Δευτέρα, Ιουνίου 11, 2007

 

ΠΕΡΙ ΑΙΔΟΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗΣ (9-6-2007)

Τις προηγούμενες ημέρες αχός βαρύς ακούστηκε, πολλά ντουφέκια έπεσαν. Μήνα σε γάμο ρίχτηκαν, μήνα σε χαροκόπι. Στην Art Athina και για ένα έργο της κυρίας Στεφανή έγινε όλος αυτός ο χαλασμός. Ένα έργο αναμφισβήτητα προκλητικό, που μέλλει να αποδειχθεί αν είναι και έργο τέχνης.

Μόνον που αυτό δεν θα το αποφασίσουν οι μπάτσοι είτε του Πολύδωρα είτε της σκέψης και της έκφρασης. Αν το έργο της κυρίας Στεφανή είναι έργο τέχνης ή όχι θα το κρίνουν ο χρόνος και προσώρας οι ειδικοί. Πάντως και σε καμία περίπτωση δεν είναι -και απαγορεύεται ρητά να είναι- εκτιμητές της οι εμφανιζόμενοι ως δήθεν θεματοφύλακες του έθνους, των αξιών, της παράδοσης κι εγώ δεν ξέρω ποιων άλλων φαντασιώσεων.

Η τέχνη ούτε μαζικό ούτε δημοκρατικό προϊόν είναι. Αφ’ ης στιγμής ένα δημιούργημα -ασχέτως τι είναι και ποιας μορφής- εκτίθεται όχι στην Πλατεία Συντάγματος, αλλά σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο που έχει καλλιτεχνικό διευθυντή και άλλους ειδικούς που έδωσαν τη συγκατάθεσή τους να υπάρξει, δεν μπορεί, δεν δικαιούται και απαγορεύεται, ναι, απαγορεύεται με τον πλέον απόλυτο τρόπο, να τυγχάνει της εγκρίσεως του οποιουδήποτε άλλου νομίζει ότι μπορεί να είναι, στο όνομα της δημοκρατίας, ο υπέρτατος κριτής. Κανένα τέτοιο δικαίωμα δεν έχει και απαγορεύεται, επιμένω στον όρο, να έχει. Μπορεί να πει τη γνώμη του. Να το βρίσει, να το ξεφτιλίσει, να το απορρίψει, να κάνει ό,τι θέλει. Απαγορεύεται, όμως, να το απαγορεύσει να εκτίθεται.

Είναι μάλιστα εξίσου απογοητευτική και η στάση που υιοθέτησε η πλειονότητα της λεγόμενης αντιαπαγορευτικής κοινότητας των ανθρώπων του πνεύματος, των γραμμάτων και των τεχνών, όπως έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε τους φιλελεύθερους εργα-το-τεχνίτες: «Σιγά το έργο. Αν δεν υπήρχαν αντιδράσεις, θα περνούσε απαρατήρητο».

Και σ’ αυτή την περίπτωση, όπως και κατά το παρελθόν με τους συνουσιαστές του καρπουζιού και του χριστιανικού σταυρού, είχαμε δύο μπλοκ. Τους εξοργισμένους και τους ψύχραιμους, πλην όμως ουσιαστικά αδιάφορους για το θέμα. Είναι η συνήθης αντίθεση, κατά βάσιν ιδεολογικοπολιτική, αυτή που από κεκτημένη ταχύτητα μεταφέρεται σε οτιδήποτε προκαλεί ή διαφέρει. Αν οι μεν πουν «όχι», οι άλλοι νιώθουν περίπου υποχρεωμένοι να πουν «ναι» και αντίστροφα. Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια, επειδή υπάρχει αλληλοτροφοδότηση. Χωρίς τον έναν δεν υπάρχει ο άλλος. Η ύπαρξη του ενός κρατά στη ζωή και τον άλλον. Μέχρι που αυτή η σχέση γίνεται και επαγγελματική, ψωμίζονται απ’ αυτήν, όπως θα ’λεγε και ο Κωστής Παπαγιώργης. Γι’ αυτό και εκφράζεται τόσο έντονα, με τέτοια ακαλαισθησία και με περισσή ευήθεια.

Είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο οι παραθυράτοι των τηλεοράσεων και οι στηλάτοι των εφημερίδων να έχουν αυθυπαρξία. Αυτό είναι και το πρόβλημα που μπλοκάρει και ταλανίζει, χρόνια τώρα, τούτη την κοινωνία. Δεν μπορεί να κάνει την τομή, να συγκροτήσει ένα τρίτο ρεύμα σκέψης, έκφρασης, δράσης και δημιουργίας. Η σημαία της αυθυπαρξίας είναι καταχωνιασμένη στο σεντούκι του μέλλοντος. Μόνιμα κολλημένοι στον α-φύσικο νόμο περί δράσης και αντίδρασης οι «εθναμύντορες» και οι «κοσμοπολίτες» αδυνατούν να συλλάβουν την κοινωνική τριτενέργεια, αλλά κυρίως την ανθρώπινη αυτενέργεια τόσο ως ατομική στάση ζωής, όσο και ως συλλογική-κινηματική προσπάθεια έκφρασης και δράσης.

Και για να επανέλθουμε στο έργο της κυρίας Στεφανή. Ούτε το είδα ούτε μου δημιουργήθηκε, παρά τον θόρυβο που προκάλεσε, η περιέργεια να το δω. Μάλιστα συνειδητά απέφυγα να μελετήσω τα υπέρ και τα κατά που γράφτηκαν. Ξέρω, όσο κι αν φαίνεται αλαζονικό, ότι τα περισσότερα είναι μπαρούφες. Γράφονται και λέγονται εξ ανάγκης ή εξ επαγγέλματος. Ακόμη και η άποψη της δημιουργού δεν με πείθει ότι το έργο της είναι οπωσδήποτε έργο τέχνης. Οτιδήποτε λέγεται, γράφεται ή ονοματίζεται σαν έργο τέχνης δεν είναι κιόλας. Είναι, βεβαίως, μια δημιουργία, μια καλλιτεχνική έκφραση και αφού εκρίθη από τους ειδικούς ότι μπορεί να εκτεθεί, να προβληθεί, να παρουσιαστεί, καλώς γίνεται. Σήμερα το έργο της μπορούν να το κατατάξουν στις μορφές τέχνης και να το κρίνουν καλλιτεχνικά οι ειδικοί. Είναι υπόθεση της πρωτοπορίας και όχι των μαζών. Αύριο, έπειτα από χρόνια, θα μπορώ κι εγώ και όλοι μας, εφόσον ακόμη υπάρχει, να το κρίνουμε. Όπως λέει και ο φίλος μου ο Ανδρέας Πετρουλάκης, μπορεί κάποιος ψάχνοντας στα χαρτιά του να βρει ένα παράξενο σκαρίφημα, ένα κυβιστικό έργο του Πικάσο και να το σκίσει. Ένας ειδικός, αντίθετα, μπορεί να μείνει με ανοιχτό το στόμα και να ευλογεί την τύχη του.

