Φελνίκος

Στις 22/2/2010 γράφτηκε ένα κείμενο το οποίο με καθυστέρηση σχεδόν 17 μηνών βλέπουμε να «υιοθετείται» από την ευρωπαϊκή και παγκόσμια αρθρογραφία. Το αναδημοσιεύουμε για να το συγκρίνετε και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας με αυτά που λέγονται σήμερα για «παιδάκια της Ευρώπης που μας κυβερνούν», κατά τον χαρακτηριστικό τίτλο της «Monde», και για τον εφησυχασμό των Ευρωπαίων ηγετών, «που θεωρούν ότι η κρίση μπορεί να περιμένει», σύμφωνα με το σχόλιο των «Financial Times».

Ανθυγιεινή μπορεί να χαρακτηριστεί η κατάσταση στην Ευρωζώνη και νεοπλασματική η σχέση που διαμορφώνεται μεταξύ της Ελλάδος και των λοιπών εταίρων της. Σε κάθε δε περίπτωση, αναδεικνύεται ένα μείζον πρόβλημα πολιτικής διεύθυνσης της Ε.Ε. Στην Ευρώπη δεν υπάρχουν πλέον μεγάλοι και εμπνευσμένοι ηγέτες, όπως ο Μιτεράν, ο Κολ, η Θάτσερ ή όπως οι δικοί μας Α. Παπανδρέου και Κ. Καραμανλής.

Αυτοί που σήμερα κινούν τα νήματα στην Ευρωζώνη και στους «27» είναι μια υπαλληλική γραφειοκρατία και ένα τεχνοκρατικό στρώμα που έχουν «βάλει στο βρακί» τους τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών, οι οποίες αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων, των αναγκών και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., στις σημερινές συνθήκες κρίσης. Και βέβαια δεν διανοούμαι ότι μπορεί να υπάρχει ιδιοτέλεια, να είναι δηλαδή «διαπλεκόμενοι» με συμφέροντα των κερδοσκόπων-δανειστών.

Ελάχιστοι αμφιβάλλουν πλέον ότι, εάν υπήρχαν οι λεγόμενοι μεγάλοι πολιτικοί του παρελθόντος, θα είχε δοθεί εξαρχής ικανοποιητική λύση στο «ελληνικό πρόβλημα» και θα είχαν δρομολογηθεί διαδικασίες de facto συγκρότησης μηχανισμού για την απόκρουση των επιθέσεων που δέχεται το κοινό νόμισμα, αλλά και οι οικονομίες των κρατών-μελών, και πρώτα απ’ όλα αυτές του Νότου που έχουν αποκληθεί με το ρατσιστικό αρκτικόλεξο PIΙGS (Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία).

Από κοινού και με αίσθημα αλληλεγγύης θα είχαν αναζητήσει και ανεύρει μια νέα λοκομοτίβα ανάπτυξης για την Ευρώπη, σε συνεργασία αφενός με τις νέες οικονομικές δυνάμεις που αναδύονται στον πλανήτη (Κίνα, Ινδία κ.ά.) και αφετέρου με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, χωρίς όμως να αποκλείεται και η αντίθεση, εφόσον παρίστατο ανάγκη, με την πέραν του Ατλαντικού υπερδύναμη.

Ακόμη κι αυτά όμως αν δεν είχαν καταφέρει, αποκλείεται να τους έσερνε από τη μύτη ένας Τρισέ ή κάποιος Μπαρόζο. Αυτοί θα ήταν «υπηρέτες» των πολιτικών που το Συμβούλιο Κορυφής θα επέλεγε και σε καμιά περίπτωση δεν θα γίνονταν αποδεκτά «πραξικοπήματα» όπως αυτά του προέδρου της Κομισιόν ή του προέδρου της ΕΚΤ που σημειώθηκαν κατά το πρόσφατο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής, όπου, ενώ μεταξύ των αρχηγών κρατών συζητήθηκε και συμφωνήθηκε η επίλυση του «ελληνικού προβλήματος», στη συνέχεια η απόφαση βραχυκυκλώθηκε από τις παρεμβάσεις των εν λόγω Κοινοτικών αξιωματούχων.

