Φελνίκος

Γιατί άραγε στο ΠΑΣΟΚ προσφέρουν τόσες πολλές σπονδές στην «ενότητα»; Γιατί νιώθουν την ανάγκη συνεχούς προσεπίκλησής της; Γιατί με την κάθε ευκαιρία ξορκίζουν, και μάλιστα σε δραματικούς τόνους, το φάντασμα της «διάσπασης»; Είναι πολύ απλό. Για πρώτη φορά αισθάνονται ότι η Ιστορία τούς γυρίζει πολύ πίσω. Στο 1965. Στην εποχή της Ένωσης Κέντρου. Της πολυαρχίας, της αποστασίας, του κατακερματισμού και της παρέμβασης των εξωθεσμικών κέντρων.

Ειδικά οι «βαρόνοι» της αξιωματικής αντιπολίτευσης και τα λεγόμενα «κεντρικά» στελέχη της Χαρ. Τρικούπη γνωρίζουν ότι, τηρουμένων των αναλογιών, το κόμμα που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου ολοένα και περισσότερο μοιάζει με το ιστορικό κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου. Από κόμμα βάσης έχει μετατραπεί σε κόμμα παραγόντων. Από κόμμα οργανώσεων έχει γίνει κόμμα βουλευτών. Από κόμμα στελεχών και μελών έχει εκφυλιστεί σε κόμμα κομματαρχών και οπαδών. Από ζωντανός πολιτικός οργανισμός έχει μεταλλαχθεί σε απολιθωμένο και αποστεωμένο μηχανισμό εξουσίας.

Ακόμη κι αν αυτά τα χαρακτηριστικά δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί, τείνουν να μονιμοποιηθούν, καθιστώντας σχεδόν αβέβαιη οποιαδήποτε προσπάθεια αναγέννησης του μαζικού, λαϊκού και ριζοσπαστικού Κινήματος, που ιδρύθηκε το 1974. Η κρίση ηγεσίας που έχει ξεσπάσει είναι ενδεικτική της αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ.

Μέχρι στιγμής, έχουν εκδηλώσει σοβαρή πρόθεση να διαδεχθούν τον Γιώργο Παπανδρέου οι Ευάγγ. Βενιζέλος και Κ. Σκανδαλίδης. Στην κούρσα της διαδοχής πολύ θα ήθελαν να συμμετέχουν οι Μιχ. Χρυσοχοΐδης και Άν. Διαμαντοπούλου. Δεν το έπραξαν μόνον και μόνον επειδή καθυστέρησαν να δηλώσουν «παρών» και τώρα δεν θέλουν να εμφανιστούν ως «τέταρτος πόλος» ή «πέμπτη υποψηφιότητα». Μόνιμα καραδοκούν η Β. Παπανδρέου, ο Θόδ. Πάγκαλος, αλλά και οι Απ. Κακλαμάνης και Κ. Σημίτης, έστω και ως μεταβατική λύση. Οι Χρ. Παπουτσής και Δ. Ρέππας κρατούν τις φιλοδοξίες τους για αργότερα, και ειδικά στην περίπτωση που κάτι «στραβώσει». Η Φ. Γεννηματά, ο Π. Ευθυμίου, ο Ανδρ. Λοβέρδος, ο Αλ. Παπαδόπουλος, ο Γ. Φλωρίδης κ.ά. δύσκολα κατανοούν σε τι υστερούν έναντι όλων αυτών των «προθύμων». Και η λίστα μεγαλώνει όσο το παιχνίδι ανοίγεται και οδηγούμαστε σε καταστάσεις ευτελισμού.

Υπάρχουν δέκα συν δέκα στελέχη που, ασχέτως αν το δηλώνουν ή δεν το ομολογούν, περίπου νιώθουν ισοϋψείς και εν δυνάμει αρχηγοί.

Θυμηθείτε ή διαβάστε να μάθετε τι γινόταν το 1965 και αμέσως θα καταλάβετε γιατί στο ΠΑΣΟΚ κινδυνεύει να γίνει της... Ένωσης Κέντρου. Γιατί η κρίση στην οποίαν έχει εισέλθει είναι διαρκείας και γιατί η πιθανότητα διάσπασης ή σταδιακής συρρίκνωσης δεν είναι και τόσο απίθανη. Πολλοί θα πουν ότι τώρα δεν υπάρχει το «παλάτι», ο «αμερικανικός παράγοντας», «οι εκδότες», «ο στρατός», που μπορούν να ποδηγετήσουν τις εξελίξεις.

