Φελνίκος

Μόνον αισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και οργής προκαλούν τα όσα συμβαίνουν εδώ και περίπου έναν χρόνο στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης. Θλίψη, απογοήτευση και οργή για τους φοιτητές, τους καθηγητές, την κυβέρνηση, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά και τους δημοσιολογούντες.

Ο καθένας λέει το μακρύ του και πράττει το κοντό του, ανάλογα με το τι θεωρεί ο ίδιος ότι πρέπει να γίνει, αλλά και ποια συμφέροντα και σκοπιμότητες υπηρετεί. Αντί για «εθνική υπόθεση», ο διάλογος για την παιδεία κατέληξε σε συζητήσεις καφενείου. Αφού χύθηκε πολύ μελάνι και έγινε το μαλιοβράσε με το άρθρο 16, ήρθε ο νόμος-πλαίσιο για να ενταφιάσει οριστικά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Ακόμη και αυτοί που την οραματίστηκαν και τη σχεδίασαν έχουν περιπέσει σε βαθιά μελαγχολία με όσα εξαγγέλθηκαν. Πρόχειρα, αποσπασματικά, φοβικά μέτρα, που έχουν μόνον έναν στόχο. Πολιτικό. Να κατισχύσει η κυβέρνηση επί όσων αντιδρούν. Αντί για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, έχουμε μία ακόμα καταφυγή στον κοινωνικό αυτοματισμό. Η κυβέρνηση συμπεριφέρεται ωσάν περισσότερο να εμφορείται από την ανάγκη να πετύχει μια πολιτική ήττα επί των «μειοψηφιών» και λιγότερο για ν’ αλλάξουν ουσιαστικά τα πράγματα στα ΑΕΙ. Νίκη και θρίαμβος για την ίδια. Ήττα και διασυρμός των καταληψιών. Γι’ αυτό και η Μαριέττα Γιαννάκου, αντί για ισχυρά αντιβιοτικά, μοίρασε λάιτ παυσίπονα.

Οι πολιτικές ανάγκες ενός κόμματος είναι κατανοητές εν όψει εκλογών. Δεν μπορεί όμως να μας εμπαίζουν, βαφτίζοντας αυτό το συνονθύλευμα μέτρων δήθεν νομοσχέδιο-τομή. Αν ήταν αυτό που είχε εξαρχής η κυβέρνηση στο μυαλό της, δεν καταλαβαίνουμε γιατί το ονόμασε νόμο-πλαίσιο. Από μεγαλομανία; Ας έφερνε ένα ένα τα μέτρα και δεν θα είχε ξεσπάσει αυτός ο κοινωνικός εμφύλιος. Θα υπήρχαν αντιδράσεις, αλλά όχι αυτό το μπάχαλο. Δεν θέλω όμως να ασκήσω μια συνολική κριτική επί του νομοσχεδίου – το κάνουν κατά κόρον άλλοι καλύτερα ενημερωμένοι και έχοντες ίσως και μεγαλύτερο, λόγω αμεσότητας με το αντικείμενο, ενδιαφέρον.

Εξάλλου, ομολογώ και την αδυναμία μου, ως μη ειδικός, να το πράξω. Θα αναφερθώ, λοιπόν, σε μια ρύθμιση η οποία μάλλον δεν έχει γίνει κατανοητό πού οδηγεί. Άκουγα αυτές τις μέρες στα τηλεοπτικά παράθυρα διάφορους σχολιαστές, μεταξύ των οποίων και συναδέλφους μου, να εκθειάζουν τον ορισμό μάνατζερ στα πανεπιστήμια, τα τετραετή συμβόλαια που θα συνάπτονται με το υπουργείο Παιδείας και τη συνάρτηση της χρηματοδότησης με την εκπλήρωση ή μη του πλάνου.

«Να κλείνουν αν δεν πιάνουν τους στόχους», κραύγαζαν ορισμένοι. Απάντηση επί της ουσίας, μέχρι στιγμής, δεν έχω ακούσει. Ούτε από την αξιωματική αντιπολίτευση ούτε από την Αριστερά.

