Φελνίκος

H χθεσινή αιφνιδιαστική κίνηση του Γιώργου Παπανδρέου να καταγγείλει την κυβέρνηση και να αποχωρήσει το ΠΑΣΟΚ από τη διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης αλλάζει άρδην το πολιτικό τοπίο. Η υποβολή πρότασης δυσπιστίας προς την κυβέρνηση και το αίτημα για άμεση προσφυγή στις κάλπες προσδίδει δραματικό χαρακτήρα στις επερχόμενες εξελίξεις, αφού πλέον ο πρωθυπουργός είναι δύσκολο να αποφύγει να σηκώσει το γάντι που του έριξε χθες ο αντίπαλός του.

Η «λυτρωτική» κίνηση που περίμενε σχεδόν σύσσωμο το ΠΑΣΟΚ από τον πρόεδρό του ήρθε κυριολεκτικά την ύστατη στιγμή, για να το βγάλει από το αδιέξοδο που το είχε οδηγήσει ο διχασμός σχετικά με την αναθεώρηση του άρθρου 16 για την παιδεία. Ο Γ. Παπανδρέου εκμεταλλεύτηκε την άσχημη έως και άθλια εικόνα που παρουσίασαν οι βουλευτές της συμπολίτευσης στην επιτροπή για την αναθεώρηση του συντάγματος, καθώς και την εικόνα «φαιδρότητας» και «εκτροπής» από την κοινοβουλευτική τάξη που επέδειξε ο πρόεδρος της επιτροπής για την αναθεώρηση Ι. Τραγάκης.

Η χθεσινή κίνηση του Γ. Παπανδρέου μπορεί να αλλάζει τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού, να συσπειρώνει τους βουλευτές, τα στελέχη και τους οπαδούς του ΠΑΣΟΚ, αλλά εμπεριέχει και υψηλό ρίσκο. Εάν ο Κ. Καραμανλής, όπως εκτιμάται, σηκώσει το γάντι που του έριξε χθες ο Γ. Παπανδρέου, είναι σίγουρο ότι εντός του Μαρτίου θα προσέλθουμε στις κάλπες. Στην περίπτωση αυτή η κίνηση του Γ. Παπανδρέου θα κριθεί εκ του εκλογικού αποτελέσματος το οποίο όμως ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ,φαίνεται ότι έλαβε σοβαρά υπ όψιν πριν προχωρήσει στην αιφνιδιαστική αυτή κίνηση. Γιατί όμως ο Γ. Παπανδρέου έκανε αυτό το βήμα; Γνώριζε ότι ο Κ. Καραμανλής παρά τα όσα ελέγοντο σχεδίαζε εν κρυπτώ και παραβύστω να προσφύγει στις 29 Απριλίου ή εναλλακτικά στις 6 ή 13 Μαΐου στις κάλπες.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαν περιέλθει στον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός συζήτησε με την πρόεδρο Άννα Μπενάκη τις κοινοβουλευτικές και συνταγματικές προθεσμίες για τη διάλυση της Βουλής σε συνάρτηση με την ολοκήρωση της συνταγματικής αναθεώρησης, καθώς και το νομοθετικό έργο το οποίο ήθελε οπωσδήποτε να έχει ολοκληρωθεί μέσα στο επόμενο δίμηνο. Επιπροσθέτως, ο Γ. Παπανδρέου γνώριζε ότι ο Κ. Καραμανλής είχε ζητήσει από την υπουργό Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου να καταθέσει τον νόμο-πλαίσιο για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ στις 15 Μαρτίου. Η πληροφορία αυτή λέγεται ότι προήλθε από έναν κλειστό κύκλο φίλων βουλευτών της υπουργού Παιδείας η οποία φέρεται να τους είπε ότι «αν δείτε να καταθέτω τον νόμο-πλαίσιο ετοιμαστείτε σε έναν μήνα να πάμε σε εκλογές».
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να προλάβει τον πρωθυπουργό και να εμφανίσει τις πρόωρες εκλογές ως αποτέλεσμα της πίεσης που ασκεί ο ίδιος και όχι ως πρωτοβουλία του πρωθυπουργού.

Στην ανάλυση του Γ. Παπανδρέου φαίνεται ότι βάρυνε καθοριστικά η πρόθεση του Κ. Καραμανλή να στριμώξει τον ίδιο και το ΠΑΣΟΚ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Χαριλάου Τρικούπη, ο πρωθυπουργός θα κατέθετε εσπευσμένα τον νόμο-πλαίσιο (πριν και όχι μετά το Πάσχα, όπως διοχέτευε το Μέγαρο Μαξίμου) για τον εξής λόγο: Ήλπιζε ότι στις 25 Φεβρουαρίου θα είχε αποσπάσει την ψήφο των βουλευτών της μείζονος αντιπολίτευσης για την αναθεώρηση του άρθρου 16. Δέκα ημέρες λοιπόν πριν από τη δεύτερη ψηφοφορία, καταθέτοντας τον νόμο-πλαίσιο θα έφερνε τον Γ. Παπανδρέου σε δύσκολη θέση. Η κοινωνία θα «έβραζε», αλλά το ΠΑΣΟΚ θα ήταν όμηρος της πρώτης ψηφοφορίας. Ή θα αναγκαζόταν να αλλάξει στάση και να βρεθεί εκτεθειμένο ή θα εισέπραττε μερίδιο (αντίστοιχο ή και μεγαλύτερο από την κυβέρνηση) φθοράς. Τη φθορά του ΠΑΣΟΚ θα καρπώνονταν τα δύο κόμματα της Αριστεράς (ΚΚΕ και ΣΥΝ).