Αυτά μπορεί να μην υπάρχουν, υπάρχουν όμως δυο άλλες πανίσχυρες και αθέσμιτες εξουσίες· του χρήματος και των μέσων ενημέρωσης, που έχουν εξίσου βαρύνοντα ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις. Η λεγόμενη διαπλοκή συμφερόντων είναι εύκολο να παρέμβει, και παρεμβαίνει, σ’ ένα κόμμα-συνασπισμό αξιωματούχων. Όταν η εμπροσθοφυλακή ενός στρατεύματος ενδιαφέρεται μόνο για προσωπικές τιμές, δόξα, προαγωγή και παράσημα, συνήθως το στράτευμα πετσοκόβεται από τον αντίπαλο.

Και το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτή τη φάση αποσύνθεσης, όπου κυριαρχούν η ίντριγκα, το παρασκήνιο, τα «γεύματα κορυφής» και οι μυστικές συναντήσεις με εκδότες, επιχειρηματίες, τραπεζίτες και οποιονδήποτε μπορεί να επηρεάσει, με τον τρόπο του, τις εξελίξεις όσον αφορά τη μελλοντική ηγεσία. Γι’ αυτό και δεν πρόκειται να βρουν και να ομολογήσουν τα αληθινά αίτια της πολιτικής και εκλογικής ήττας και ούτε βεβαίως να ομονοήσουν αν αυτή άρχισε το 1996, το 2000, το 2004 ή απλώς επισυνέβη το 2007. Και δεν πρόκειται να τα βρουν, γιατί αυτοί που κυρίαρχα θα τα αναζητήσουν αφενός έχουν μέσο όρο ηλικίας πενήντα και άνω και αφετέρου είναι η ίδια η νομενκλατούρα που ανέδειξε το κρατικό-καθεστωτικό ΠΑΣΟΚ της εικοσαετούς, σχεδόν αδιάλειπτης, διακυβέρνησης.

Όσο στο ΠΑΣΟΚ δεν κατανοούν ότι υπάρχει έλλειψη κοινωνικού οξυγόνου, τόσο η πολιτική ασφυξία θα φέρνει το «πτώμα» της Ένωσης Κέντρου πιο κοντά. Και εξηγούμαστε. Οι πολιτικές, ιδεολογικές, οργανωτικές και αξιακές «μπουκάλες» του ΠΑΣΟΚ ως Κινήματος Αλλαγής γέμισαν από αυθεντικό λαϊκό φορτίο ουσιαστικά μόνον επτά χρόνια. Την περίοδο 1974-1981. Στη συνέχεια το μόνο οξυγόνο ήταν ο κυβερνητισμός.

Ορθώς και αναγκαίο, αφού είχε τη διακυβέρνηση της χώρας. Μόνον που στην Ελλάδα υπήρχε ένα έλλειμμα που δεν συναντάται στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης, το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο των οποίων ορισμένοι επικαλούνται ως πρότυπο για να λυθούν τα προβλήματα φυσιογνωμίας στο ΠΑΣΟΚ. Το έλλειμμα αυτό σχετίζεται με την κοινωνική-θεσμική ανεπάρκεια και τη στρεβλή ανάπτυξη του εργατοσυνδικαλιστικού κινήματος και των άλλων μορφών έκφρασης των «ομάδων πίεσης».

Στην Αγγλία του Μπλερ, στη Γερμανία του Σρέντερ, ακόμη και στη Γαλλία της Σεγκολέν, τα συνδικάτα και οι άλλες κοινωνικο-οικονομικές οργανώσεις έχουν μια αυθυπαρξία και είναι συγκροτημένες οντότητες που επηρεάζουν και δεν επηρεάζονται από το κομματικό φαινόμενο. Εδώ, μόλις το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβέρνηση, όλες οι κινηματικές διαδικασίες κρατικοποιήθηκαν. Οι συνδικαλιστικές ηγεσίες έγιναν κρατικές Αρχές. Το κράτος έγινε λάφυρο του κόμματος. Λογικό είναι τώρα που υπάρχει κρίση στη νομή και κατοχή της εξουσίας να υπάρχει και κομματική κρίση κορυφής.

Στα κεντροαριστερά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Δύσης η αλλαγή της ηγεσίας γίνεται εύκολα και αναίμακτα, θεωρείται φυσιολογική διαδικασία επειδή υπάρχουν άλλες σταθερές που εγγυώνται την ενότητα και τη διαχρονικότητα αυτών των κομμάτων. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, ιδιαίτερα της Βόρειας Ευρώπης, είναι φορείς έκφρασης οργανωμένων, δομημένων και ανεξάρτητων κοινωνικών οργανώσεων και ομάδων συμφερόντων. Στα καθ’ ημάς, το ΠΑΣΟΚ προσομοιάζει στα ανατολικού τύπου κομματικά καθεστώτα. Επειδή ο τύπος οικονομικής ανάπτυξης και η διοικητική οργάνωση του κράτους είχαν για μακρύ χρονικό διάστημα κοινά χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και έχει γενάρχη, κληρονόμους και επιγόνους.