Και σίγουρα θα υπήρχε καθοδηγητικός νους ενοποίησης της Ευρωζώνης και των «27» από έναν ισχυρό άξονα των λεγόμενων μεγάλων κρατών και δεν θα είχαμε το φαινόμενο των πολλαπλών διχασμών και της πανσπερμίας των απόψεων ως προς το δέον γενέσθαι.

Θα πρέπει να θεωρείται υπέρ ή βέβαιον ότι θα είχαν θωρακίσει τις αδύναμες οικονομίες απέναντι στις επιθέσεις των hedge funds και των αγορών είτε παρέχοντας εγγυήσεις ή και ζεστό χρήμα σε περιπτώσεις δανεισμού, είτε εξαναγκάζοντας την ΕΚΤ να δέχεται, για όσο διαρκεί η κρίση, τα ομόλογα των κρατών-μελών ως ενέχυρα, ανεξαρτήτως αξιολογήσεων.

Στη σύγκρουση πολιτικής και αγορών θα υπερίσχυε η πολιτική και δεν θα επέτρεπαν στους διεθνείς τοκογλύφους να γονατίσουν τις οικονομίες κρατών-μελών, να κάνουν το ευρώ βούτυρο, να σμπαραλιάσουν την Ευρωζώνη και να θέσουν εν κινδύνω το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Θα είχαν συμπεριφερθεί ως Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες και όχι ως φοβισμένοι αρχηγοί εθνικών κρατών.

Το πρώτο λοιπόν πρόβλημα, και κατ’ εμέ το σημαντικότερο, είναι το έλλειμμα εμπνευσμένης από το ευρωπαϊκό όραμα πολιτικής ηγεσίας της Ένωσης. Μιας ηγεσίας που εντάσσει και επιλύει τις δημοσιονομικές ανισορροπίες σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο δημοκρατικής νομιμοποίησης, κοινωνικής συνοχής, αλληλεγγύης, κράτους δικαίου και αναπτυξιακού σχεδιασμού.

Μια ηγεσία δημιουργική και όχι φορμαλιστική. Μια ηγεσία ανθρώπων και κοινωνιών, και όχι αριθμών και στατιστικών ποσοστών. Μια ηγεσία αποτελεσματικών πολιτικών και όχι μετρολάγνα. Μια ηγεσία που θα ενδυναμώνει τον ευρωπαϊσμό και όχι μια ηγεσία που πυροδοτεί (άθελά της;) τον ευρωσκεπτικισμό. Γιατί αυτό γίνεται σήμερα με την ανημπόρια της Ευρωζώνης και των «27» να δώσουν ικανοποιητικές και αποτελεσματικές απαντήσεις στα δημοσιονομικά και χρηματοπιστωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κράτη-μέλη της.

Δεν ξέρω αν ο Μπαρόζο είναι «στημένος» άνθρωπος των Αμερικανών -σίγουρα είναι εκλεκτός τους- ούτε αν το αγγλοσαξονικό λόμπι θέλει σε πρώτη φάση να διαλύσει την Ευρωζώνη και σε δεύτερη να «τεμαχίσει» σε πέντε ή έξι κύκλους κρατών την Ε.Ε.

Ως αποτέλεσμα όμως όλων των ενεργειών της ευρωπαϊκής ελίτ, αυτά που προκύπτουν είναι η ενδυνάμωση του ευρωσκεπτικισμού, η επαναφορά στο προσκήνιο της αντίθεσης Βορρά - Νότου και η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών, μέσω της ύφεσης, της ανεργίας και της βίαιης προλεταριοποίησης μεγάλων τμημάτων πληθυσμού.

