Φελνίκος

Xύθηκε πολύ μελάνι και περίσσεψαν τα λόγια στις τηλεοράσεις και στα ραδιόφωνα για την αιφνιδιαστική κίνηση του Γ. Παπανδρέου να ζητήσει από τους βουλευτές του κόμματός του την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή τους.

Άλλοι την εξέλαβαν ως διασπαστική κίνηση, άλλοι ως άστοχη ενέργεια, άλλοι προσπαθούν ακόμη να την ερμηνεύσουν, άλλοι ως μετέωρο βήμα που δεν έχει καμία σημασία, αφού δεν ολοκληρώθηκε.

Κάτι ανάλογο έγινε και με τη βιασύνη του Ευάγγ. Βενιζέλου να θέσει υποψηφιότητα για την αρχηγία, αλλά και την παρέλαση της «χωματερής του σημιτισμού» από το γραφείο του. Αυτό ακριβώς είναι και το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ. Συζητούν και διχάζονται για κινήσεις και συμπεριφορές και δεν συγκρούονται για τις πολιτικές, τη φυσιογνωμία του κόμματός τους και τις ανάγκες της κοινωνίας.

Ακόμη και τώρα που η κρίση είναι παρούσα, βαθιά και πιθανότατα θα οδηγήσει στη διάσπαση, λένε τι πρέπει να συζητήσουν. «Θέτουν το πλαίσιο», όπως λένε χαρακτηριστικά στην κομματική αργκό. Μέχρι εκεί. Τίποτε για το περιεχόμενο και την ουσία. Όλα περί διαγραμμάτων. Ήδη πέρασε ένα δεκαήμερο από το βράδυ των εκλογών και ο μόνος «καβγάς» που γίνεται είναι για το… πάπλωμα της εξουσίας. Αν θα γίνει ο Βενιζέλος χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Αν μπορεί να επανεκλεγεί ο Παπανδρέου. Αν θα είναι υποψήφια η Διαμαντοπούλου. Ποια στάση θα κρατήσει ο Πάγκαλος και ούτω καθεξής. Θα φτάσει, αν φτάσει, η 11η Νοεμβρίου και η κοινοτοπία, ο φορμαλισμός και η δήθεν αριστεροσύνη θα έχουν κουκουλώσει τα πάντα.

Εν τω μεταξύ, στο παρασκήνιο κάποιοι θα έχουν φροντίσει να γίνουν οι διευθετήσεις, να έχουν ανευρεθεί οι νέες ισορροπίες, να έχουν παρασχεθεί εκεί που πρέπει οι διαβεβαιώσεις και μετά θα ρίξουν το σύνθημα: «Όλοι μαζί, σύντροφοι, φίλοι και αγαπημένοι». Γιατί θα συμβούν όλα αυτά; Γιατί στο ΠΑΣΟΚ έχουν ξεχάσει την πολιτική. Είναι απλώς διαχειριστές και διεκπεραιωτές υποθέσεων. Οι περισσότεροι δεν έχουν αξίες, ιδέες και αρχές. Είναι απλοί προσπλακιστές της εξουσίας. Τώρα φωνασκούν για να κρύψουν τη γύμνια τους. Ούτε ηθική ούτε συναίσθημα έχουν. Είναι απλοί καιροσκόποι και οπορτουνιστές.

Η εξουσία δεν τους έφθειρε ή τους διέφθειρε, τους έκανε να χάσουν την ψυχή τους. Στην πλειονότητά τους είναι μεταλλαγμένοι, γι’ αυτό, αν τους κοιτάξεις βαθιά, θα δεις ότι στα μάτια των περισσότερων υπάρχει ένα κενό. Είναι απλανή όντα, χωρίς βάθος. Προσωπεία. Μασκοφόροι συμφερόντων. Κυνικοί. Και εξουσιολάγνοι.

Αυτή, όμως, η απόλυτη κατάπτωση ίσως είναι και η γιατρειά του ριζοσπαστικού, λαϊκού σοσιαλιστικού κινήματος που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αν τελικά δεν καταφέρουν να τα βρουν στη μοιρασιά, ίσως χωρίσουν τα τσανάκια τους, αφού πλέον δεν υπάρχει η κυβερνητική εξουσία που λειτουργούσε ως αρμός και συγκολλητική ουσία της επίπλαστης ενότητας.

Αν σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και κάποιοι επαναστατήσουν και δηλώσουν αδιάφοροι για την πιθανότητα διάσπασης, ίσως καταφέρουν να δρομολογήσουν διαδικασίες πολιτικής, ιδεολογικής και οργανωτικής αναγέννησης. Το στοίχημα της ενότητας του ΠΑΣΟΚ μπορεί να κερδηθεί μόνον αν κάποιοι εγγυηθούν τη διάσπασή του. Ακούγεται οξύμωρο, αλλά έτσι είναι.

