Φελνίκος

H εξέγερση των λαών του Μαγκρέμπ και της Μέσης Ανατολής θέτει επί τάπητος το πρόβλημα της ασφάλειας της Ευρώπης από τους λαθρομετανάστες, της ενεργειακής της οχύρωσης και της οικονομικής της ευρωστίας. Τα σύννεφα που μαζεύονται στο νότιο τμήμα της λεκάνης της Μεσογείου είναι πολλά και βαριά...

Αν εκτιναχθεί η τιμή του πετρελαίου, εκτός από την κρίση χρέους, μπορεί να έχουμε και μια νέα μεγάλη πετρελαϊκή κρίση. Τη μία κρίση η Ευρώπη μπορεί να την αντέξει. Και τις δύο μαζί είναι αμφίβολο. Σε κάθε πάντως περίπτωση, δεν μπορεί σ' αυτούς τους ταραγμένους καιρούς να είναι διχασμένη. Ενωμένη, ίσως μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Σπαρασσόμενη και διαιρεμένη, όχι.

Αυτά τα γράφαμε στις 5 Φεβρουαρίου. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Ο Μουμπάρακ έπεσε. Ο Καντάφι αιματοκυλίζει τη χώρα του και τα βλέμματα όλων είναι στραμμένα στη Σαουδική Αραβία. Αν τεθεί εκποδών και η δυναστεία Σαούντ, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η τιμή του πετρελαίου ίσως ξεπεράσει και τα 200 δολάρια το βαρέλι. Ο πλανήτης θα ζήσει ένα είδος «παγετώνα», καθώς η παγκόσμια οικονομία θα βυθιστεί στην ύφεση, άγνωστο για πόσο διάστημα, αλλά και με ποιον τρόπο θα βγει από αυτήν.

Εάν αυτό συμβεί, που πλέον τίποτε δεν το αποκλείει, η Ευρώπη θα τιναχτεί στον αέρα. Αν στις 25 Μαρτίου, στη Σύνοδο Κορυφής, οι «27» αρνηθούν να μελετήσουν την καταστροφή που έρχεται και ανάλογα να εκπονήσουν ένα σχέδιο αντιμετώπισης, τότε τα χειρότερα είναι μπροστά μας.

Το πρόβλημα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, των PIGS τέλος πάντων, είναι παρωνυχίδα σε σχέση με τον επερχόμενο αραβικό εφιάλτη. Αν η Μέρκελ, ο Σαρκοζί και ορισμένοι άλλοι, κυρίως της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης, ηγέτες επιμένουν να τοποθετούν τα στενά εθνικά τους συμφέροντα υπεράνω των συμφερόντων της Ένωσης, τότε οι εξελίξεις θα είναι δυσάρεστες και για τους ίδιους.

Αν στις 25 Μαρτίου η ηγεσία της Ευρώπης δεν στείλει στις αδηφάγους αγορές ένα καθαρό μήνυμα στήριξης του Νότου και των περιφερειακών οικονομιών της Ένωσης, την επομένη ακριβώς το νέο θύμα θα είναι η Πορτογαλία. Η χώρα του Σόκρατες θα «πέσει» και θα πάρουν σειρά η Ισπανία του Θαπατέρο και η Ιταλία του Μπερλουσκόνι, που ούτως ή άλλως δοκιμάζεται από τα καμώματα του «καβαλιέρε», αλλά και -όπως αποδεικνύεται- έχει παραποιήσει, όπως και η Ελλάδα, πολλά από τα δημοσιονομικά της δεδομένα. Μια τέτοια εξέλιξη -σε συνδυασμό με πιθανή πετρελαϊκή κρίση- θα κάνει την Ευρώπη... Κούγκι.

Όταν στα μέσα Ιανουαρίου είχα βρεθεί στη Λιβύη, άκουγα με έκπληξη τον Μουαμάρ Καντάφι να απαιτεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες να του καταβάλλουν 5 δισ. ευρώ ετησίως. Η απειλή που εκτόξευε ήταν πολύ συγκεκριμένη. «Δώστε μου τα λεφτά», έλεγε, «για να σταματήσω τη λαθρομετανάστευση.

Διαφορετικά, θα κάνω την Ευρώπη, εκτός από γηραιά, και μαύρη». Οι δραματικές εξελίξεις στη Λιβύη ακύρωσαν το «νταβατζιλίκι» του απίθανου συνταγματάρχη, όμως το τίμημα που καλείται να καταβάλει, λόγω της πετρελαϊκής βόμβας, η Ευρώπη είναι πολύ υψηλότερο – και δεν είναι μόνον οικονομικό.

Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη αντιμετωπίζει πέντε μείζονες απειλές. Η πρώτη είναι η κρίση χρέους, η δεύτερη η επερχόμενη πετρελαϊκή κρίση, η τρίτη ονομάζεται λαθρομετανάστευση, καθώς το επόμενο διάστημα η Ευρώπη θα πολιορκηθεί κυριολεκτικά από τους «φτωχοδιάβολους» του Μαγκρέμπ και της Μέσης Ανατολής.

Η πίεση που δέχονται οι ευρωπαϊκές κοινωνίες από τους Αφρικανούς, τους Αφγανούς, τους Πακιστανούς και τους άλλους Ασιάτες θα πολλαπλασιαστεί από τους Άραβες μουσουλμάνους. Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτος, Υεμένη, Ιορδανία, Συρία, Σαουδική Αραβία, Εμιράτα, Αλγερία αποτελούν εργοστάσια εξαγωγής πληθυσμών.

Οι προαναφερθείσες τρεις απειλές για την Ευρώπη θα παροξύνουν άλλες δύο εγγενείς. Η μία, δηλαδή η τέταρτη, είναι η ανεπάρκεια της υφιστάμενης πολιτικής ηγεσίας και η άλλη, η πέμπτη, η κοινωνική αποδιάρθρωση.

Πιο συγκεκριμένα: Αυτή τη στιγμή, η Ε.Ε. στερείται ισχυρών πολιτικών ηγεσιών. Οι πάντες δοκιμάζονται. Η Μέρκελ, έπειτα από μερικούς μήνες, πιθανότατα θα χάσει την καγκελαρία. Η εκλογική συντριβή στο Αμβούργο ήταν μόνο η αρχή, η Βάδη-Βυρτεμβέργη ακολουθεί και έπονται κι άλλα «Βατερλό». Ο Σαρκοζί είναι υπό διαρκή αμφισβήτηση, και το πιο πιθανό είναι έπειτα από έναν χρόνο να εγκαταλείψει τα Ηλύσια Πεδία και να παραδώσει τα κλειδιά στο αφεντικό του ΔΝΤ, τον σοσιαλιστή Στρος-Καν. Ο Μπερλουσκόνι άγεται και φέρεται μεταξύ δικαστηρίων, μπούγκα μπούγκα και χλεύης.

Ο Θαπατέρο, αν στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου δεν υπάρξει «συνολική λύση» στην κρίση χρέους, θα δει την Ισπανία να δοκιμάζεται και τον αντίπαλό του, Ραχόι, να προελαύνει ακάθεκτος προς την κυβέρνηση. Όταν οι ηγεσίες των τεσσάρων μεγαλύτερων κρατών της Ευρωζώνης βρίσκονται στα πρόθυρα της εξόδου από την εξουσία, η πολιτική κρίση στην Ε.Ε. είναι δεδομένη.

Κρίση χρέους, πετρελαϊκή κρίση, λαθρομετανάστευση και πολιτική κρίση είναι λογικό να οδηγούν σε κοινωνική κρίση. Η επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην οικονομία έχει ήδη προκαλέσει πολλούς κοινωνικούς κραδασμούς, ενώ η φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων πληθυσμού κυρίως στον Νότο και στην περιφέρεια της Ευρώπης μπορεί να γίνει η σπίθα που θα βάλει φωτιά στον κάμπο, ιδιαίτερα όταν οι συνέπειες της πετρελαϊκής κρίσης και της λαθρομετανάστευσης γίνουν καθημερινό βίωμα.

Όταν μάλιστα δεν υπάρχει και κάποιος ευδιάκριτος ισχυρός παγκόσμιος ηγέτης ή έστω κάποιοι σταθεροί πόλοι αναφοράς, όπως παλαιότερα οι ΗΠΑ και η Ρωσία, που θα διαδραματίσουν ρόλο καθοδηγητή των εξελίξεων. Ο Mπαράκ Ομπάμα, αν και δημοφιλής, μάλλον αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων, όπως φανερώνει και η συμπεριφορά του στο ξέσπασμα του ισλαμικού φονταμενταλισμού και του αραβικού εθνικισμού, ενώ Ρωσία και Κίνα δεν αποτελούν σημεία αναφοράς για τις κοινωνίες.

Τούτων δοθέντων, η Σύνοδος Κορυφής του Μαρτίου θα είναι καθοριστικής σημασίας όχι τόσο για το ελληνικό πρόβλημα, όσο για το μέλλον της Ευρώπης. Εάν η Άνγκελα Μέρκελ και ο Νικολά Σαρκοζί για μία εισέτι φορά επιλέξουν τον ρόλο όχι του μηχανοδηγού, αλλά του καθημερινού διαχειριστή πολυκατοικίας, όπου πρωταρχικό μέλημά τους είναι να πληρώσουν οι ίδιοι λιγότερα κοινόχρηστα για τις βλάβες στο ασανσέρ και τις υδρορροές, τότε το μέλλον της Ευρώπης είναι άδηλο.

