Φελνίκος

Την επομένη της επίσημης κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, στον Λευκό Οίκο έγινε ευρεία σύσκεψη επιτελικών στελεχών, προκειμένου οι ΗΠΑ να αναλύσουν τα νέα δεδομένα και να δουν πώς θα πορευτούν στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Μεταξύ αυτών που εκλήθησαν στη σύσκεψη ήταν και ένας ζωολόγος, κορυφαίος στο είδος του και αυθεντία στη συμπεριφορά των μαϊμούδων, των χιμπατζήδων και των γοριλών. Η άποψη που ανέπτυξε ο επιστήμων ήταν ότι η κοινωνία αυτών των ζώων είναι συσπειρωμένη και ενωμένη όσο αισθάνεται την απειλή ενός εξωτερικού εχθρού. Όταν ο κίνδυνος εκλείπει, αρχίζουν οι μεταξύ τους έριδες.

Υπέρ των απόψεων του ζωολόγου τάχθηκε ένας κοινωνικός ψυχολόγος, ενώ οι υπόλοιποι έδιναν μεγαλύτερη σημασία στις οικονομικές, στρατιωτικές και διπλωματικές επιπτώσεις. Γράφουμε αυτή την ιστορία για να καταδείξουμε όχι τόσον την ορθότητα των απόψεων του ζωολόγου σχετικά με την αντιστοίχηση της ανθρώπινης κοινωνίας με αυτή των ζώων όσο για να αναφερθούμε στον διαφορετικό τρόπο σκέψης και δράσης των ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρώπη, και ειδικότερα με την Ελλάδα.

Οι Αμερικανοί είναι υπερδύναμη επειδή, μεταξύ άλλων, έχουν οργανώσει διαφορετικά το σύστημα ανάγνωσης και ανάλυσης των εξελίξεων. Σκέφτονται ανοιχτά και εξετάζουν τα πάντα χωρίς προκαταλήψεις και στερεότυπα. Πριν λάβουν οποιαδήποτε στρατηγικού χαρακτήρα απόφαση, αφήνουν όλα τα λουλούδια ν’ ανθίσουν. Μελετούν ακόμη και την παραμικρή λεπτομέρεια, ακούν και την πιο τρελή ιδέα. Οι ελίτ τους είναι σ’ ένα συνεχές brain storming. Δεν υποστηρίζουμε ότι έχουν πάντα δίκιο στις αποφάσεις που λαμβάνουν. Κάθε άλλο. Πολλές φορές οι ενέργειές τους είναι βλαπτικές για τα συμφέροντα των άλλων λαών. Όμως, για τα πάντα έχουν ένα, δύο, τρία ή και περισσότερα σενάρια.

Κάτι που δεν συμβαίνει στη Γηραιά Ήπειρο και κατεξοχήν στην Ελλάδα. Τρανό παράδειγμα, η κρίση που βιώνει το έθνος μας. Ενώ σχεδόν ουδείς μπορεί να προβλέψει το τι θα συμβεί, εντούτοις οι πολιτικές, επιχειρηματικές, διανοητικές, συνδικαλιστικές ελίτ της χώρας είναι μονοδρομικές. Η κάθε μία, ανάλογα με τη θέση που κατέχει στη δημόσια σφαίρα και με βάση τις ιδιωτικές της προτεραιότητες, έχει τη δική της θεώρηση των πραγμάτων, η οποία ούτε καν τέμνεται με τις θεωρήσεις των άλλων και πόρρω απέχει από την πραγματικότητα.

Ο καθένας κατηγορεί τον άλλο και όλοι μαζί οικτίρουν το κακό που μας βρήκε και σιχτιρίζουν τους ξένους. Ουδεμία προσπάθεια συνεργασίας, ούτε καν συνεννόησης για εξεύρεση κοινών τόπων και κυρίως προσδιορισμού εναλλακτικών σεναρίων αντιμετώπισης της κρίσης.

Αυτό που δεν κάνουν τα κόμματα, οι επιχειρηματίες, τα συνδικάτα, οι διανοητές, οι κοινωνικές οργανώσεις και οι επαγγελματικοί φορείς ως οντότητες καθορισμού των εξελίξεων δεν το κάνει -κι αυτό είναι το πιο εξοργιστικό και ανησυχητικό- ούτε η κυβέρνηση, που όφειλε να το κάνει ως υπέρτατη Αρχή διεύθυνσης της χώρας.

