορείς να φτιάξεις κοινωνικά ρεύματα, πολιτικούς συσχετισμούς, πάνω στα οποία θα στηριχτεί η ηγεμονία του ενός ή του άλλου μπλοκ εξουσίας.

Για κάποιο χρονικό διάστημα ο ερμαφροδιτισμός σού εξασφαλίζει μια εκλογική επικράτηση, δεν σου διασφαλίζει όμως πολιτική μακροημέρευση και κυρίως δεν βοηθάς τη χώρα. Η χώρα, για να αναπτυχθεί, έχει ανάγκη από επιλογές μακράς πνοής, όχι κουτοπονηριάς και λαθροβίωσης. Κάποια στιγμή η κυβέρνηση πρέπει να κοιταχτεί στον καθρέφτη. Ήρθε η ώρα να το κάνει. Τα «σκουπίδια», που τόσον καιρό έσπρωχνε κάτω από το χαλί, ήρθε η στιγμή να καθαριστούν. Είναι η ώρα των αποφάσεων. Δεν μπορεί να συνεχίζει να ωραιοποιεί τις καταστάσεις. Δεν μπορεί να μεταθέτει για αργότερα τις αποφάσεις.

Δεν μπορεί να μετεωρίζεται όταν χρειάζεται να δράσει. Δεν μπορεί και στην οικονομία να επικρατήσουν λογικές «σκοπιανοποίησης». Όχι για κάποιον άλλο λόγο, αλλά γιατί υπάρχει και η Κομισιόν. Ο πολύς κύριος Αλμούνια, αν δει να διογκώνεται η αντιπαράθεση για την οικονομία και να διαιωνίζεται η αναβλητικότητα της κυβέρνησης, ίσως προχωρήσει σε πιο ενδελεχή μελέτη του ελληνικού προϋπολογισμού. Αν, μάλιστα, καταλάβει ότι όλα αυτά γίνονται για να μην αντιμετωπιστεί και το Ασφαλιστικό -για το οποίο η κυβέρνηση έχει αναλάβει ρητές και συγκεκριμένες δεσμεύσεις-, τότε ίσως σταματήσει να κάνει τα στραβά μάτια. Και, αντί για μερικές παρατυπίες, ίσως ανακαλύψει «παπάδες». Αν αυτό συμβεί, ζήτω που καήκαμε. Μέχρι και στην επιτήρηση εκ νέου μπορεί να μας βάλει.

Και ένα τελευταίο, αλλά όχι ήσσονος σημασίας, πρόβλημα. Από τη στιγμή που το οικονομικό επιτελείο έχει γίνει ενός ανδρός αρχή, τα προβλήματα μάλλον μεγαλώνουν. Από την εποχή που οι κυβερνήσεις μπήκανε σε καθεστώς… τσαρισμού απουσιάζουν οι συνέργειες και κυρίως οι ιδέες για να αντιμετωπιστεί η πολύπλοκη πραγματικότητα. Κάποτε υπήρχε ένα οικονομικό επιτελείο που το αποτελούσαν τουλάχιστον έξι σοβαροί παράγοντες. Είχαμε τον υπουργό Συντονισμού, τον υπουργό Οικονομικών, τον υπουργό Βιομηχανίας, τον υπουργό Εμπορίου, τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος και τον επικεφαλής της Νομισματικής Επιτροπής. Τώρα όλα αυτά ουσιαστικά έχουν υπαχθεί στην αρμοδιότητα και τον έλεγχο του «τσάρου» της οικονομίας. Οι «τσάροι», όμως, πάντα είναι ευάλωτοι σε εξεγέρσεις και επαναστάσεις.

Κυρίως, όμως, δεν έχουν εκείνο τον πλούτο του πλουραλισμού των ιδεών, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικατασταθεί από φοβισμένους υφιστάμενους, είτε υφυπουργούς είτε γενικούς ή ειδικούς γραμματείς.

Ας το σκεφτούν καλά αυτό και ο πρωθυπουργός και ο βαλλόμενος από πολλούς «τσάρος» Γ. Αλογοσκούφης.

Kυρίαρχο χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι η έλλειψη του μέτρου. Όλα γίνονται καθ’ υπερβολήν. Πέραν των ορίων. Ζωή ασθμαίνουσα. Δεσμώτες του ιλίγγου. Άνθρωποι, φύση, επιστήμες, αγορές κινούνται με εξωπραγματικούς ρυθμούς· σε αστρικές ταχύτητες. Ένας κόσμος-νευρόσπαστο. Πριν προλάβεις να συνηθίσεις κάτι, σ’ έχει ξεπεράσει. Προτού να γευτείς οτιδήποτε, το ξερνάς.

Ένας ακήρυχτος και ανειρήνευτος πόλεμος που, εφόσον δεν συναφθούν συνθήκες, δεν υπογραφούν εκεχειρίες και πρωτόκολλα διάσωσης, οδηγεί με γεωμετρική πρόοδο στην καταστροφή. Όλοι ψάχνουν κάτι άλλο, από αυτό που έχουν. Ακόμα και αυτοί που τα έχουν όλα αποζητούν περισσότερα. Γι’ αυτό κι εγώ σ’ αυτούς τους παράξενους καιρούς βυθίζομαι.