Οι αγορές -που το τελευταίο διάστημα είχαν επιδείξει αυτοσυγκράτηση επειδή πίστεψαν ότι θα υπάρξει «συνολική λύση»- θα επιτεθούν εκ νέου με μανία, αδιαφορώντας για το αν το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης περνά μέσα από το σύμφωνο ανταγωνιστικότητας ή την επαναγορά ομολόγων των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της.

Αυτό στα καθ' ημάς σημαίνει ότι αφενός η κυβέρνηση θα δοκιμαστεί σκληρά, κάτι που δεν θα ενδιέφερε τόσο εάν υπήρχε συγκροτημένη, σοβαρή και «απελευθερωτική» του μνημονίου εναλλακτική λύση, και αφετέρου η χώρα θα μπει σε περιδίνηση, που θα τη στιγματίσει τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία, αν όχι εικοσαετία.

Για έναν χρόνο ακόμη, λόγω του δανείου των 110 δισ. ευρώ, μπορεί να είναι προστατευμένη, όμως σ' ένα δυσμενές ευρωπαϊκό περιβάλλον τείχη προστασίας για μια υπερχρεωμένη, μη παραγωγική και ήκιστα ανταγωνιστική χώρα δεν υπάρχουν. Τα δημοσιονομικά μεγέθη, παρά τις προσπάθειες και τις θυσίες που καταβάλλονται, θα χειροτερεύουν, το πολιτικό περιβάλλον θα αποδυναμώνεται και η κοινωνική ένταση θα αυξάνει.

Η συνεννόηση, αν όχι και συνεργασία, μεταξύ των νηφάλιων πολιτικών δυνάμεων και σίγουρα των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, διαγενομένων του χρόνου και των εξελίξεων, θα καθίσταται αναγκαία συνθήκη για να αντιμετωπιστεί η κρίση.

Η κυβέρνηση μπορεί να διαθέτει ικανή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όμως οφείλει χωρίς καμία διάθεση αλαζονείας -με γενναιότητα και περίσσευμα ειλικρίνειας- να θέσει στις άλλες πολιτικές δυνάμεις, αλλά και στις κοινωνικές και επαγγελματικές οργανώσεις, όλα τα στοιχεία του προβλήματος και να τις καλέσει να εκπονήσουν από κοινού ένα τριετές τουλάχιστον πρόγραμμα εξόδου από την κρίση.

Λέμε «τριετές» επειδή την περίοδο 2012-2015 φαίνεται ότι η καμπύλη του χρέους, αλλά και των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να γίνουν, θα βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο – το ευκταίο θα ήταν να υπάρξει ένα πενταετές ή ακόμη και δεκαετές πλάνο ανόρθωσης της χώρας.

Η αντιπολίτευση, και ιδιαίτερα η αξιωματική, αφήνοντας στην άκρη τις αντιμνημονιακές κορόνες και τις μικροκομματικές προσθαφαιρέσεις πολιτικών και εκλογικών κερδών, οφείλει επίσης να προσέλθει σ' αυτόν τον διάλογο με εποικοδομητική διάθεση και να συμφωνήσει σ' ένα ρεαλιστικό και βιώσιμο σχέδιο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ανασυγκρότησης του δημόσιου βίου. Το ίδιο πρέπει να πράξουν και οι κοινωνικές και επαγγελματικές οργανώσεις.

Αν στις 25 Μαρτίου, στη Σύνοδο Κορυφής, οι «27» δεν συμφωνήσουν σ' ένα σχέδιο «συνολικής λύσης» για την κρίση χρέους στην Ευρώπη και επιλέξουν τη συνήθη, και καταστροφική όπως έχει αποδειχθεί, μέθοδο της στάγδην επικούρησης των περιφερειακών οικονομιών, τότε οι Έλληνες πρέπει να ξαναθυμηθούν την εθνική παλιγγενεσία. Να μονοιάσουν και να συμφωνήσουν σε μια κοινή πορεία για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Χρειάζεται εθνικός συναγερμός. Οι έχοντες την ευθύνη για την πορεία της χώρας και του έθνους οφείλουν να τον κηρύξουν και να στρατευθούν για την αντιμετώπιση των δεινών που όλοι προβλέπουν ότι έρχονται, αλλά ελάχιστοι πράττουν τα απαιτούμενα για να αποφευχθούν. Μετά, και όταν το πρόβλημα ξεπεραστεί, μπορούμε να επιστρέψουμε στο αγαπημένο μας εθνικό σπορ της αντιπαράθεσης και των αλληλοκατηγοριών.

Σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή το πρόβλημα δεν ξεπεραστεί, κανείς από αυτούς που σήμερα αντιπαρατίθενται δεν θα βρίσκεται εδώ για να συνεχίσει τον τσακωμό...