Όταν δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί την επομένη, αν θα είμαστε μέσα ή έξω από το ευρώ, αν θα πτωχεύσουμε ή όχι, αν θα μπορέσουμε να δανειστούμε, αν η ζωή μας θα γυρίσει δεκαετίες πίσω, δεν θα έπρεπε η κυβέρνηση να έχει εναλλακτικά σενάρια για την κάθε περίπτωση; Δεν θα έπρεπε να έχουν γίνει συσκέψεις, να έχουν κληθεί ειδικοί και ειδήμονες για να εκπονήσουν σχέδια διαφορετικά για κάθε εξέλιξη;

Θα έπρεπε, αλλά δεν γίνεται. Και δεν γίνεται γιατί το ελληνικό κράτος, με πρώτες και καλύτερες τις θεσμικές του εκφράσεις, δεν είναι σοβαρό. Τυρβάζει περί άλλα. Εξαντλεί τις δυνάμεις και τις δυνατότητές του στο πώς θα τη σκαπουλάρει. Πώς θα μεταθέσει το πρόβλημα για αργότερα. Είμαστε παραδομένοι στον μύθο τού από μηχανής θεού, σύμφωνα με τον οποίο όλο κάτι γίνεται στο τέλος και τη γλιτώνουμε.

Αυτό βεβαίως μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι είναι καλό, δείχνει ότι υπάρχουν ελπίδα και αισιοδοξία. Όμως εγώ, κοιτάζοντας γύρω μου, μόνο ελπίδα και αισιοδοξία δεν βλέπω. Αντίθετα, η εδραία πεποίθηση που μου δημιουργείται είναι ότι σύμπασα η χώρα βρίσκεται σε μια black hole, αυτού του είδους τη νεροτσουλήθρα που κατεβαίνεις με ταχύτητα στα σκοτεινά.

Και επανέρχομαι. Δεν θα έπρεπε η κυβέρνηση να έχει συζητήσει και επεξεργαστεί λύσεις για όλα τα πιθανά σενάρια; Αν, παρ’ ελπίδα, δεν της βγει το σχέδιο διάσωσης που λέει ότι έχει και προσπαθεί να υλοποιήσει, τι θα συμβεί; Θα σηκώσουμε τα χέρια όλοι ψηλά και θα κλαίμε στο Σύνταγμα, στην Αριστοτέλους, στην πλατεία Μπέλλου του Αγρινίου, στη Σπιανάδα της Κέρκυρας για το κακό που μας βρήκε; Ποια είναι η ευθύνη της κυβέρνησης για το μέλλον των πολιτών; Για τη νέα γενιά; Για τους ανήμπορους και αναξιοπαθούντες; Αν το δεύτερο δάνειο δεν εγκριθεί, τι θα γίνει; Θα κηρύξουμε στάση πληρωμών και θα γυρίσουμε στη δραχμή;

Αν αυτό συμβεί, το κόστος για εισαγωγές καυσίμων και φαρμάκων, για να αναφερθώ σ’ ένα εύκολο και απλό παράδειγμα, θα εκτιναχθεί στα ύψη. Πώς θα προστατευτούν οι έχοντες άμεση χρείαν τούτων;

Ναι, ξέρω, θα μου πείτε αυτό δεν θα συμβεί. Αλλά εγώ επιμένω: Εάν συμβεί, τι κάνουμε; Υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο; Εκτός από την αβελτηρία, την καθυστέρηση, την ανικανότητα της κυβέρνησης και των κάθε ελίτ που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή, ένας σοβαρός λόγος για τον οποίο δεν εκπονούνται εναλλακτικά σχέδια είναι ο φόβος των μέσων ενημέρωσης και του τρόπου με τον οποίο θα τα «σερβίρουν» στους πολίτες.

Αν, για παράδειγμα, γινόταν μια σύσκεψη που θα εξέταζε με σοβαρότητα και με κάθε λεπτομέρεια εναλλακτικά σενάρια για την κρίση, θα γινόταν χαλασμός. «Φεύγουμε από τη δραχμή;», θα κραύγαζαν από τηλεοράσεως και ραδιοφώνου και θα επήρχετο πανικός εάν συνεζητείτο κάτι τέτοιο.

Αυτό που κάθε στοιχειωδώς σοβαρή χώρα οφείλει να πράττει, εμείς το κάνουμε αντικείμενο διαμάχης, και κυρίως φωνή τηλεβόα. Μάλιστα ζητάμε και τα ρέστα και την κεφαλή επί πίνακι εάν ήθελε κάτι αρνητικό συμβεί και δεν μας είχαν προετοιμάσει γι’ αυτό. Βλέπετε, προτιμάμε να στήνουμε στρατοδικεία και ειδικά δικαστήρια παρά να εδραιώνουμε θεσμούς και λειτουργίες αποτροπής καταστροφών. Προτιμάμε την καταστολή από την πρόληψη. Ηδονιζόμαστε με το θέαμα και αποφεύγουμε όπως ο διάολος το λιβάνι την ουσία.