Μήπως δεν προκάλεσε απορία και δεν αντιμετωπίστηκε με αδιαφορία όταν φτιάχτηκε ο σταυρός του Μάλεβιτς; Κι όμως, σήμερα όλοι αναπέμπουν τιμές στον καλλιτέχνη που σκέφτηκε και δημιούργησε αυτόν τον εκπληκτικό πίνακα. Και από την άλλη, δεν καταλαβαίνω αυτόν τον ξεσηκωμό των εθνοέξαλλων. Με τι διαφωνούν; Με το αιδοίο της γυναίκας; Και γιατί δεν νιώθουν το ίδιο πουριτανοί με τα πέη των σατύρων; Γιατί οι υπερμεγέθεις φαλλοί των αρχαίων Ελλήνων μάς κάνουν να νιώθουμε τόσο εθνικά υπερήφανοι, ώστε να τα αναπαράγουμε μαζικά σε αγαλματίδια και αμφορείς και να τα πουλάμε στους τουρίστες; Είναι το αιδοίο της Στεφανή και όχι ο φαλλός του Πάνα αυτό λοιπόν το οποίο μάς κάνει να ντρεπόμαστε. Αυτό μάς τρομάζει. Αυτό νιώθουμε να μας απειλεί. Ας το πουν να τελειώνουμε. Αν κάποιοι νιώθουν τόσο άβολα με τα γεννητικά όργανα, ας βγουν και ας τα κόψουν, τα σκίσουν, τα μουτζουρώσουν από τους προγόνους τους. Δεν μπορεί να νιώθουν υπερήφανοι για τότε και ταπεινωμένοι τώρα.

Είμαι σίγουρος ότι θα πουν πως δεν τους ενοχλεί το αιδοίο της Στεφανή. Τότε τι τους ενοχλεί; Η αυτοϊκανοποίηση; Μάλλον ούτε αυτή. Εξάλλου οι περισσότεροι, ακόμη κι αν το απαγορεύουν οι άσπιλοι και αμόλυντοι αδελφοί και ιεροκήρυκες του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, δεν παραλείπουν να καταφεύγουν συχνάκις στο εθνικό μας σπορ. Ούτε λοιπόν η μαλακία της Στεφανή μπορεί, αν θέλουν να είναι τίμιοι με τον εαυτό τους, να τους ενοχλεί. Τι άλλο απομένει;

Τα ζώα, τα διάφορα αντικείμενα και το αεροπλάνο που εισέρχονται στον γυναικείο κόλπο. Πού είναι το κακό; Με πόσα και τι αντικείμενα βιάζονται καθημερινά χιλιάδες, εκατομμύρια γυναίκες; Και όχι μόνον γυναίκες. Η ανθρωπότητα ολάκερη. Ο πλανήτης Γη καθημερινά δεν βρίσκεται αντιμέτωπος με μια βαρβαρική επιδρομή; Μήπως μας ενοχλεί επειδή αυτόν τον «βιασμό» η γυναίκα της Στεφανή τον δέχεται ουρλιάζοντας ευτυχισμένη; Κοιτάξτε γύρω σας, μέσα σας, διαβάστε δοκίμια ψυχολογίας και μετά κάψτε την κυρία Στεφανή που σκέφτηκε κάτι τόσο πρωτότυπο!

Ούτε, λοιπόν, ο βιασμός είναι το πρόβλημα. Τότε τι είναι; Ο εθνικός μας ύμνος. Η ηχητική υπόκρουση σε όσα συμβαίνουν, λοιπόν, είναι το πρόβλημα. Το κακό είναι ότι όλοι αυτοί που προβάλλουν αυτό το επιχείρημα είναι αυτοί που στην πλειονότητά τους δεν ντράπηκαν, δεν δυσαρεστήθηκαν, δεν εξοργίστηκαν, δεν εξεγέρθηκαν όταν με την υπόκρουση του εθνικού ύμνου βασανίστηκαν, σκοτώθηκαν άνθρωποι. Όταν ο εθνικός ύμνος ήταν ντόπα εθνικής αδρεναλίνης για να σακατευτούν υπάρξεις και να εξευτελιστούν ιδέες και αξιοπρέπεια δεν ήταν ηχητική παραφωνία; Όταν τον εθνικό ύμνο τον ψάλλουν φανατικοί, μισαλλόδοξοι, σκοταδιστές, δεν μας ενοχλεί; Δεν ντρεπόμαστε και δεν εξεγειρόμαστε όταν ο εθνικός ύμνος γίνεται παιάνας μίσους και διχασμού; Όταν γίνεται ο εθνικός ύμνος αμανές και καψουροτράγουδο φασιστών, γιατί δεν το καταγγέλλουμε; Όταν κάποιοι ασχημονούν και γιουχάρουν τον εθνικό ύμνο άλλων χωρών, γιατί σιωπούμε; Επειδή κατά βάθος χαιρόμαστε. Επειδή τον εθνικό μας ύμνο δεν τον θεωρούμε ύμνο στην ελευθερία, αλλά θούριο κατά των άλλων και μοιρολόι για το απολεσθέν πρωτείο της φυλής.