Έπειτα από τρεις δεκαετίες άμβλυνσης των ταξικών αντιθέσεων, αυτές επανέρχονται σήμερα με ιδιαίτερη ένταση και απειλούν στο προβλεπτό μέλλον να διαταράξουν την κοινωνική συνοχή και ειρήνη, ενώ δεν είναι μικρός ο κίνδυνος να ξεσπάσει, λόγω και των μεγάλων μεταναστευτικών ροών στη Γηραιά Ήπειρο, ανοιχτός και βίαιος κοινωνικός πόλεμος.

Εάν δεν υπάρξουν νέες ρυθμίσεις που εκτός της νομισματικής θα προχωρήσουν και την οικονομική ενοποίηση της Ευρωζώνης, αλλά και θα εμπλουτίσουν και την πολιτική-θεσμική υπόστασή της, τότε η ευρωπαϊκή ιδέα θα υποχωρήσει και θα γνωρίσουν άνθηση ο ευρωσκεπτικισμός και ο λαϊκιστικός εθνικισμός με απρόβλεπτες παρενέργειες.

Τούτων δοθέντων, η υπεράσπιση της Ελλάδος, αλλά και του συνόλου των PIIGS, είναι πρωταρχικής σημασίας για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Εάν η χώρα μας αναγκαστεί να προσφύγει στο ΔΝΤ, δεν θα δοκιμαστεί πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά μόνον η ίδια, αλλά θα ανοίξει και η κερκόπορτα για να αλωθεί η Ευρωζώνη. Αυτό είναι ευθύνη των ηγεσιών της ίδιας της Ευρωζώνης, και κυρίως της Γαλλίας και της Γερμανίας, να μη συμβεί.

Δεν ξέρω αν οι Γερμανοί ιθύνοντες είναι τόσο κοντόθωροι. Πάντως το να επιθυμούν να υποχωρήσει το ευρώ έναντι του δολαρίου, μέσω της δοκιμασίας της Ελλάδος, προκειμένου να τονωθούν οι εξαγωγές τους είναι σαν να παίζουν με τη φωτιά.

Κοντόθωροι -αν όχι και ηλίθιοι- είναι και όσοι τυχόν άλλοι (Βρετανοί, Σκανδιναβοί, πρώην Ανατολικοευρωπαίοι) θεωρούν ότι η αμφισβήτηση της Ευρωζώνης δεν θα πλήξει και το σύνολο της Ένωσης. Στρατηγική επιδίωξη όλων, ακόμη και της βαυκαλιζόμενης με το αυτοκρατορικό της παρελθόν Βρετανίας, θα έπρεπε να είναι η διεύρυνση της Ευρωζώνης και η θεσμική ολοκλήρωση της Ε.Ε. μέσω της οικονομικής και στρατιωτικής ενοποίησης.

Η πρόσδεσή τους στο αμερικανικό άρμα μπορεί πρόσκαιρα να τους ωφελεί, αλλά στο μέλλον η παγκοσμιοποίηση, και σε καταμερισμό εργασίας και σε κατανομή ισχύος, θα αναφέρεται και θα αφορά σε μεγάλα και ομογενοποιημένα κατά το δυνατόν σύνολα, και όχι σε εθνικές «κουτσουλιές»-δορυφόρους τους.

Εάν η Ελλάδα, αναγκαζόμενη εκ των πραγμάτων, πραγματοποιήσει την απειλή της, και προσφύγει είτε μονομερώς είτε υπό κάποια ευρωπαϊκή δήθεν ομπρέλα στο ΔΝΤ, τότε η Ευρωζώνη και συνολικά η Ε.Ε. εισέρχονται σε μια νέα, εντελώς διαφορετική, φάση, για την οποία κανείς, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας, δεν είναι προετοιμασμένος.

Σίγουρα θα είναι προβληματικό για τη χώρα μας να τα «σπάσει» με τους εταίρους της, εξίσου προβληματικό όμως θα είναι και για την Ευρωζώνη, που θα δει να τινάζεται στον αέρα η υπόστασή της.