Τα παιχνίδια τα κερδίζουν αυτοί που είναι αποφασισμένοι να κερδίσουν. Όσοι έχουν να χάσουν λιγότερα θα είναι τελικά αυτοί που θα πανηγυρίσουν. Οι βολεμένοι, οι καθωσπρέπει κι αυτοί που διακινδυνεύουν πολλά σε μια σύγκρουση συνήθως δεν είναι ριψοκίνδυνοι και στο τέλος αποφασίζουν να μη δώσουν τη μάχη, αρκούμενοι στα κεκτημένα. Οι περισσότεροι από όσους σήμερα ομνύουν στο όνομα δήθεν της μεγάλης δημοκρατικής παράταξης -και δεν αναφέρομαι στους απλούς και αγνούς οπαδούς, αλλά και σε αρκετά μέλη και στελέχη- είναι αυτοί που την οδήγησαν σ’ αυτό το χάλι. Για να συνεχίσει το ΠΑΣΟΚ να υπάρχει ως μεγάλο λαϊκό κίνημα και φορέας αλλαγής, θα πρέπει η παρούσα κρίση να βαθύνει, να επεκταθεί, να σμπαραλιάσει ειωθότα και κατεστημένες σχέσεις.

Τώρα που έσπασε το σπυρί, το πύον πρέπει να τρέξει, να φύγει όλο. Αν παραμείνει η ρίζα του, η ίαση θα ’ναι πρόσκαιρη και θα κακοφορμίσει πάλι. Κάνουν λάθος, λοιπόν, όσοι νομίζουν ότι μπορούν να μανιπουλάρουν στο άψε σβήσε την κρίση. Το «ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε» ταιριάζει σε οικογενειακά νοικοκυριά, όχι σε πολιτικά κόμματα. Όσοι νομίζουν ότι θα υπάρξει ενότητα αν αποφευχθούν οι συγκρούσεις είναι είτε υποκριτές είτε πολιτικά ανεγκέφαλοι.

Σύγκρουση πρέπει να υπάρξει. Σκληρή, αδυσώπητη, μέχρι τέλους. Μόνον έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η ενότητα. Αντί να προσπαθούν να κλείσουν ξεχασμένους λογαριασμούς, θα έπρεπε να επιδιώξουν να ανοίξουν καινούργιους με την κοινωνία και το μέλλον.

Πρέπει λοιπόν να πουν: Ναι στη σύγκρουση, όχι στην τυφλή πόλωση. Μέχρι τώρα έκρυβαν τις αντιθέσεις και τις διαφορές κάτω από το χαλί στο όνομα της διατήρησης της εξουσίας ή της άμεσης επανόδου σ’ αυτήν. Απεδείχθη λάθος. Οι πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις είναι απαραίτητες εφόσον διεξάγονται με τους κανόνες του δημοκρατικού διαλόγου, μέσα από θεσμικές διαδικασίες και στοχεύουν στο να «καθαρίσουν» τη φυσιογνωμία του κόμματος.

Βεβαίως, η ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση, για να μην οδηγήσει σε εκφυλιστικά φαινόμενα, πρέπει να συνδέεται και να αντιστοιχεί σε κοινωνικές διεργασίες. Αν είναι μια εσωκομματική διαδικασία κλειστού τύπου, είναι όντως επικίνδυνη. Η συζήτηση και η σύγκρουση πρέπει να έχουν αναφορά στην κοινωνία. Να εκφράζουν τις ανάγκες των πολιτών, να οργανώνουν τη δυσαρέσκεια και την αντίσταση σε αντιλαϊκές πολιτικές της κυβέρνησης, να υπερασπίζονται τα αιτήματα των εργαζομένων και της νεολαίας, να προωθούν τις ανάγκες της χώρας για παραγωγική ανασυγκρότηση, διοικητικό εκσυγχρονισμό, πολιτική μεταρρύθμιση, πολυπολιτισμικότητα, ασφάλεια και ισχυρή διεθνή θέση.

Ιστορικά, έχει αποδειχθεί ότι το ΠΑΣΟΚ ωφελήθηκε από τις ιδεολογικές και πολιτικές εντάσεις. Όσο ήταν ένας ζωντανός πολιτικός οργανισμός, πάντα κέρδιζε. Έχασε όταν μεταλλάχθηκε σε μηχανισμό κατοχής και νομής της εξουσίας. Όταν έγινε «κρατικό» κόμμα με καθεστωτικά χαρακτηριστικά. Όταν κυριάρχησε ο κυβερνητισμός. Όταν αποκόπηκε από τις αρχές και τις κοινωνικές δυνάμεις στις οποίες στηρίχτηκε. Όταν γοητεύτηκε από τα σαλόνια του νεοφιλελευθερισμού και γύρισε την πλάτη στα στενόχωρα δωμάτια της Αριστεράς.

