Φελνίκος

Tο τελευταίο γαϊτανάκι στα δημοσιογραφικά και πολιτικά γραφεία είναι ο ανασχηματισμός. Φήμες και πληροφορίες τον θέλουν να βρίσκεται επί θύραις.

Βεβαίως το ίδιο ελέγετο και πριν από έναν μήνα. Για την ακρίβεια από τον Φεβρουάριο άρχισε αυτή η σπερμολογία. Πάγωσε ένεκα των εξελίξεων που είχαμε στο θέμα του δανεισμού της χώρας και τώρα επανέρχεται.

Δεν γνωρίζω αν ο πρωθυπουργός θα ανασχηματίσει την κυβέρνησή του αύριο, σε έναν μήνα, πριν από τη ΔΕΘ ή μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές.

Γνωρίζω όμως, όπως και όλοι μας, ότι η σύνθεση της κυβερνήσεως είναι αποκλειστικό προνόμιο του πρωθυπουργού, και όχι κέντρων, παράκεντρων ή και χαλκείων πληροφόρησης άμα και βούλησης.

Δεν ξέρω τι λένε ο Πάγκαλος, ο Παμπούκης, ο Πεταλωτής, το «σύστημα Μαξίμου» ή τι επιθυμούν οι βουλευτές, οι επιχειρηματίες ή όποιος άλλος για τον ανασχηματισμό.

Είμαι όμως σίγουρος ότι πηγή των πληροφοριών που διακινούνται δεν μπορεί να είναι ο πρωθυπουργός, επειδή εάν αυτό συνέβαινε, ο Γ. Παπανδρέου θα ήταν ένας ανεύθυνος κυβερνήτης. Και τουλάχιστον μέχρι τούδε η εν γένει συμπεριφορά του έχει αποδείξει ακριβώς το αντίθετο.

Εάν ήθελε να κάνει ανασχηματισμό, θα τον έκανε. Δεν θα τον «ζύμωνε». Δεν θα «πριόνιζε» τους υπουργούς του, ούτε θα τους καθιστούσε αδύναμους ή και ευάλωτους στην άσκηση των καθηκόντων τους, αφού αυτό συμβαίνει όσο κάποιοι θεωρούνται υπό απομάκρυνσιν.

Όταν κάποιος υπουργός θεωρείται «τελειωμένος», δεν μπορεί να παράξει έργο, αφού ούτε οι συνεργάτες του ούτε οι υπηρεσίες των οποίων προΐσταται ούτε τα συμφέροντα και οι ομάδες πίεσης που δρουν στον χώρο του τον λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν.

Ακόμη και ο ίδιος ο υπουργός, ψυχολογικά, δεν έχει όρεξη για δουλειά ή αναβάλλει αποφάσεις, αφού αισθάνεται μετέωρος. Εάν λοιπόν ο πρωθυπουργός έχει, όντως, αποφασίσει να κάνει ανασχηματισμό, οφείλει να τον κάνει τώρα. Όχι σε μια βδομάδα ή έναν μήνα, τώρα. Αύριο.

Διαφορετικά, θα είναι σαν να υπονομεύει ο ίδιος την κυβέρνησή του. Εάν δεν είναι στις προθέσεις του ο ανασχηματισμός, οφείλει να ανεύρει τον κατάλληλο τρόπο και να σταματήσει με τον πλέον απόλυτο και κατηγορηματικό τρόπο την αναπτυσσόμενη φημολογία, επειδή αυτή δρα διαβρωτικά όπως το σαράκι.

Θα έλεγα μάλιστα ότι υπουργοί που έχουν «στοχοποιηθεί», όπως η Λούκα Κατσέλη, η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, η Τίνα Μπιρμπίλη, η Κατερίνα Μπατζελή, ο Δημήτρης Ρέππας, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, θα πρέπει να τύχουν ειδικής και αυξημένης προστασίας, εφόσον όντως ο πρωθυπουργός δεν σκέφτεται να αναδομήσει, τουλάχιστον μέχρι το φθινόπωρο, το υπουργικό του συμβούλιο.

Εάν βεβαίως εκτιμά ότι αυτοί αποτελούν εμπόδιο στην παραγωγή κυβερνητικού έργου, δεν θα πρέπει να περιμένει ούτε μια μέρα για να τους αντικαταστήσει. Στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα, ο ανασχηματισμός δεν προσφέρεται για επικοινωνιακά παιχνίδια.

Θα υποστήριζα μάλιστα ότι, λόγω ακριβώς της ιδιάζουσας κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα, ακόμη και η έννοια του ανασχηματισμού θα πρέπει να αντιμετωπιστεί διαφορετικά.

Παλαιότερα, οι ανασχηματισμοί γίνονταν είτε για ν’ αλλάξει η πολιτική ατζέντα είτε για να διασκεδαστούν εντυπώσεις είτε για να δοθεί η εντύπωση ανακαίνισης του «μαγαζιού».