Σιγά σιγά, κύριοι, να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτή η διάταξη. Αν ο μάνατζερ ρίξει το «μαγαζί» έξω, θα κλείνει ένα τμήμα, μια σχολή, ένα πανεπιστήμιο; Αυτό εννοείτε; «Ναι», λένε οι... κάθε λογής αψίκοροι αναλυτάδες που ανακάλυψαν όψιμα, όντας οι περισσότεροι κρατικοδίαιτοι και κρατιστές, τη γοητεία του ιδιωτικού. Και οι φοιτητές που φοιτούν στο τμήμα, στη σχολή, τι θα γίνουν; Θα τους πούμε πήγαινε αντί για φιλόλογος να γίνεις χημικός; Και οι διδάσκοντες θα μπουν στο ταμείο ανεργίας, επειδή ένας μάνατζερ έριξε έξω το «μαγαζί»; Μωρέ τι μας λέτε; Έτσι νομίζετε ότι γίνονται ανταγωνιστικά τα ΑΕΙ;

Σ’ ένα κράτος με βαθύτατη κουλτούρα ελλειμμάτων σε όλα τα επίπεδα διάρθρωσής του, θα αρχίσετε την επανάσταση του ιδιωτικού από τον πλέον ευαίσθητο χώρο, την παιδεία; Αυτό θέλετε, αυτό είναι το σχέδιό σας;

Αν είναι αυτό, γιατί δεν δοκιμάζετε να ξεκινήσετε αυτή τη «μεταρρύθμιση» από τον υπόλοιπο δημόσιο τομέα; Γιατί το ίδιο το κράτος δεν κατεβάζει ρολά και δεν αναρτά πινακίδα «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», όταν κάθε χρόνο -δεκαετίες τώρα- είναι ελλειμματικό; Αν πέσει έξω το πλάνο του μάνατζερ που έχει οριστεί σ’ ένα νοσοκομείο θα κλείσει το νοσοκομείο; Κλείνει ο ΟΤΕ, η ΔΕΗ, το ΙΚΑ και οι άλλες ΔΕΚΟ που κάθε χρόνο οι μάνατζέρ τους ρίχνουν έξω τα «μαγαζιά»;

Ποιος κουφιοκεφαλάκης αποφάσισε ότι ο πέλεκυς θα πέσει βαρύς στα πανεπιστήμια εάν ο μάνατζερ, που είναι και το πιθανότερο, δεν καταφέρει να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό τους; Αν αρχίσουμε να κλείνουμε το ένα μετά το άλλο τα τμήματα και τις σχολές γιατί να μην υποψιαστεί ο κάθε κακόπιστος ότι αυτό γίνεται για να μεταφερθεί η «πελατεία» στα ιδιωτικά, που προβλέπεται να λειτουργήσουν με την αλλαγή του άρθρου 16;

Και ποιος θα αποφασίσει ότι ο μάνατζερ έριξε έξω το «μαγαζί» ή η τάδε σχολή δεν πληροί τα κριτήρια ποιότητας και ανταγωνιστικότητας ή ο κάθε διδάσκων δεν έχει τα προσόντα επιτυχούς αξιολόγησής του; Έχει βρεθεί ο «κλειδάριθμος», η «εξίσωση» της αντικειμενικής αξιολόγησης και ελέγχου ή μήπως οδηγηθούμε σε πανεπιστημιακές σχολές-κυβερνητικά παραρτήματα; Όπως τώρα έχουμε τα «δικά μας παιδιά», μήπως αύριο θα έχουμε τα «δικά μας πανεπιστήμια»; Έχουμε αντιληφθεί, άσχετα από προθέσεις, τι μπορεί να γίνει σε μια χώρα όπου το κράτος είναι λάφυρο του κυβερνητικού κόμματος; Σε μια χώρα η οποία είναι ποτισμένη μέχρι το μεδούλι στις συναλλαγές και την πελατειακή πρακτική και όπου κυριαρχούν τα ελλείμματα και η ατιμωρησία των μάνατζερ-διοικήσεων ένας τέτοιος νόμος δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

Και ας μην προβληθεί το επιχείρημα ότι από κάπου, κάποτε πρέπει ν’ αρχίσουμε, επιτέλους, να ξεφύγουμε από αυτή την αντίληψη και τη νοοτροπία. Ναι, ν’ αρχίσουμε, αλλά όχι, διάβολε, από τον ευαίσθητο χώρο της παιδείας. Μην παίξουμε στα ζάρια το μέλλον των παιδιών μας και της χώρας. Η παιδεία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να ξεκινάνε από αυτήν τα «πειράματα» διαχείρισης των υποθέσεων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Όλοι συμφωνούμε ότι το αύριο αυτού του τόπου είναι συνάρτηση της εκπαίδευσης. Ας μη γίνει η παιδεία πεδίο βολής διαφόρων ανεγκέφαλων δοκησίσοφων.