Από αυτή την άποψη έχει δίκιο ο Γ. Παπανδρέου όταν λέει ότι κάποιοι προσπαθούν να κάνουν την Ελλάδα «πειραματόζωο». Μόνον που αυτοί που το επιχειρούν έχουν ξεχάσει τον Φρανκενστάιν. Ούτε έτοιμη είναι η Ευρωζώνη για ένα τέτοιο πείραμα ούτε είναι σίγουρο ότι δεν θα τρομάξει από το «δημιούργημά» της, και βέβαια ουδείς μπορεί να της εγγυηθεί ότι αυτό δεν θα την κατασπαράξει.

Ας αφήσουν λοιπόν τους εκβιασμούς, τα πειράματα και τις κουτοπονηριές και ας σταματήσουν να κλείνουν το μάτι στην Ελλάδα για προσφυγή της στο ΔΝΤ. Ας σπεύσουν να τη βοηθήσουν γιατί ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί και οι ίδιοι, δεν έχουν παρασκευάσει το αντίδοτο. Είναι δε αδαείς όσοι αναλυτές -είτε εγχώριοι είτε της αλλοδαπής- νομίζουν ότι το πρόβλημα το έχει αποκλειστικά η Ελλάδα και πρέπει παντί τρόπω να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις, παίρνοντας συνεχώς πρόσθετα μέτρα.

Το πρόβλημα έχει δύο όψεις. Σαφέστατα και η Ελλάδα πρέπει με συνέπεια να επιμείνει στη διόρθωση των δημοσιονομικών της ανισορροπιών. Σαφέστατα και πρέπει να υλοποιήσει, χωρίς παρέκκλιση, το Πρόγραμμα Σταθερότητας που κατέθεσε.

Σαφέστατα και πρέπει, εάν και εφόσον χρειαστεί ή κρίνει ότι χρειάζεται, πριν από τη 15η Μαρτίου να λάβει πρόσθετα μέτρα προκειμένου να μην της επιβληθούν άνωθεν και ερήμην της. Σαφέστατα και πρέπει να προχωρήσει σε τομές, μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που θα αντιμετωπίζουν χρόνιες αγκυλώσεις και παθογένειες του κράτους και της οικονομίας της.

Υπάρχει, όμως, και ένα όριο. Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να αναπνέει όσο θα επιχειρεί να φέρει εις πέρας αυτό το δύσκολο έργο. Θα πρέπει να παραμείνει ζωντανή για να τα κάνει όλα αυτά. Και για να παραμείνει ζωντανή και να μη γονατίσει και πτωχεύσει, θα πρέπει οι εταίροι της να τη συνδράμουν, και όχι να την απειλούν ή να της κουνούν απειλητικά το δάκτυλο, εγκαλώντας την για την αναξιοπιστία του παρελθόντος της.

Καλές οι πολιτικές δηλώσεις στήριξης, αλλά με τα λόγια δεν χόρτασε κανείς, ούτε εξασφάλισε τα προς το ζην. Εάν δεν υπάρξει και συγκεκριμένη οικονομική βοήθεια όταν χρειαστεί να βγει για δανεισμό, τότε θα γίνει βορά των αρπακτικών της διεθνούς τοκογλυφίας.

Και δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω ένας πολιτικός, ούτε στα καθ’ ημάς ούτε στον κόσμο ολόκληρο, ο οποίος δεν θα αναζητούσε από οπουδήποτε αλλού βοήθεια προκειμένου να μη χρεοκοπήσει η χώρα του. Και αυτό πρέπει να πράξει και ο Γ. Παπανδρέου.

Αφ’ ης στιγμής έχουμε από τη μια μεριά τους εταίρους μας που μας λένε «πάρτε αυτά τα μέτρα, αλλά χρήμα δεν υπάρχει» και από την άλλη το ΔΝΤ που λέει «πάρτε πάνω-κάτω τα ίδια μέτρα, αλλά πάρτε και 30 δισ.», θα ήταν λάθος να μην επιλέξει το ΔΝΤ, με όποιες συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στη χώρα (που θα έχει, αλλά όχι και να μας θέσει εκτός ευρωπαϊκής οικογένειας), αλλά και στην υπόσταση της Ευρωζώνης.