Οι ανασχηματισμοί είχαν ως επί το πλείστον μαζικό χαρακτήρα και μαζί με τα ξερά ενίοτε καίγονταν και κάποια χλωρά. Αυτό συνέβαινε επειδή τις περισσότερες φορές ήταν ανασχηματισμοί σκοπιμοτήτων και όχι ουσίας.

Εάν οι αντικαταστάσεις ήταν περιορισμένες, συνήθως τα μέσα ενημέρωσης τον περιέγραφαν με τη φράση «ώδινεν όρος και έτεκεν μυν». Κρατούσαν δε, όπως και τα θαύματα, τρεις ημέρες.
Σήμερα, εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει μόλις επτά μήνες θητεία, ένας σαρωτικός ανασχηματισμός θα ήταν καταρχήν ομολογία αποτυχίας.

Οι υπουργοί, που στην πλειοψηφία τους είναι νέοι σε υπουργικά καθήκοντα (από τους 15 μόνον 4 είχαν αναλάβει χαρτοφυλάκιο στο παρελθόν), από τούδε και στο εξής μπορούν να θεωρούνται έμπειροι με επακριβή γνώση των καθηκόντων και του αντικειμένου τους.

Δεδομένης μάλιστα της πίεσης λόγω της κρίσης, μπορούμε να πούμε ότι αναγκάστηκαν να μάθουν και πιο γρήγορα απ’ ό,τι υπελογίζετο κολύμπι, ενώ εξαιτίας και της καινοτομίας του open.gov αρκετοί συνάντησαν πρόσθετα εμπόδια στην προσαρμογή του ρόλου τους.

Και σίγουρα εάν δεν υπήρχε η κρίση, η ανοχή για μια κυβέρνηση επτά μηνών θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Από την άλλη βεβαίως, επτά μήνες είναι αρκετοί για να δείξει αν κάποιος κάνει για τη θέση που του ανατέθηκε ή όχι. Όπως δεν μπορεί να είναι δικαιολογία και η κρίση.

Ο καλός καπετάνιος λέγεται ότι φαίνεται στη φουρτούνα. Και έτσι είναι. Αν είναι όλα «μπουνάτσα», ακόμη και ένας ορεσίβιος, που δεν είχε δει ποτέ στη ζωή του θάλασσα, σε επτά μήνες θα είχε μάθει να κολυμπάει.

Το πρώτον, λοιπόν, που πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του ο πρωθυπουργός για να αποφασίσει ως προς τον ανασχηματισμό είναι ποιοι υπουργοί του επέδειξαν ικανότητες. Αυτούς πρέπει να τους διατηρήσει.

Το δεύτερο να δει σε ποιους τομείς υστερεί η κυβέρνηση ή σε ποιους πρέπει να τρέξει με πιο γρήγορους ρυθμούς. Εάν εδώ υπάρχουν «μετεξεταστέοι» ή δύσκαμπτοι υπουργοί, θα πρέπει πάραυτα να αντικατασταθούν.

Ακόμη κι αν σε κάποιους υστερήσαντες διακρίνει αρετές ή πιστεύει ότι είναι «στέγερ άλογα» δεν θα πρέπει να τους περιμένει. Θα πρέπει να τους θυσιάσει. Η κυβέρνηση δεν είναι σχολείο ούτε λέσχη καλών σχέσεων.

Ειδικά σήμερα, λόγω και της πολύπλευρης και βαθιάς κρίσης, πρέπει να λειτουργεί όπως η γραμμή παραγωγής ενός εργοστασίου βαριάς βιομηχανίας. Κάνεις τη δουλειά, ανταποκρίνεσαι στα καθήκοντά σου, μένεις. Διαφορετικά, φεύγεις.

Θα ’λεγα μάλιστα ότι ο πρωθυπουργός θα έπρεπε ίσως να είναι και πιο αυστηρός. Να απομακρύνει υπουργούς, καταλογίζοντάς τους και ευθύνες. Αυτή θα πρέπει να είναι σήμερα η έννοια του ανασχηματισμού. Όχι με ευχαριστίες ή κομπλιμέντα του τύπου «έγραψες ιστορία» ή «οι νέες ανάγκες απαιτούν καινούργια πρόσωπα».

Δεν θα πρέπει πίσω από έναν ριζικό ανασχηματισμό να σκεπάζονται τα λάθη ή οι ανεπάρκειες των προσώπων που απομακρύνονται. Δεν θα πρέπει οι ατομικές ευθύνες να διαχέονται και εντέλει να εξατμίζονται μέσα σε μια συνολική λογική ανασχηματισμού.

Ο πρωθυπουργός θα πρέπει να αναθέτει συγκεκριμένο έργο, το οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε συγκεκριμένο χρόνο. Εάν κάποιος παραβιάζει τους όρους του «συμβολαίου», θα πρέπει να απομακρύνεται.

Μόνον μια τέτοια λειτουργία μπορεί να φέρει αποτελέσματα, αλλά και να έχει παιδαγωγικό πολιτικό χαρακτήρα και γι’ αυτούς που απομακρύνονται και γι’ αυτούς που τους αντικαθιστούν.

