Φελνίκος

Την ερχόμενη Τετάρτη συμπληρώνεται ένας μήνας αφότου το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές. Με απλά λόγια, πέρασαν οι πρώτες 30 ημέρες από τις 100 μέσα στις οποίες θα είχαν κατατεθεί, ψηφιστεί και θα άρχιζαν να εφαρμόζονται οι κυβερνητικές προτεραιότητες.

Εάν εξαιρέσουμε την κινητικότητα του πρωθυπουργού, κυρίως όμως στον εξωτερικό τομέα (Κωνσταντινούπολη, Λευκωσία, Στοκχόλμη, Βρυξέλλες, Λονδίνο), δίνεται η εντύπωση ότι ουδέν άλλον αξιοσημείωτον συνέβη, ειμή μόνον η δραστηριότητα του Μιχ. Χρυσοχοΐδη στα Εξάρχεια και για την τρομοκρατία.

Η εικόνα της κυβερνήσεως πόρρω απέχει από το να χαρακτηρισθεί ως συλλαμβάνουσα τον ταύρο από τα κέρατα. Οι υπουργοί κινήθηκαν ίσως και εξ ανάγκης αμυντικά, ακυρώνοντας πράξεις των προηγουμένων οι οποίες δεν συνάδουν με την πολιτική και το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα Stage, οι ημιυπαίθριοι χώροι, συμβάσεις στο υπουργείο Υγείας κ.ά.

Στην ίδια κατηγορία πρέπει να συμπεριληφθεί και η υπόθεση της Cosco, η οποία επανέρχεται στην επικαιρότητα από αυτή την εβδομάδα, αλλά και οι αποκαλύψεις στο Ecofin για τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος που «χτύπησαν ταβάνι».

Υποθέτουμε ότι οι υπουργοί όλες αυτές τις ημέρες εργάζονται αθόρυβα, προκειμένου από την Τρίτη, οπότε θα αρχίσουν οι εργασίες της Βουλής, να «βομβαρδίσουν» με νομοσχέδια την κοινωνία, και δεν τελούν εν αναμονή ορισμού γραμματέων και κατανομής αρμοδιοτήτων.

Υποθέτουμε ότι ο μήνας που διέρρευσε ήταν ο αναγκαίος μεταβατικός για τη «διάγνωση» της κατάστασης και την καλύτερη δυνατή προετοιμασία για όσα θα συμβούν τους επόμενους δύο.

Σίγουρα θα ήταν μεμψίμοιρο και άδικο να κατηγορήσει κάποιος την κυβέρνηση για καθυστέρηση, όταν το κλίμα των πρώτων εντυπώσεων και ημερών συνεχίζει να είναι θετικό γι’ αυτήν. Οι υπουργοί ανοίγουν θέματα, αλλαγές ετοιμάζονται και ανατροπές προωθούνται. Θα ήταν ανόητο να περιμένουμε όλα αυτά να ωριμάσουν σε έναν μήνα και οι όποιες πολιτικές επεξεργασίες γίνονται να δώσουν αμέσως απτά αποτελέσματα.

Όμως, δεν μπορεί να μην επισημανθεί και μια υφέρπουσα αμηχανία στους πολίτες για όσα δρομολογούνται ή μέλλει να συμβούν. Και κυρίως στην οικονομία, εκεί δηλαδή που θα κριθεί η παρτίδα της νέας διακυβέρνησης. Όταν οι πολίτες ακούν τα κακά μαντάτα των ξένων οίκων για την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, όταν ακούν για δημοσιονομικό εκτροχιασμό, όταν ακούν για πιθανούς φόρους που έρχονται, όταν ακούν για χρήματα που δεν υπάρχουν και για δανεισμό που πρέπει να συναφθεί, λογικό είναι να μελαγχολούν.

Όπως λογικό είναι να μελαγχολούν και όλοι όσοι γνωρίζουν τη δραματική κατάσταση της οικονομίας και εντούτοις τα πρώτα και μόνα, τουλάχιστον προσώρας, πράγματα που ακούν από τα χείλη ενίων υπουργών είναι για τα χρέη που θα χαριστούν, για τα επιδόματα που θα δοθούν και για τις διευκολύνσεις υπέρ αδυνάμων που θα γίνουν.

Αντί η κοινωνία να ακούει όπως και προεκλογικά για ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα, εξωστρέφεια της χώρας, των επιχειρήσεων και του παραγωγικού της δυναμικού, που θα δημιουργήσουν νέο πλούτο ώστε να υπάρξει και αναδιανομή υπέρ των φτωχών και των ασθενέστερων στρωμάτων, γειώνεται με την απαρίθμηση των προβλημάτων διαχείρισης.

Αντί οι αρμόδιοι υπουργοί της κυβερνήσεως να καλέσουν -για παράδειγμα- τους τραπεζίτες και να τους πουν «θέλουμε να κάνετε αυτά και αυτά» (και είμαι σίγουρος ότι θα τα έκαναν), τους κουνάνε το δάχτυλο για τα πλαφόν στις πιστωτικές κάρτες και τους δείχνουν τον δρόμο των δικαστικών διενέξεων με τους υπερχρεωμένους πελάτες.

