Φελνίκος

Όταν η NASA ξεκίνησε την εκτόξευση αστροναυτών στο Διάστημα, ανακαλύφθηκε ότι τα στιλό δεν δούλευαν σε μηδενική βαρύτητα, καθώς το μελάνι δεν κυλούσε στην επιφάνεια γραφής.

Για να λύσουν αυτό το πρόβλημα προσέλαβαν την Andersen Consulting (Accenture σήμερα). Τους πήρε μια δεκαετία και 12 εκατομμύρια δολάρια. Έφτιαξαν ένα στιλό που δούλευε σε μηδενική βαρύτητα, ανάποδα, μέσα σε νερό, σε κάθε είδους επιφάνεια, συμπεριλαμβανομένου και του κρυστάλλου και σε θερμοκρασίες από πάγο μέχρι και πάνω από 300 βαθμούς Κελσίου. Οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν μολύβι...

Ο Γ. Παπανδρέου χρειάστηκε να φτάσουμε έξι ή το αργότερο δέκα μήνες πριν από τις εκλογές για να κατανοήσει ότι το ΠΑΣΟΚ, έτσι όπως πολιτεύεται, οδηγείται σε νέα ήττα. Αφού πειραματίστηκε για σχεδόν τρία χρόνια με οργανωτικά σχήματα, πολιτικές τακτικές και θεωρητικά υποδείγματα, κατέληξε στο αυτονόητο συμπέρασμα ότι το τελεσφόρο στην πολιτική είναι το μολύβι των Ρώσων.

Όταν είσαι στην αντιπολίτευση και ηγείσαι ενός κόμματος το οποίο για σχεδόν είκοσι χρόνια ήταν στην κυβέρνηση, δεν έχεις και πολλά περιθώρια να πεις δεν μ’ ενδιαφέρει το εκλογικό αποτέλεσμα. Δεν έχεις την πολυτέλεια του χρόνου για να ηρεμήσεις και να αποτοξινωθείς από τον κυβερνητισμό. Τόσο οι οπαδοί σου όσο και η πλειονότητα των στελεχών σου θέλουν να επανέλθουν όσο το δυνατόν ταχύτερα στην εξουσία και τα ωφελήματά της.

Από την άλλη, ο τρόπος που έγινε η διαδοχή στο ΠΑΣΟΚ, σε συνδυασμό με τη μετάλλαξη του ριζοσπαστικού Κινήματος των μη προνομιούχων σε καθεστωτικό κόμμα αξιωματούχων, κάνει ακόμη χειρότερα τα πράγματα για τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η ικανότητα του Γ. Παπανδρέου δεν μετριέται με τις καινοτόμους ιδέες, τον αντικομφορμισμό, τις εναλλακτικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Η ικανότητά του είναι συνάρτηση της δυνατότητάς του να κερδίσει το ΠΑΣΟΚ τις εκλογές.

Όσο σκληρό κι αν είναι αυτό για έναν «πρίγκιπα» της πολιτικής, αυτή είναι η ωμή αλήθεια. Το σύστημα εξουσίας και συμφερόντων που έχει οικοδομηθεί και εκφράζει το ΠΑΣΟΚ απαιτεί ένα και μόνο πράγμα: το γκουβέρνο.

Ο γιος του Ανδρέα Παπανδρέου μπορεί να άργησε να το καταλάβει, αλλά φαίνεται ότι το κατάλαβε. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν οι αλλαγές που δρομολογεί. Ο Γ. Παπανδρέου μέχρι τώρα έδειχνε να πιστεύει ότι η ανανέωση, η συμμετοχική δημοκρατία, η πολυφωνία, τα νέα και εναλλακτικά κινήματα θα ήταν το μέτρο επιτυχίας του ως προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Τώρα δίνει την εντύπωση ότι κατανόησε πως τα πάντα θα κριθούν από το εκλογικό ποσοστό που θα λάβει.

Το αποτέλεσμα της κάλπης είναι αυτό που θα αποδείξει αν μπορεί να ηγείται του ΠΑΣΟΚ και να μην αμφισβητείται το αρχηγικό του ιμπέριουμ. Μέχρι τώρα προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στο «Γιώργο, άλλαξέ τα όλα» και στο να κρατήσει το κόμμα ενωμένο. Αποδείχθηκε ότι δεν τα κατάφερε. Το παραγόμενο αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό και για τον ίδιο και για το ΠΑΣΟΚ.

Η στροφή που κάνει δείχνει ότι ενστερνίζεται πλέον την άποψη ότι την ανανέωση και την αλλαγή των πάντων την έχασε. Μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να τα επαναφέρει στην επικαιρότητα, εφόσον κερδίσει τις εκλογές. Ίσως τότε να έχει μια ευκαιρία να ξαναδοκιμάσει, καθώς η κυβερνητική εξουσία είναι ένα πανίσχυρο όπλο επιβολής. Κατά κάποιον τρόπο, επαναλαμβάνει αυτό που έκανε ο Κ. Καραμανλής. Ο πρωθυπουργός, όταν ήταν στην αντιπολίτευση και προσπάθησε να εμφανιστεί σαν σοβαρή εναλλακτική διαχείριση του συστήματος, έσπασε τα μούτρα του.

Αργότερα, και αφού ηττήθηκε στις εκλογές του 2000, πέρασε στην πλειοδοσία και τον λαϊκισμό. Υπεσχέθη τα πάντα. «Δέκα», έλεγε ο Σημίτης. «Εκατό», απαντούσε ο Καραμανλής. «Αυτό», διακήρυττε ο Σημίτης. «Αυτό και άλλα τόσα», απαντούσε ο Καραμανλής. Είχε βλέπετε προσχωρήσει στη σχολή των κυνικών της εξουσίας. Τα πάντα για να κερδηθούν οι εκλογές. Για το μετά, υπήρχε το προηγούμενο του Ανδρέα Παπανδρέου. Το «παραλάβαμε καμένη γη». Η «καμένη γη» απλώς βαφτίστηκε «απογραφή».