Για παράδειγμα, η κ. Κατσέλη πρέπει να κάνει αυτό και να το κάνει μέχρι τότε. Δεν το έκανε, έφυγε. Έτσι στερείται και ο αποπεμφθείς τη δικαιολογία-επιχείρημα ότι δήθεν τον έφαγαν σκοπιμότητες και αλλότρια συμφέροντα.

Από αυτή την άποψη, είναι ορθή διαδικασία το μπλοκάκι του αντιπροέδρου Θόδ. Πάγκαλου με τις κόκκινες και πράσινες γραμμές. Αρκεί να μην παραβιάζεται ή να περιμένει ο πρωθυπουργός να εμφανιστούν αρκετές κόκκινες γραμμές για να κάνει ευρύτερο ανασχηματισμό. Το ορθό και το επιβεβλημένο είναι να φεύγει ένας ένας.

Αυτή και μόνον αυτή είναι μια καινοτόμος λογική προσέγγισης του ανασχηματισμού την σήμερον ημέρα. Ώστε όλοι να γνωρίζουν το πώς και το γιατί απομακρύνθηκαν κάποιοι και να μην αναπτύσσονται σενάρια και θεωρίες περί πολιτικών, κομματικών ή άλλου τύπου σκοπιμοτήτων ως προς τον ανασχηματισμό.

Σίγουρα κάποια φορά ένας ανασχηματισμός μπορεί να έχει και ευρύτερες πολιτικοϊδεολογικές στοχεύσεις ή να εξυπηρετεί άλλες προτεραιότητες για την κυβέρνηση και τη χώρα.

Μπορεί να υπηρετεί ανάγκες διεύρυνσης της κοινωνικής και πολιτικής υποστήριξης της κυβέρνησης ή να εκφράζει ανάγκες ευρύτερης εθνικής συναίνεσης ή να ανταποκρίνεται στη συγκυρία, όπως ήταν -ας πούμε- το αίτημα της ανανέωσης τον Οκτώβριο του 2009 και σήμερα της πολιτικής αποτελεσματικότητας και τεχνοκρατικής επάρκειας.

Σε καμία πάντως περίπτωση ένας ανασχηματισμός σήμερα δεν πρέπει να είναι απότοκο πίεσης είτε λόγω φιλοδοξιών κάποιων να μπουν στο κυβερνητικό κάδρο ή να καταλάβουν άλλη θέση από αυτή που έχουν είτε λόγω επιθυμιών ορισμένων συμφερόντων κάποιοι εκ των υπουργών να βγουν απ’ αυτό το κάδρο.

Σήμερα, ένας ανασχηματισμός πρέπει να είναι απότοκο συγκεκριμένων απαιτήσεων για υλοποίηση και επιτάχυνση συγκεκριμένου κυβερνητικού έργου. Βεβαίως σ’ έναν ανασχηματισμό (τόσο γι’ αυτούς που φεύγουν όσο και γι’ αυτούς που τους αντικαθιστούν) θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν και ευρύτερες ανάγκες της περιόδου.

Για παράδειγμα, οι επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές και η συσπείρωση της λεγόμενης αριστερής πτέρυγας του ΠΑΣΟΚ είναι δύο σοβαρές παράμετροι.

Όπως επίσης είναι σοβαρό να μη δοθεί η εντύπωση ότι ο πρωθυπουργός προχωρά με τους «νεοτερικούς γιωργοπαπανδρεϊκούς» και τους «σημιτόφρονες» και απομακρύνει τους «παραδοσιακούς ανδρεοπαπανδρεϊκούς».

Έστω και σε δεύτερο επίπεδο (όπως προαναφέραμε, το πρώτο και καθοριστικό είναι η αποτελεσματικότητα), ο ανασχηματισμός θα πρέπει -με την είσοδο των νέων προσώπων, και όχι βεβαίως με την παραμονή των ανίκανων- να ενοποιεί το κυβερνών κόμμα και να μην -μετά τα μέτρα- το διχάσει περαιτέρω.

Εν κατακλείδι, ο πρωθυπουργός θα πρέπει τώρα να κάνει αντικαταστάσεις, εάν θεωρεί ότι πρέπει να κάνει και πριν προβεί σε ριζικό ανασχηματισμό να ξεκαθαρίσει ποια ακριβώς είναι η νέα στρατηγική του, μετά τα μέτρα και την προσφυγή στην ευρωπαϊκή τρόικα και το ΔΝΤ, και ανάλογα να προσαρμόσει το κυβερνητικό σχήμα.

Επιπροσθέτως, αφού «δει» το μέλλον που θέλει να διαμορφώσει, πρέπει να αποφασίσει αν στην κυβέρνηση θα αποτυπώνεται ένας παραδοσιακός μονοκομματικός συσχετισμός ή μια διαφορετική κοινωνικοπολιτική συμμαχία και ανάλογα να πράξει.

Το μόνο που δεν του επιτρέπεται να κάνει έως ότου προβεί σε αλλαγές είναι να αφήνει τους υπουργούς του να «πριονίζονται». Κι αυτό γιατί υπάρχει ο κίνδυνος αργότερα να διαπιστώσει ότι στο κλαδί που κόβεται καθόταν και ο ίδιος.