Αντί να δοθεί η εντύπωση ότι συστρατεύονται όλοι για να υλοποιηθεί ένα ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση, είτε εκπέμπεται ένα κλίμα οικονομικής άνεσης είτε υψώνονται λάβαρα κατά των «κακών» της ιστορίας.

Η κυβέρνηση εξελέγη θριαμβευτικά επειδή κατάφερε να εμπνεύσει αισιοδοξία στους πολίτες, ακόμη και σ’ αυτούς που ιδεολογικοπολιτικά δεν συμφωνούσαν μαζί της. Θα ήταν κρίμα αυτό το απόθεμα να σπαταληθεί. Θα ήταν κρίμα να χαθεί στον οργανωτισμό και στον διοικητισμό.

Οι πολίτες ψήφισαν αναμορφωτές και όχι διαχειριστές. Ψήφισαν τολμηρούς και όχι αμήχανους. Ψήφισαν για να υπάρξουν ρήξεις και τομές από την πρώτη ημέρα. Δεν κατανοούν και δεν οφείλουν να γνωρίζουν τις εσωτερικές λεπτομέρειες προσαρμογής του κράτους στα νέα πολιτικά δεδομένα.

Η επικοινωνία της κυβέρνησης οφείλει σε αυτή τη φάση να επικεντρωθεί στη διατήρηση της αισιοδοξίας των πολιτών και την κατανόηση της αναγκαιότητας των μέτρων που λαμβάνονται ή θα ληφθούν, ώστε να είναι δυνατή μέσω των πολιτικών που θα ασκηθούν η οικοδόμηση της Νέας Εθνικής Κοινωνικής Συμμαχίας που απαιτείται για να επέλθει η Αλλαγή.

Δυστυχώς, στον τομέα αυτό δεν φαίνεται να επιτυγχάνει καλές επιδόσεις. Ελπίζουμε ότι με την εξάλειψη των εσωτερικών τεχνοοργανωτικών εμποδίων (αρμοδιότητες, γενικοί γραμματείς, διοικήσεις ΔΕΚΟ κ.ά.) το προσχέδιο του προϋπολογισμού, την κατάθεση των πρώτων νομοσχεδίων και των μέτρων που θα ανακοινωθούν και θα υλοποιηθούν σε κρίσιμους τομείς της καθημερινότητας (παιδεία, υγεία, εργασία, ασφάλιση, πρόνοια, ασφάλεια) το σκηνικό να αλλάξει. Πρωτίστως το έχουν ανάγκη οι πολίτες και δευτερευόντως οι κυβερνώντες.

Και έρχομαι τώρα στο δεύτερο θέμα το οποίο πρέπει πάραυτα να επιλυθεί.

Αν μέχρι τη Δευτέρα δεν έχει ολοκληρωθεί η επιλογή των γενικών και ειδικών γραμματέων των υπουργείων και των περιφερειαρχών, τότε η διαδικασία των βιογραφικών που προέκρινε ο Γ. Παπανδρέου για να πλαισιωθούν οι υπουργοί θα αρχίσει να παράγει αρνητικά αποτελέσματα για την κυβέρνηση.

Η επιλογή των 88 «εκλεκτών» σίγουρα είναι καινοτόμα και σηματοδοτεί την προσπάθεια αποκομματικοποίησης του κράτους – γι’ αυτό, άλλωστε, και αντιμετωπίστηκε θετικά από τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών. Όμως κάποτε πρέπει να τελειώσει η επιλογή και ν’ αρχίσει η παραγωγή έργου. Δεν μπορεί τα υπουργεία και οι υπηρεσίες να συνεχίσουν να λειτουργούν με πολιτικές αρρυθμίες ούτε μπορεί η διοικητική ιεραρχία να διεκπεραιώνει υποθέσεις που είναι «άλλου παπά ευαγγέλιο».

Δεν μπορούν οι υπουργοί και οι υφυπουργοί να αναλίσκουν τον χρόνο τους με υπογραφές για αγορά μολυβιών και συνδετήρων ή να κάνουν τον «Βέγγο», τρέχοντας από όροφο σε όροφο και από κτίριο σε κτίριο για συσκέψεις που εκ των πραγμάτων είναι δουλειά των πολιτικών τους υφισταμένων.

Έχουν περάσει 25 ημέρες από τότε που ορκίστηκαν υπουργοί και ένα σημαντικό τμήμα του χρόνου τους αναλώνεται στην ανάγνωση της λίστας με τα προσόντα των πιθανών συνεργατών τους και στη γνωριμία μέσω συνεντεύξεων μαζί τους.