Προκηρύσσοντας σ’ αυτό το κλίμα εκλογές, ο Κ. Καραμανλής είχε υπέρ του τέσσερα πλεονεκτήματα. Πρώτον, ο ίδιος εμφανιζόταν ως συνεπής «μεταρρυθμιστής», εισπράττοντας την επιδοκιμασία του νεοσυντηρητικού ακροατηρίου που έχει δημιουργηθεί μέσω του παρατεταμένου κοινωνικού κρας τεστ. Δεύτερον, ο αντίπαλός του Γ. Παπανδρέου θα εβρίσκετο εν μέσω διασταυρούμενων πυρών, πράγμα που μπορεί να τον οδηγούσε σε αρνητικό (μεγαλύτερο απ’ ό,τι πιθανολογείται) εκλογικό αποτέλεσμα. Τρίτον, η κοινωνική δυσφορία δεν θα αθροιζόταν στο ΠΑΣΟΚ, αλλά στο ΚΚΕ και στον ΣΥΝ, που θα το λεηλατούσαν από τα αριστερά. Τέταρτον, θα είχαμε σύντομη προεκλογική περίοδο, κάτι που θα ωφελούσε το κόμμα που είναι στην κυβέρνηση, και όχι την αντιπολίτευση.

Ήταν σίγουρο όμως ότι ο Κ. Καραμανλής θα προσέφευγε στις κάλπες με αφορμή το νόμο-πλαίσιο; Ναι, υποστηρίζει η Χαριλάου Τρικούπη. Γιατί; Επειδή θα γινόταν «κόλαση» από τα κόμματα της Αριστεράς και τις εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις που έχουν απήχηση στα αμφιθέατρα. Αυτό το κλίμα ο Κ. Καραμανλής θα το εκμεταλλευόταν για να προσφύγει στις κάλπες όπως έχει εκμυστηρευτεί σε στενούς συνεργάτες και συνομιλητές του. Κατά κάποιο τρόπο ο Γ. Παπανδρέου πιστεύει ότι ο πρωθυπουργός ήθελε να εκβιάσει τις εξελίξεις επειδή φοβάται τυχαία και απρόβλεπτα γεγονότα το καλοκαίρι.

Η αρχική σκέψη του Κ. Καραμανλή για εκλογές στα τέλη Σεπτεμβρίου ή αρχές Οκτωβρίου λέγεται ότι άλλαξε όταν έγινε κοινωνός των εισηγήσεων που προβλέπουν λόγω της παρατεταμένης καλοκαιρίας ένα καυτό καλοκαίρι. Στο Μαξίμου φοβούνται ότι το φετινό καλοκαίρι -λόγω της ανομβρίας και του «θερινού χειμώνα» που έχουμε- θα υπάρχουν πολλές πυρκαγιές, φαινόμενα έντονης λειψυδρίας, εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, άσχημη γεωργική παραγωγή. Γνωρίζοντας τον ρόλο που παίζει το «τυχαίο» στην πολιτική, ο Κ. Καραμανλής δεν θα ήθελε να επηρεαστεί το εκλογικό αποτέλεσμα από ανεξέλεγκτους παράγοντες.

«Καταλαβαίνετε, κύριε πρόεδρε, τι θα συμβεί αν με όλα αυτά έχουμε και μεγάλο καύσωνα και υπάρξουν νεκροί. Όλοι θα τα ρίξουν, ως είθισται, στην ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού, ακόμη κι αν δεν φταίμε», λέγεται ότι του είπε σημαντικός υπουργός, του οποίου τη γνώμη ο πρωθυπουργός υπολογίζει.

Έχοντας, μάλιστα, στο μυαλό του το πώς την «πάτησε» ο φίλος του Αθνάρ στην Ισπανία, ο οποίος αν και εφέρετο ως σίγουρος νικητής στις εκλογές, έχασε από τον σοσιαλιστή Θαπατέρο επειδή δεν χειρίστηκε καλά το θέμα της τρομοκρατικής επίθεσης στο τρένο στη Μαδρίτη, ο Κ. Καραμανλής είχε έναν επιπλέον λόγο να αναθεωρήσει τις αρχικές του απόψεις.