Αυτή τη στιγμή παίζεται ένα πολύ σκληρό πόκερ μεταξύ της Ελλάδος και των χωρών πρωτίστως της Ευρωζώνης. Το ρίσκο είναι μεγάλο και για τους δύο. Το παιχνίδι θα το κερδίσει αυτός που δεν μπλοφάρει. Αυτός που έχει αποφασίσει ότι μπορεί να συνεχίσει να ζει και μετά το παιχνίδι. Οι Γάλλοι και οι Λουξεμβούργιοι δεν θέλουν με τίποτε το ΔΝΤ. Άγγλοι, Σουηδοί και Δανοί μάς προτρέπουν να καταφύγουμε σ’ αυτό. Οι άλλοι επισήμως λένε «Όχι» στο ΔΝΤ, αλλά ανεπισήμως μας ψιθυρίζουν ότι καλόν θα ήταν να το δοκιμάσουμε.

Η παρτίδα εντέλει θα εξαρτηθεί από τη στάση που θα κρατήσει η Γερμανία. Προσώρας επιμένει ότι δεν συναινεί στο να δοθεί στην Ελλάδα οικονομική βοήθεια. Ελπίζω ότι την τελευταία στιγμή, όταν θα χρειαστεί η Ελλάδα να βγει εκ νέου για δανεισμό, θα μεταβάλει γνώμη. Εάν δεν το πράξει, θα θέσει σε ισχυρή δοκιμασία την αξιοπιστία της Ευρωζώνης, καθώς οι ηγέτες της δεσμεύτηκαν ότι -εκτός από την πολιτική δήλωση υποστήριξης προς την Ελλάδα- ετοιμάζεται και ο μηχανισμός πρακτικής ενίσχυσής της, εφόσον αυτό καταστεί αναγκαίο και υπό την προϋπόθεση ότι η χώρα μας θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της.

Εάν η χώρα μας πράξει τα δέοντα -και μάλλον ουδείς αμφιβάλλει ότι θα το κάνει- και η δέσμευση των αρχηγών-κρατών αποδειχθεί κενή περιεχομένου, τότε έκθετη θα είναι όχι η Ελλάδα, αλλά η Ευρωζώνη και οι «27».

Εξάλλου η Γερμανία της κ. Μέρκελ θα έχει να διαλέξει ανάμεσα στη σωτηρία μιας μικρής χώρας και στη σωτηρία της Ευρωζώνης, που σαφέστατα για την ίδια αποτελεί υπέρτατο αγαθό. Διαφορετικά, θα δικαιώσει αναδρομικά τον χαρακτηρισμό του Θόδ. Πάγκαλου ότι «είναι γίγαντας με μυαλό νάνου».

Το άρθρο γράφτηκε σ’ αυτή εδώ τη στήλη από τον υπογράφοντα. Και το αναδημοσιεύω όχι γιατί θέλω να βλογήσω τα γένια μου, που δεν έχω, αλλά για να καταδείξω τη διανοητική αναπηρία της εγχώριας δημοσιογραφίας, η οποία «ανακάλυψε» με θαυμασμό και δέος τα «παιδάκια» και τα έκανε πρωτοσέλιδα. Παρόμοιες προσεγγίσεις σε ανύποπτο χρόνο, πριν ή και μετά την υπογραφή του πρώτου μνημονίου της Ελλάδας με την τρόικα, είχαν γίνει και από άλλες στήλες άλλων ελληνικών εφημερίδων.

Ίσως είναι μια ευκαιρία να συλλεγούν όλα αυτά τα κείμενα και να αποσταλούν στους Ευρωπαίους και άλλους συναδέλφους, με τη σημείωση ότι, όταν εμείς τα γράφαμε, αυτοί περιέπαιζαν τους Έλληνες ως τεμπέληδες, ανίκανους και διεφθαρμένους, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που με πύρινα άρθρα ζητούσαν από τους ηγέτες (τα «παιδάκια» δηλαδή) της Ε.Ε. να μας τιμωρήσουν παραδειγματικά ή και να μας αποβάλουν από την ευρωζώνη.