Θα μου πείτε, και γιατί δεν το κάνουν οι κυβερνώντες; Επειδή την ίδια στιγμή θα διαρρεύσει. Τόσο απλό. Βλέπετε, οι υπουργοί και οι κρατικοί αξιωματούχοι προτεραιότητα έχουν τη σχέση τους με τα μέσα ενημέρωσης, και όχι την εκ του νόμου και του συντάγματος εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Ουδείς σ’ αυτή τη χώρα μπορεί να κρατήσει μυστικό. Ή, ακόμη χειρότερα, έχουμε αναγάγει σε μυστικό κάτι που θα έπρεπε να είναι μια φυσιολογική λειτουργία της πολιτείας. Πολλοί από εσάς, ω αναγνώστες μου, θα σκεφτείτε: Μα καλά, τι έπαθε ο Φελέκης; Δεν πρόλαβε να γυρίσει από διακοπές και βρήκε ένα καινούργιο θέμα για να γκρινιάξει; Όχι, δεν είναι έτσι.

Ερχόμενος από την ανάπαυλα ενός εικοσαήμερου διακοπών έπεσα πάνω στα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών με τη «μαύρη Πέμπτη» των χρηματιστηρίων, την αδιέξοδη συνάντηση Μέρκελ - Σαρκοζί, τις εμπράγματες εγγυήσεις (ή την παροχή ασφάλειας, όπως τις ονοματίζει ο Ευάγγ. Βενιζέλος) στη Φινλανδία και τις ενστάσεις Ολλανδών, Αυστριακών και Σλοβάκων για το δεύτερο δάνειο στην Ελλάδα που συμφωνήθηκε στις 21 Ιουλίου στις Βρυξέλλες.

Και επειδή είμαι βέβαιος ότι η έκτη δόση του παλαιού δανείου δεν θα είναι η πρώτη του νέου, όπως ανεμένετο, με χαμηλότερο δηλαδή επιτόκιο και καλύτερους όρους αποπληρωμής, με έζωσαν τα φίδια.

Αφ’ ης στιγμής τα επιτόκια δανεισμού ανεβαίνουν σχεδόν για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, είναι λογικό να τίθεται εν αμφιβόλω και η απόφαση της 21ης Ιουλίου για τη χώρα μας. Όταν Ιταλία, Ισπανία και άλλοι δανείζονται με 6%, είναι περίπου βέβαιον ότι θα αρνηθούν να δανείσουν την Ελλάδα με 3,5%. Κάτι άλλο λοιπόν πρέπει να συμβεί για να μην τιναχτεί η απόφαση-σωσίβιο για τη χώρα μας στον αέρα και μείνουμε πεντάρφανοι στους πέντε δρόμους.

Κι αυτό δεν είναι ευθύνη μόνον της κυβέρνησης Παπανδρέου, αλλά και όλων των άλλων κομμάτων και δυνάμεων. Αν διακοπεί το πρόγραμμα δανειοδότησης, το να διαφωνούμε για το μείγμα οικονομικής πολιτικής είναι σαν να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας. Θα χρειαστούν δραματικές και ριζικές αλλαγές πιθανώς ακόμη και προτεραιοτήτων και προσανατολισμού της χώρας.

Επειδή, όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στην Ευρώπη οι ηγεσίες είναι κατώτερες των περιστάσεων και πάντα ένα βήμα πίσω από τις εξελίξεις, βλέπω -παρά την παραδοσιακή και έμφυτη αισιοδοξία που διαθέτω- την καταστροφή ολοένα και να πλησιάζει. Επειδή η Ευρώπη και οι ΗΠΑ εισέρχονται, όπως όλα δείχνουν, σε ύφεση που θα παροξύνει την κρίση υπερχρέωσης, θυμήθηκα τον ζωολόγο και μελαγχόλησα για το ότι, εκτός από την Ελλάδα, στερείται και η υπόλοιπη Ευρώπη το ανοιχτό μυαλό.

Ανίκανοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες να προβλέψουν και να επεξεργαστούν σχέδια κοινής διάσωσης των κρατών-μελών της Ε.Ε. και εναλλακτικά σενάρια αντιμετώπισης της κρίσης, αντί να μας βοηθούν, μας βυθίζουν ολοένα και περισσότερο στην υπανάπτυξη, την ανεργία, τα ελλείμματα και το χρέος.

Δυστυχώς, τα σύννεφα πυκνώνουν και κάνουν πιο πιθανό έναν επερχόμενο οικονομικό και κοινωνικό κατακλυσμό. Αντί Έλληνες και Ευρωπαίοι να συναισθανθούν την ανάγκη να φτιαχτεί μια νέα κιβωτός, προτιμούν να ερίζουν για τα ελάσσονα, για το ποιος δηλαδή φταίει, ποιος θα πληρώσει φτηνότερα το μάρμαρο της κρίσης και ποιος θα βγει πρώτος από το ευρώ.

Στα καθ’ ημάς πάντως, δεν χρειάζεται κατακλυσμός για να πνιγούμε. Τον Σεπτέμβριο που έρχεται θα αποδειχτεί ότι μας αρκούν και τα ψιλόβροχα. Εδώ είμαστε και θα το δούμε...