Kαι για να τελειώνουμε με τους ασχημομούρηδες των εθνικών πεπρωμένων της φυλής, αλλά και τους κομψευόμενους δήθεν κοσμοπολίτες, το έργο της Στεφανή προσώρας και επειδή έτσι έκριναν οι ειδικοί είναι ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα μιας ορισμένης αξίας. Ο χρόνος θα δείξει αν είναι και έργο τέχνης. Μπορεί και να εκτίθεται και να προβάλλεται. Δεν είναι δουλειά των μπάτσων να το κρίνουν, πόσο μάλλον να υπαχθεί στις ημερήσιες διαταγές του Πολύδωρα ή τα από άμβωνος κηρύγματα των παπάδων. Ούτε, βέβαια, ο αντίλογος στην μπατσική αντίληψη της ζωής, της τέχνης και της ιστορίας μπορεί να είναι η επιτηδευμένη αδιαφορία. Όσο κακό κάνουν οι πρώτοι, εξίσου βλάπτουν και αυτοί που το βασικό επιχείρημά τους για να υπερασπιστούν τη Στεφανή από τους διώκτες της είναι: «Αν δεν υπήρχε η αντίδραση, θα περνούσε απαρατήρητο».

Το έργο της κυρίας Στεφανή μπορεί να είναι μια παπάρα, μια κακοσκηνοθετημένη υστερία, μια άνευ αξίας φαντασίωση, μια ηθελημένη και αντιαισθητική πρόκληση, μια αφελής ματιά σ’ ένα σοβαρό, υπαρκτό και μεγάλο πρόβλημα.

Αν θέλουμε να είμαστε αληθινά ταυτισμένοι με τον εθνικό μας ύμνο, πρέπει να προασπίσουμε την ελευθεριότητα. Αυτή είναι η πραγματική ωδή στην ελευθερία. Ούτε φραγμοί, ούτε όρια υπάρχουν στην τέχνη, την έκφραση και τη δημιουργία. Αν υπήρχαν, θα είχαν δολοφονήσει τον Φράνσις Μπέικον, αλλά και τον Διονύσιο Σολωμό. Για διαφορετικούς λόγους, διαφορετικοί άνθρωποι. Τέχνη, άρα και έργο τέχνης είναι και αυτό που ξεπερνά τα όρια, όχι μόνον αυτό που μας χαϊδεύει τα αυτιά ή μας καταστέλλει ευχάριστα τις επιθυμίες. Τέχνη δεν είναι μόνον αυτό που μας ευχαριστεί, αλλά κι αυτό που μας δυσαρεστεί. Τέχνη δεν είναι οτιδήποτε μάς εξιτάρει, αλλά και κάθε τι που μας μεταμορφώνει. Αυτό που μας οδηγεί στην αγκαλιά του Τζέκιλ, αλλά κι αυτό που μας συντονίζει στα βήματα του Χάιντ.

Η κυρία Στεφανή πιθανότατα δεν κάνει τίποτε απ’ όλα αυτά με το αιδοίο της. Θα ξεκαρδιζόμουν όμως στα γέλια αν έπειτα από πολλά πολλά χρόνια κάποιοι απόγονοι των σημερινών εθνοέξαλλων πουλούσαν το έργο της στους τουρίστες στο Μοναστηράκι του μέλλοντος, όπως οι σημερινοί τους αρχαιοελληνικούς σάτυρους στην Πλάκα...

This page is powered by Blogger. Isn't yours?

Εγγραφή σε Αναρτήσεις [Atom]