Όταν ξεστράτισε από τα μονοπάτια της αμφισβήτησης της νεολαίας και των κοινωνικών κινημάτων και βάδισε τον δρόμο που του υποδείκνυε η λεγόμενη διαπλοκή συμφερόντων. Όταν το «οψόμεθα εις Φιλίππους» δεν μπορεί να το εκστομίσει το ίδιο, αλλά έχει αποδεχθεί να το ακούει από άλλους.

Όταν, όταν, όταν… Όταν όλα αυτά συνθέτουν τη σημερινή φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ, μπορεί αυτό ν’ αλλάξει; Δύσκολο, έως απίθανο. Δείτε, για παράδειγμα, τι συνέβη στο πρώτο προχθεσινό crash test στην Κοινοβουλευτική Ομάδα. Μόλις είδαν ότι τα πράγματα ζορίζουν. Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σκέφτηκαν αυτοί που υποτίθεται ότι τάσσονται υπέρ της πολιτικοποίησης των διαδικασιών; Να επισπεύσουν τις διαδικασίες. Να επαναληφθεί δηλαδή το 2004. Να γίνει η εκλογή του νέου αρχηγού χωρίς ούτε και τώρα να συζητήσουν για την εκλογική ήττα, για το τι έφταιξε, για το τι πρέπει ν’ αλλάξει και τι να γίνει. Προφασιζόμενοι δήθεν το αντιπολιτευτικό κενό, θέλουν να κλείσουν τη συζήτηση πριν ακόμη ανοίξει. Θαρρείς και δεν μπορούν να κάνουν δύο πράγματα ταυτόχρονα, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς μπορούν να δουλεύουν για δύο ή και τρεις αφεντάδες.

Η επίσπευση των διαδικασιών είναι άλλοθι είτε για όσους φοβούνται να συζητήσουν είτε γιατί υποκρύπτονται άλλες σκοπιμότητες. Στην ουσία ισοδυναμεί με μια νέα υφαρπαγή της ψήφου. Είναι μια παραλλαγή του «δαχτυλιδιού» που δόθηκε το 2004, με την οποία υποτίθεται σχεδόν όλοι διαφώνησαν ή δεν επιθυμούν να επαναληφθεί.

Εφόσον, λοιπόν, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να συζητήσει για να μη φανερωθεί η πολιτική, ιδεολογική, μορφωτική, ηθική και αξιακή ανεπάρκεια της πλειονότητας των λεγόμενων «κεντρικών» ή «επωνύμων» στελεχών του, τι μπορεί να γίνει; Να εκβιαστεί η συζήτηση από έναν από τους δύο υποψηφίους για την αρχηγία. Μόνον έτσι μπορεί όποιος εκλεγεί πρόεδρος να κατοχυρώσει την αυριανή δύναμη και ανεξαρτησία του από τους επίδοξους «στραγγαλιστές» του. Μόνον έτσι μπορεί να ξεφύγει από την ομηρία στην οποία θέλουν να τον έχουν οι λεγόμενοι «γκρίζοι μεσοχωρίτες», αλλά και τα όποια συμφέροντα. Μόνον έτσι μπορεί να ξαναενώσει το ΠΑΣΟΚ και να το κάνει εκ νέου λαϊκό, ρωμαλέο και νικηφόρο κίνημα.

Η συζήτηση, η αντιπαράθεση, η σύγκρουση, ακόμη και η συντεταγμένη πόλωση πάνω σε πολιτικές, ιδέες και αξίες είναι ο μόνος και σίγουρος δρόμος για να είναι ο νέος αρχηγός ισχυρός και η επόμενη εκλογική μάχη να δοθεί από καλύτερες θέσεις.

Εάν θέλουν στο ΠΑΣΟΚ να συνεχίσουν να βρίσκονται στο ίδιο καράβι, θα πρέπει πριν διαλέξουν καπετάνιο να κατανοήσουν την πορεία και τις μεταλλάξεις που υπήρξαν στη φυσιογνωμία του, ιδιαίτερα όταν είχαν τη διακυβέρνηση της χώρας. Να αναλύσουν, επιμερίζοντας και ευθύνες, τα αίτια της ήττας και πώς έφτασαν στο σημείο, αντί για «δεξιά παρένθεση», το νέο τοπίο να ορίζει αυτούς στο μέλλον ως «κεντροαριστερή παρένθεση». Να επαναξιολογήσουν τις πολιτικές τους. Να επαναθεμελιώσουν τη φυσιογνωμία τους. Να αναδείξουν τις διαφορές τους από τη δεξιά παράταξη και τη δεξιά πολιτική. Να ξαναορίσουν τις πολιτικές συμμαχίες. Και να ξανασυγκροτήσουν το νέο μπλοκ εξουσίας, μετατρέποντας την κοινωνική πλειοψηφία της Κεντροαριστεράς σε πολιτική.