Ακούγοντας, προ ημερών, την Ντόρις Λέσινγκ να δηλώνει πανευτυχής πώς πέτυχε «φλος ρουαγιάλ» επειδή της απενεμήθη το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δραπετεύω στο έσχατο καταφύγιο της μελαγχολικής αισιοδοξίας που μου απομένει, στον Γιώργο Σεφέρη. Τον δικό μας νομπελίστα. Ξαναδιαβάζω την ομιλία του ενώπιον της Σουηδικής Ακαδημίας, το 1963, με τίτλο: «Ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο». Σήμερα, θέλω να τη διαβάσουμε μαζί. Νομίζω είναι το καλύτερο φάρμακο για να ανακουφιστούμε από τα νεοπλάσματα που κατατρώνε αυτές τις μέρες τις σάρκες, τα πλεμόνια και τον εγκέφαλό μας.

Δεν είναι ούτε ραθυμία ούτε φυγοπονία η σημερινή μου καταφυγή. Δεν είναι ότι δεν έχω να γράψω για την επικαιρότητα και τα τεκταινόμενα. Ίσα ίσα. Έχω πολλά να πω. Προτιμώ όμως να σωπάσω, επειδή δεν μπορώ να βρω καλύτερες λέξεις για να περιγράψω τα όσα συμβαίνουν στον τόπο μας και αλλαχού. Με αφορμή την απονομή του φετινού Νόμπελ Λογοτεχνίας ας κάνουμε ένα «μνημόσυνο» στον Άνθρωπο που έχουμε ξεχάσει. Και ας τον αναζητήσουμε.

Τούτη την ώρα αισθάνομαι πως είμαι ο ίδιος μια αντίφαση. Αλήθεια, η Σουηδική Ακαδημία έκρινε πως η προσπάθειά μου σε μια γλώσσα περιλάλητη επί αιώνες, αλλά στην παρούσα μορφή της περιορισμένη, άξιζε αυτήν την υψηλή διάκριση. Θέλησε να τιμήσει τη γλώσσα μου, και να – εκφράζω τώρα τις ευχαριστίες μου σε ξένη γλώσσα. Σας παρακαλώ να μου δώσετε τη συγγνώμη που ζητώ πρώτα πρώτα από τον εαυτό μου.

Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα.

Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες. Ο ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμη πρόκειται για φυσικά φαινόμενα: «Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα», λέει ο Ηράκλειτος, «ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν».

Συλλογίζομαι πως δεν αποκλείεται ολωσδιόλου να ωφεληθεί ένας σύγχρονος επιστήμων, αν στοχαστεί τούτο το απόφθεγμα του Ίωνα φιλοσόφου. Όσο για μένα, συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: «... θα χαθούμε γιατί αδικήσαμε...».

Αυτός ο άνθρωπος ήταν αγράμματος· είχε μάθει να γράφει στα τριάντα πέντε χρόνια της ηλικίας του. Αλλά στην Ελλάδα των ημερών μας, η προφορική παράδοση πηγαίνει μακριά στα περασμένα όσο και η γραπτή. Το ίδιο και η ποίηση. Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ’ ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα, και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης.

Παρατήρησαν, τον περασμένο χρόνο γύρω από τούτο το τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και στη λογοτεχνία· παρατήρησαν πως ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό δράμα κι ένα σημερινό, η διαφορά είναι λίγη.

Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν’ ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτήν τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή, από στέρηση αγάπης, και ολοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι’ αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης. Έχει τη χάρη ν’ αποφεύγει πάντα τη συνήθεια, αυτήν τη βιομηχανία.

Χρωστάω την ευγνωμοσύνη μου στη Σουηδική Ακαδημία που ένιωσε αυτά τα πράγματα· που ένιωσε πως οι γλώσσες, οι λεγόμενες περιορισμένης χρήσης, δεν πρέπει να καταντούν φράχτες όπου πνίγεται ο παλμός της ανθρώπινης καρδιάς· που έγινε ένας Άρειος Πάγος ικανός:
«να κρίνει με αλήθεια επίσημη την άδικη μοίρα της ζωής»,
για να θυμηθώ τον Σέλεϋ, τον εμπνευστή, καθώς μας λένε, του Αλφρέδου Νομπέλ, αυτού του ανθρώπου που μπόρεσε να εξαγοράσει την αναπόφευκτη βία με τη μεγαλοσύνη της καρδιάς του.

Σ’ αυτόν τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται.

Όταν, στο δρόμο της Θήβας ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα.

Και μετά θα έλεγα εγώ ας σκεφτούμε τον Ευριπίδη τον Αθηναίο που ήταν στρυφνός, οι φίλοι του ήταν λίγοι· ήρθε ο καιρός και τον σπαράξαν τα σκυλιά.

Κι ας ψιθυρίσουμε γιατί δε θέλουμε να πεθάνουμε με τόσο πάθος. Ας ομολογήσουμε ότι ζωή σου είναι ό,τι έδωσες/ τούτο το κενό είναι ό,τι έδωσες/ το άσπρο χαρτί.

Μόνον έτσι ίσως μπορέσουμε να ξεδιψάσουμε στον λυγμό του ποιητή.

Όταν δεν μένει πια ούτε να διαλέξεις/ το θάνατο που γύρευες δικό σου,/ ακούγοντας μια κραυγή/ το δίκιο σου·/ άφησε τα χέρια σου αν μπορείς να ταξιδέψουν/ ξεκόλλησε απ’ τον άπιστο καιρό/ και βούλιαξε/ βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες.

Μόνον έτσι θα καταλάβουμε ότι κι αν κλείσαμε τα μάτια το κάναμε επειδή υπήρχε ο βαθύτερος καημός να κρατηθούμε, μέσα στη φυγή.