Μάλιστα υπάρχει ο κίνδυνος ορισμένοι εκ των υπουργών να χρησιμοποιήσουν τη διαδικασία επιλογής των γενικών και ειδικών γραμματέων ως μελλοντικό άλλοθι σε περίπτωση αποτυχίας. Να χρεώσουν δηλαδή στον πρωθυπουργό τη δική τους ανημπόρια ή ανικανότητα, υποστηρίζοντας ότι δεν παρήχθη έργο ή αυτό δεν προχώρησε με τους πρέποντες ρυθμούς, επειδή τα «δεξιά χέρια» τους είτε δεν ήταν τα κατάλληλα είτε δεν στρατεύθηκαν ικανοποιητικώ τω τρόπω στις κυβερνητικές πολιτικές στον τομέα τους.

Επίσης είναι πιθανό όντως κάποιοι -εξ όσων επιλεγούν για τις κρίσιμες θέσεις του «ενδιάμεσου» μεταξύ υπουργού, διοικητικής γραφειοκρατίας και φορέων ή δράσεων αρμοδιότητος των υπουργείων- να αποδειχθεί ότι βρίσκονται σε αποκλίνουσα πορεία από τις κυβερνητικές θέσεις και πολιτικές.

Η παράμετρος της έλλειψης πολιτικής συναντίληψης ίσως αποδειχθεί κρίσιμη στην πορεία υλοποίησης του κυβερνητικού έργου. Από αυτή την άποψη, είναι κρίσιμο όσοι επιλεγούν να είναι, εκτός από «άριστοι», και πρόθυμοι «σκαπανείς» των όσων έχει διακηρύξει ότι προτίθεται να κάνει η κυβέρνηση.

Όλοι συμφωνούν ότι επέστη ο καιρός να τελειώνουμε με τους αποτυχόντες πολιτευτές και τα κομματικά όρνεα νομής της κρατικής εξουσίας, όμως δεν θα ήταν πολυτέλεια, θα ήταν καταστροφή διαγενομένου του χρόνου να αποκαλυφθεί ότι υπάρχει διάσπαση της ενότητας της προϊσταμένης πολιτικής αρχής των υπουργείων.

Σίγουρα είναι ορθή η άποψη που υποστηρίζει ότι προέχει να υπάρξουν αμερόληπτες διαδικασίες σε δύο τόσο σημαντικές τομές όπως είναι το κυβερνητικό σχήμα και η στελέχωσή του. Όμως απαιτείται να ολοκληρωθεί τάχιστα η δομή του κράτους και να υπάρξει ενότητα πολιτικής και διοικητικής διεύθυνσης, γιατί πολλές φορές το αγώι τρώει τον αγωγιάτη.

Σίγουρα μία από τις μεγάλες παθογένειες του συστήματος είναι ότι οι πολιτικοί έχουν εικόνα του Δημοσίου, αλλά όχι και της αγοράς και, αντίστροφα, τεχνοκράτες που γνωρίζουν την αγορά δεν ξέρουν πώς λειτουργεί το Δημόσιο.

Ευχής έργον είναι η διαδικασία που προκρίθηκε να γεφυρώσει αυτό το χάσμα, όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί και ο κίνδυνος να αναπτυχθούν μεταξύ πολιτικών και τεχνοκρατών αντιθέσεις που μπορεί να δράσουν παραλυτικά στην παραγωγή κυβερνητικού έργου.

Σίγουρα η χώρα, δεκαετίες ολόκληρες, έχει μάθει να λειτουργεί με ένα ορισμένο και συγκεκριμένο πρότυπο πολιτικής λειτουργίας και καλόν είναι να ξεμάθει, να σπάσει ο φαύλος κύκλος της κομματοκρατίας. Όμως επειδή η χώρα τυγχάνει να βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης λόγω της οικονομικής κρίσης -που εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και δραστικά μπορεί εύκολα να οδηγήσει στη χρεοκοπία και την πτώχευση-, ίσως θα πρέπει οι «άριστοι» γενικοί και ειδικοί γραμματείς να επιλεγούν και με κριτήριο, αν μη τι άλλο, τη στοιχειώδη γνωριμία, συναντίληψη και εμπιστοσύνη με τους προϊσταμένους τους υπουργούς.

Αν χαθεί κι άλλος χρόνος στα «ραντεβού στα τυφλά», υπάρχει περίπτωση ναι μεν πρόσκαιρα να χαρούμε, αλλά στο τέλος να μείνουμε έχοντας στο χέρι να μην πω τι.

Και βέβαια θα πρέπει να ευρεθεί και ο κατάλληλος νομικά και νομοθετικά τρόπος, προκειμένου και η εξαγγελθείσα διαδικασία αλλά και όσες μέλλει να ακολουθήσουν, να διασφαλιστούν, προκειμένου να μη δημιουργηθούν προβλήματα.

Σίγουρα το εγχείρημα θα κριθεί εκ του αποτελέσματος όμως, για να παραχθεί αποτέλεσμα, θα πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί η πρώτη φάση. Αυτή των προσλήψεων, η οποία -επαναλαμβάνουμε- δεν πρέπει να βραδύνει πέραν της προσεχούς Δευτέρας. Διαφορετικά, η καλή πρόθεση κινδυνεύει να γίνει ανέκδοτο.