Αφού τα κάνουν όλα αυτά, ας καταλήξουν και στον τιμονιέρη που μπορεί να τα εγγυηθεί όλα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το κριτήριο επιλογής του τιμονιέρη πρέπει να είναι η ρήση «δεν ενδιαφέρει αν η γάτα είναι μαύρη ή άσπρη, αρκεί να τρώει ποντίκια». Όσοι το υποστηρίζουν -αυτοί δηλαδή που τάσσονται με το μέρος του Ευάγγ. Βενιζέλου- ξεχνούν ότι η ρήση του Ντενγκ-Χσιάο Πινγκ ανταποκρίνεται σ’ ένα ορισμένο μοντέλο κρατικής-οικονομικής ανάπτυξης. Είναι διαχειριστική προσέγγιση. Δεν είναι πολιτική. Είναι ο κυνισμός στη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων και κακώς μεταφέρεται μηχανιστικά στην πολιτική.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα -και εγχώρια- όπου αυτός ο κυνισμός όχι μόνον απέτυχε, αλλά ήταν και καταστροφικός γι’ αυτούς που τον υιοθέτησαν. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η αποτελεσματικότητα που προκύπτει ως μπόλιασμα ηγετικών προσόντων με μια συγκεκριμένη πολιτική στρατηγική κι έναν ηθικό αξιακό κώδικα. Καλές είναι οι γάτες που τρώνε ή σκίζουν ποντίκια, αλλά πάντα υπάρχει ο κίνδυνος είτε να βαρυστομαχιάσουν είτε να έχουμε φαινόμενα αεροφαγίας με ό,τι αυτά συνεπάγονται.

Εκτός από τους οπαδούς της θεωρίας των «γατών», υπάρχουν και αυτοί που υποβαθμίζουν το κριτήριο της εκλεξιμότητας. Για να ισοφαρίσουν το μειονέκτημα, αντιπαρατάσσουν τη συλλογικότητα και τους «νέους όρους με τους οποίους πρέπει να λειτουργήσει το κίνημα». Είναι οι οπαδοί του Γ. Παπανδρέου. Οχυρώνονται πίσω από τη φράση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ «όσοι θέλουν εξουσία, ας βρουν άλλο τρόπο για να ξεδιψάσουν», ξεχνώντας ότι βρίσκονται σε ένα κόμμα που τα στελέχη, αλλά και οι οπαδοί του είναι διψασμένοι για εξουσία. Και είναι αμφίβολο αν μπορούν ν’ αντέξουν για πολύ ξεροσταλιάζοντας.

Και οι δύο λένε τη μισή αλήθεια. Επειδή το ΠΑΣΟΚ είναι μεγάλο κόμμα εξουσίας, αν χάσει τον στόχο της διακυβέρνησης θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Γι’ αυτό πρέπει να συζητήσει εν εκτάσει, σε βάθος και επώδυνα για το τι ακριβώς θέλουν και πώς μπορούν να το πετύχουν. Αν ο στόχος τους είναι να βρεθεί απλώς κάποιος που θα κερδίσει τον Καραμανλή, δεν χρειάζεται να πονοκεφαλιάζουν. Οι μετρήσεις λένε ο Βενιζέλος. Αν όμως κι αυτός δεν τα καταφέρει, τι γίνεται; Θα τον αλλάξουν κι αυτόν μέχρι να τους καθίσει ο «τυχερός»;

Καλύτερα, λοιπόν, είναι να μαγειρέψουν πριν πεινάσουν. Και η μόνη… μαγειρική που ταιριάζει αυτή τη στιγμή στο ΠΑΣΟΚ στην κατάσταση που βρίσκεται είναι η εξής: Να «βομβαρδίσουν τα επιτελεία», ώστε να διαμορφωθεί μια νέα δομή οργάνωσης, να υπάρξει μια νέα σχέση με την κοινωνία και τα κινήματα, να εμπνεύσουν ξανά τους πολίτες, να κινητοποιήσουν όλες τις δυνάμεις, προκειμένου ν’ αλλάξει ριζικά το τοπίο στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία. Το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται μια ριζική ανανέωση, μια πραγματική αναγέννηση, μια πολιτική, ιδεολογική, προγραμματική, μορφωτική, ηθική και αισθητική επανάσταση.

Χρειάζεται να ξαναβρεί την παιδική, έστω και την εφηβική αθωότητά του για να ξαναγίνει ελκυστικό. Κανείς πλέον δεν μπορεί να γοητευθεί από μια μεσόκοπη και με πολλά λίφτινγκ γυναίκα, όσο κι αν αφήνει υπονοούμενα για τις κρυφές χάρες της. Περιττεύει να πούμε ότι συνήθως η τύχη αυτών των γυναικών είναι ο μαρασμός…