Ο πρώτος λόγος, λοιπόν, για τον οποίο δεν μπορεί να αναγνώσει σωστά τα αίτια της φθοράς του (πολιτικής και εκλογικής) είναι γιατί η οργάνωση και το στελεχιακό του δυναμικό ανταποκρίνονται στην προηγούμενη φάση κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Σήμερα η Ελλάδα έχει προοδεύσει. Σιγά σιγά αποκτά άλλη κοινωνική δομή. Έχει άλλες προτεραιότητες. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναπτύσσεται όχι σε συνθήκες διπολισμού, αλλά παγκοσμιοποίησης, όπου χρειάζονται και εθνικές ή υπερεθνικές απαντήσεις.

Το κόμμα ΠΑΣΟΚ έχει παραμείνει στη φάση της «καθυστέρησης», στην εποχή που συγκροτήθηκε και ανδρώθηκε. Η κομματική του δομή χρειάζεται αντιστοίχηση με τις κοινωνικές διεργασίες και δυνάμεις που έχουν μπει δυναμικά στο προσκήνιο. Το σύνθημα «Γιώργο, άλλαξέ τα όλα», έστω και ασυνείδητα, περιείχε αυτό το κοινωνικο-πολιτικό αίτημα.

Και ερχόμαστε τώρα στον δεύτερο λόγο που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα γίνει της... Ένωσης Κέντρου. Αυτή τη στιγμή οι κομματικές δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ έχουν ηλικία άνω των 45 ετών. Είναι μια οργάνωση μεσηλίκων. Δεν είναι τυχαίο ότι και εκλογικά η μόνη ηλικιακή κατηγορία στην οποίαν πλειοψηφεί ή έχει σημαντικά υπολογίσιμες δυνάμεις είναι αυτή μεταξύ 45-60 ετών.

Οι ηλικίες 30-44 προτιμούν τη Νέα Δημοκρατία. Ενώ οι νεαρές ηλικίες 18-29, από τις οποίες το ΠΑΣΟΚ έχει πάρει προ πολλού διαζύγιο, μετά το 1974, είτε είναι απολιτικές είτε τείνουν ευήκοον ους στην Αριστερά. Το ΠΑΣΟΚ μεγαλούργησε επειδή στηρίχτηκε στις ηλικίες 18-40 ετών. Τα κορυφαία στελέχη, βουλευτές και υπουργοί του αναδείχτηκαν, στην πλειονότητά τους, όταν ήταν σε νεαρή ηλικία. Ο σημερινός πρόεδρός του ανεδείχθη βουλευτής στα 29 και ανέλαβε σχεδόν αμέσως κυβερνητικά καθήκοντα. Ο Ευάγγ. Βενιζέλος έγινε υπουργός στα 36 του χρόνια. Η Άν. Διαμαντοπούλου έγινε νομάρχης 26 χρονών και ο Μιχ. Χρυσοχοΐδης στα 32 του. Ο Κ. Λαλιώτης ήταν μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου σε ηλικία 23 χρονών και ο Ά. Τσοχατζόπουλος στα 34 του. Και ούτω καθεξής.

Ψάξτε σήμερα τα βιογραφικά των βουλευτών και της κομματικής ηγεσίας και θα δείτε την ηλικιακή τρύπα που υπάρχει. Ακόμη και οι σαραντάρηδες ή οι τριαντάρηδες του ΠΑΣΟΚ, όσοι υπάρχουν, στην πλειονότητά τους είναι άτομα κρατικοδίαιτης συμπεριφοράς και αντιλήψεων κυβερνητισμού.

Πώς να ανανεωθεί λοιπόν και να οξυγονωθεί ένα κόμμα που έχει μια «τρύπα» δύο ή και τριών γενεών; Ποιοι θα συλλάβουν τις νέες ιδέες, ποιοι θα τρέξουν στις νέες ταχύτητες της κοινωνικής, επιστημονικής, τεχνολογικής και επαγγελματικής εξέλιξης; Πού είναι οι «φρέσκες σάρκες» που θα καταβροχθίσει ο κομματικός Λεβιάθαν για να παραμείνει ζωντανός; Πώς να κατανοηθεί η νέα φάση της παγκοσμιοποίησης και των εθνικών απαντήσεων όταν το μορφωτικό, θεωρητικό, πολιτικό και ιδεολογικό οπλοστάσιο του συλλογικού καθοδηγητικού νου διακρίνεται από επαρχιωτισμό; Πώς να εκφράσει τις νέες ανάγκες και επιθυμίες ένα κόμμα κρατικοδίαιτων μεσηλίκων; Πώς να είναι σύγχρονο ένα κόμμα το οποίο στη μόνη ηλικιακή, μορφωτική και κοινωνική κατηγορία που υπερτερεί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, τα exit polls και τους εκλογικούς αναλυτές, είναι αυτή της «στοιχειώδους εκπαίδευσης»;

Αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι που αποφεύγουν, όπως ο διάολος το λιβάνι, τη συζήτηση για τα αίτια της ήττας και για το νέο όραμα και σχέδιο που χρειάζεται η χώρα. Δεν μπορούν να διεξαγάγουν έναν τέτοιο διάλογο. Γι’ αυτό και επικεντρώνεται η διαμάχη στην αλλαγή ηγεσίας. Γι’ αυτό ψάχνουν για κάποιο «γκεσέμι»-αρχηγό και όχι μια σύγχρονη πολιτική ηγεσία που θα δρομολογήσει διαδικασίες αναγέννησης. Γι’ αυτό και μετατρέπονται σε μια σύγχρονη εκδοχή της Ένωσης Κέντρου. Θέτουν ως ύψιστο διακύβευμα την άμεση επανακατάληψη του γκουβέρνου, γιατί δεν μπορούν να οργανώσουν ένα σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό (;) κόμμα με δομές και ηγεσία που θα αντιστοιχούν στις κοινωνικές διεργασίες και εξελίξεις.

Το πρόβλημα, λοιπόν, της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ είναι βαθύτερο και όσο αποφεύγουν να το αντιμετωπίσουν ξορκίζοντας το φάντασμα της διάσπασης το μόνο που πετυχαίνουν είναι να βαδίζουν αναδρομικά στα βήματα του κόμματος που ίδρυσε ο παππούς και όχι ο πατέρας του σημερινού αρχηγού του ΠΑΣΟΚ.

Αν λοιπόν υπάρχει ένας δρόμος για να έχει ελπίδα το ΠΑΣΟΚ να «ξαναγεννηθεί» ως πολιτικός φορέας εξουσίας και Κίνημα Αλλαγής, είναι να μετατρέψει την 11η Νοεμβρίου (άρα και την πορεία μέχρι τότε) σε δημοψήφισμα όχι για τη Δημοκρατική Παράταξη, αλλά για τη βασική πολιτική, ιδεολογική, οργανωτική και κοινωνική καθοδηγητική συνιστώσα αυτής της Παράταξης-Ιδέας.

Στις 11 Νοεμβρίου το ΠΑΣΟΚ πρέπει να αποφασίσει όχι αν θα είναι γενικά η παράταξη της Κεντροαριστεράς, αλλά αν θα μετεξελιχθεί σε ένα σοβαρό σοσιαλιστικό, σοσιαλδημοκρατικό, αριστερό ή κεντρώο κόμμα. Στις 11 Νοεμβρίου το ΠΑΣΟΚ πρέπει να εκλέξει ηγεσία και όχι απλώς υποψήφιο πρωθυπουργό. Στις 11 Νοεμβρίου πρέπει η σύγκρουση και η πόλωση για τη νέα πορεία (περιλαμβανομένης και της νέας ηγεσίας) να λάβουν δημοψηφισματικό χαρακτήρα απεξάρτησης από τις όποιες εξωθεσμικές παρεμβάσεις. Αυτό θα ωφελήσει συνολικά τη Δημοκρατία, το πολιτικό σύστημα, την οικονομική ανάπτυξη, και την κοινωνική συνοχή και εξέλιξη.

Από αυτή την άποψη, είναι μια διαδικασία εκλογής που μας αφορά όλους, φίλους και αντιπάλους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Όποιος από τους διεκδικητές της αρχηγίας πείσει ότι μπορεί να αναστρέψει την πορεία προς την Ένωση Κέντρου ίσως κερδίσει. Διαφορετικά, ίσως είναι προτιμότερο να γίνει ένα Νέο Ξεκίνημα, που θα εκφράσει πολιτικά, ιδεολογικά, μορφωτικά, κινηματικά και σε επίπεδο συμμαχιών τη «μαύρη τρύπα» στην οποία βυθίζεται το ΠΑΣΟΚ. Ένα τέτοιο εγχείρημα έχει και περισσότερες πιθανότητες να τελεσφορήσει. Ακόμη και κυβερνητικά. Και σε χρόνο πολύ ενωρίτερον απ’ ό,τι ίσως ορισμένοι πιστεύουν.

Όπως έλεγε και κάποιος θεωρητικός, «απαισιοδοξία στη σκέψη, αισιοδοξία στην καρδιά»...