Μπορούσε όμως ο πρωθυπουργός να επικαλεστεί το εκπαιδευτικό πρόβλημα ως εθνικό θέμα, όπως επιτάσσει το σύνταγμα, για να γίνουν πρόωρες εκλογές; Θα το δεχόταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή θα το θεωρούσε προσχηματικό; Σαφέστατα και θα το δεχόταν. Άλλωστε, φρόντισε ο Κάρολος Παπούλιας, προ μηνός, αυτό να καταστεί γνωστό τοις πάσι, όταν χαρακτήρισε την παιδεία «μείζον εθνικό θέμα, μεγαλύτερο ακόμη και από αυτά της εξωτερικής πολιτικής». Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος ο οποίος συνηγορούσε, κατά τον Γ. Παπανδρέου, υπέρ των πρόωρων εκλογών.

Με τη δυναμική που έχει αποκτήσει η φιλολογία περί πρόωρων εκλογών, σε λίγο θα παρέλυε ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός. Ήδη εκτός από τους βουλευτές και οι υπουργοί εγκαταλείπουν τα καθήκοντά τους και επιδίδονται στο κυνήγι της ψήφου. Ακόμη και οι δημόσιες υπηρεσίες κινούνται σε προεκλογικό ρυθμό. Κορυφαίος υπουργός και εκ των συχνών συνομιλητών του Καραμανλή, ο οποίος μέχρι πρότινος δήλωνε ότι έχει καιρό ακόμη για ν’ αρχίσει προεκλογική εκστρατεία, τις τελευταίες ημέρες προέτρεπε τους συναδέλφους του «να ζωστούν τ’ άρματα και ν’ ακονίσουν τα μαχαίρια».

Όλα, λοιπόν, συνηγορούσαν ότι το επόμενο δίμηνο οι εξελίξεις θα ήταν ραγδαίες. Η αντίστροφη μέτρηση για πρόωρες εκλογές είχε αρχίσει. Ακόμη και αν δεν τις ήθελε ο Κ. Καραμανλής, η φορά των πραγμάτων τού τις επέβαλε. Σχεδόν το σύνολο του υπουργικού συμβουλίου τάσσεται αναφανδόν υπέρ της διεξαγωγής όσο το δυνατόν συντομότερα. Με δεδομένο ότι στην ατζέντα του πρωθυπουργού δεν υπήρχε και ανασχηματισμός στο αμέσως προσεχές διάστημα -αντιθέτως από τους συνεργάτες του λέγεται υπό τύπον λογοπαιγνίου ότι «ο επόμενος ανασχηματισμός θα είναι ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης»- όλα συνηγορούσαν ότι ο κύβος είχε ριφθεί.

Η μόνη ίσως παράμετρος την οποίαν έπρεπε να λάβει υπ’ όψιν του ο Κ. Καραμανλής είναι τι θα έπραττε αφ’ ης στιγμής ο Γ. Παπανδρέου άλλαζε ριζικά την αντιπολιτευτική του τακτική, βλέποντας ότι πάμε σε πρόωρες εκλογές. Εάν δηλαδή το ΠΑΣΟΚ έβρισκε τρόπο να απεμπλακεί από τη μέγκενη του άρθρου 16 και ανέβαζε κατακόρυφα το θερμόμετρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Εάν, δηλαδή, κατάφερνε να χρεώσει εξ ολοκλήρου την αναταραχή στον χώρο της παιδείας στην κυβέρνηση και το ίδιο να έβγαινε πολιτικά ωφελημένο, συσπειρώνοντας τους οπαδούς του και αλλάζοντας το κλίμα στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ήταν μια εξίσωση όμως που πρώτα έπρεπε να λύσει ο Γ. Παπανδρέου και μετά να δει τι θα έπραττε ο Κ. Καραμανλής. Χθες απεδείχθη ότι ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ εργαζόμενος μεθοδικά προς αυτή την κατεύθυνση και εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία που του έδωσαν οι βουλευτές της συμπολίτευσης τα κατάφερε.

Τώρα οι εξελίξεις βρίσκονται στα χέρια του πρωθυπουργού. Έχει δύο επιλογές ή να σηκώσει το γάντι για να μη χάσει τις εντυπώσεις και δώσει την ευκαιρία στον Γ. Παπανδρέου να ανασάνει ή να υποστηρίξει ότι ο ίδιος είναι «υπεύθυνος πρωθυπουργός» εν αντιθέσει με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ που «ρέπει στον λαϊκισμό και τον τυχοδιωκτισμό».

Η απόφαση σίγουρα είναι κρίσιμη. Εάν επιλέξει τον πρώτο δρόμο, ενδεχομένως και όπως είναι τα πολιτικά δεδομένα, μπορεί εφόσον κερδίσει να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ σε βαθιά και παρατεταμένη κρίση μη αποκλειομένης και της αλλαγής ηγεσίας του. Εάν δεν σηκώσει το γάντι χάνει πρόσκαιρα τις εντυπώσεις, αλλά ανατρέπεται και ολόκληρος ο πολιτικός του σχεδιασμός. Σ’ αυτή την περίπτωση ίσως οδηγηθούμε σε εξάντληση της τετραετίας.

Η παρτίδα πόκερ μόλις άρχισε. Είναι σκληρή και για ικανούς παίχτες. Μένει να δούμε μετά και τη συζήτηση στη Βουλή ποιος μπορεί να την κερδίσει.