Αυτοτέλεια των πανεπιστημίων με τέτοιες ρήτρες χρηματοδότησης δεν μπορεί να υπάρξει. Στο φούντο θα πάνε όλα ή θα οδηγηθούμε σε τμήματα και σχολές που θα είναι αντικείμενο πελατειακής εξάρτησης από το εκάστοτε κυβερνών κόμμα. Ό,τι χειρότερο, πιο αντιπαραγωγικό, αντιεκπαιδευτικό και άθλιο μπορεί να συμβεί. Αντί για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, θα έχουμε πλήρη χρεοκοπία της παιδείας. Δεν ξέρω αν η ερίτιμος υπουργός Μαρ. Γιαννάκου ή όσοι «ξεπέταξαν» εν τέλει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση έχουν κάτι να απαντήσουν επ’ αυτών. Πάσα εξήγηση δεκτή και δημοσιεύσιμη.

Το ίδιο ισχύει και για την αξιωματική αντιπολίτευση, τα κόμματα της Αριστεράς και τους παράγοντες της εκπαίδευσης, που αντιδρούν στις αλλαγές. Είναι βάσιμος ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε; Αν ναι, γιατί, αντί να καταναλώνουν τις δυνάμεις τους σε αντικυβερνητικές φανφάρες και να γίνονται απεχθείς στην κοινωνία, δεν εξηγούν με απλό και κατανοητό τρόπο τι σημαίνει μάνατζερ, τετραετή συμβόλαια και πού οδηγείται -σχεδόν βέβαια- η μεταρρύθμιση, με βάση την υπάρχουσα κουλτούρα ελλειμμάτων του ελληνικού Δημοσίου; Αν έχει βάση αυτός ο συλλογισμός είμαι σίγουρος ότι θα υπήρχαν πολλά ευήκοα ώτα στην κοινωνία και θα ήταν εύκολο να οικοδομηθεί ένα ρεαλιστικό μέτωπο παιδείας που θα έβγαζε την εκπαίδευση από το τέλμα στο οποίο βρίσκεται.

Όσο αυτό δεν γίνεται και οι αντιμαχόμενες πλευρές ασκούνται σε πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, κερδισμένη -όπως έχουν αυτή τη στιγμή τα πράγματα- είναι η κυβέρνηση και χαμένοι όλοι οι άλλοι, με πρώτη την εκπαίδευση.

Ακόμη και το θέμα του ασύλου δεν μπορεί να συζητείται με κλειστά τα πανεπιστήμια. Δεν μπορείς να υπερασπίζεσαι ένα δικαίωμα, έχοντας ακυρώσει τον χώρο για τον οποίο γίνεται όλη αυτή η συζήτηση και στον οποίο πρέπει να ασκείται το δικαίωμα (το άσυλο). Αυτό είναι, όμως, μια άλλη συζήτηση.
Όπως άλλη συζήτηση είναι τελικά και το περιεχόμενο και η κατεύθυνση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

Δυστυχώς, επί έναν χρόνο, η συζήτηση γίνεται μεταξύ «νταήδων» και γι’ αυτό τα πράγματα έφτασαν εδώ που έφτασαν. Τώρα η κυβέρνηση μπορεί να καταγάγει, μέσω του κοινωνικού αυτοματισμού, μια πολιτική νίκη και να κερδίσει τις εκλογές που πρωτίστως την ενδιαφέρουν με βάση το «εκπαιδευτικό πρόβλημα».

Όμως, αυτή η κυβερνητική νίκη θα είναι πύρρειος για την παιδεία, την εκπαίδευση, τα πανεπιστήμια, το μέλλον της χώρας. Εύχομαι να διαψευστώ. Αν και στο τέλος μπορώ να προβλέψω ότι αυτό που θα συμβεί και μ’ αυτόν τον νόμο θα είναι να μην εφαρμοστεί. Όταν θα χρειαστεί να αποτιμηθεί το «συμβόλαιο» και να κριθεί ο «μάνατζερ», θα διαπιστώσουμε ότι απέτυχε, αλλά επειδή ουδείς θα αναλάβει το κόστος τού να κλείσει μια σχολή, θα του δώσουμε παράταση.

Αυτό γίνεται τόσα χρόνια με το ίδιο το κράτος και τις εταιρείες του Δημοσίου. Το ίδιο θα συμβεί και με τα πανεπιστήμια. Άρα, μια τρύπα στο νερό, πολύ κακό για το τίποτα. Απλώς, για μία ακόμη φορά, η πολιτική αντιπαράθεση για έναν κρίσιμο τομέα, όπως η εκπαίδευση, γίνεται για κομματική και εσωτερική κατανάλωση. Στη χώρα μας οτιδήποτε βαφτίζεται «εθνικό» δεν είναι αληθές, κι αυτό είναι το δράμα της και το μαύρο μας το χάλι...