Το ίδιο κάνει τώρα και ο Γ. Παπανδρέου, πιεζόμενος πανταχόθεν και αμφισβητούμενος από δελφίνους και συμφέροντα. Απλώς δεν περιμένει να το κάνει στη δεύτερη τετραετία, μετά από ήττα σε εκλογές. Ίσως γιατί δεν έχει το «αβάντζο» του χρόνου που είχε ο Καραμανλής. Επειδή το ΠΑΣΟΚ είναι ανυπόμονο και δεν έχει μάθει να περιμένει για πολύ στην αντιπολίτευση.

Ο Γ. Παπανδρέου, εξάλλου, έχει να αντιμετωπίσει και δελφίνους που δεν είχε ο Καραμανλής. Οι δικοί του δελφίνοι εμφανίζονται ισοϋψείς και ισοδύναμοι με τον ίδιο, ενώ ο Καραμανλής είχε καταφέρει να επιβληθεί ως αδιαμφισβήτητος και μοναδικός αρχηγός. Αν λοιπόν πρέπει να ερμηνεύσουμε τις αλλαγές που επιχειρεί ο Γ. Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ, ένα μόνο πρίσμα έχουμε: τον φόβο της εκλογικής ήττας και της μετέπειτα αμφισβήτησης του ιδίου.

Ο Γ. Παπανδρέου διαπίστωσε, με τη βοήθεια και των συνεχιζόμενων αρνητικών γι’ αυτόν δημοσκοπήσεων, ότι πλέον ο κόμπος έφθασε στο χτένι. Ότι ορισμένοι, εντός και εκτός ΠΑΣΟΚ, του σκάβουν συστηματικά και μεθοδικά τον λάκκο. Τραβάνε το σκοινί της αμφισβήτησης μέχρι εκεί που δεν θα σπάσει. Άργησε, αλλά κατανόησε ότι τον οδηγούσαν αιχμάλωτο στην ήττα και την έξοδο από την ηγεσία.

Με τις αλλαγές προσπαθεί, λοιπόν, να δραπετεύσει. Επιχειρεί να βγει εκτός των τειχών που του έχτιζαν και να χτίσει αυτός νέα τείχη, στα οποία θα κλείσει τους αμφισβητίες του. Τους βάζει όλους μέσα και τους καθιστά συνυπεύθυνους για την ήττα και συμμέτοχους στη νίκη. Κάνει δηλαδή αυτό που έπρεπε να κάνει από καιρό, όταν από δική του πρωτίστως ολιγωρία δεν προχώρησε το αίτημα της ανανέωσης και της εκ βάθρων ανατροπής.

Εκεί που το σύστημα ήταν χαλαρό, τώρα το σφίγγει. Το σχήμα «άλλο το Πολιτικό Συμβούλιο άλλο οι Συντονιστές στη Βουλή» δεν λειτούργησε. Τώρα το ενοποιεί. Κατά κάποιον τρόπο, φωτογραφίζει και τη νέα ηγετική ομάδα. Δείχνει με ποιους θα δώσει τη μάχη για να κερδίσει τις εκλογές και να κυβερνήσει τη χώρα. Πλέον, δεν μπορεί κάποιος να τον κατηγορήσει ότι κάνει παιχνίδι με τους δικούς του ανθρώπους και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τους άλλους. Μοίρασε σχεδόν σε όλους πόστα και ρόλους.

Ο ίδιος δείχνει ότι θα είναι πιο ομαδικός. Αυτό μπορεί να τον στενοχωρεί, όμως στενοχωρεί και κάποιους άλλους οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι τον ιδιότυπο σύστημα «απολυταρχίας» του, έριχναν όλες τις ευθύνες στον ίδιο και κρατούσαν για τον εαυτό τους το ανεύθυνο.

Η στελέχωση των επιτροπών για το πρόγραμμα, το συνέδριο και τις εκλογές προφανέστατα θα είναι το επόμενο βήμα. Στην ίδια κατεύθυνση αναμένεται να κινηθούν και οι σχεδιαζόμενες αλλαγές στο ΙΣΤΑΜΕ, στο ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΠΟΛΙΤΗΣ, ακόμη και στο ελληνικό τμήμα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, της οποίας είναι πρόεδρος.

Με απλά λόγια, ο Γ. Παπανδρέου, αφού κατανάλωσε άσκοπα χρόνο και προσπάθεια, επιχειρεί την ύστατη κυριολεκτικά στιγμή να ξαναστήσει την παρτίδα. Ρίχνει την τελευταία ζαριά του εν όψει των εκλογών. Ξεκαθαρίζει και απλοποιεί το οργανωτικό του σχήμα. Βάζει όλους -ή σχεδόν όλους- τους σοβαρούς παίκτες στο παιχνίδι. Δείχνει μια δεκάδα στελεχών με την οποία θα προχωρήσει. Ενοποιεί κόμμα και Κοινοβουλευτική Ομάδα. Απομένει να δούμε τις προγραμματικές του θέσεις για να τον κρίνουμε. Το ότι όλα αυτά τα πραγματοποιεί θέτοντας ταυτόχρονα το κόμμα σε προεκλογική τροχιά είναι σίγουρα πλεονέκτημα για τον ίδιο.

Εφεξής, δύσκολα θα υπάρξουν, ατιμώρητα, διαφωνίες δημόσια. Δεν είναι μόνον ο κίνδυνος να βρεθεί κάποιος «έξω από το μαντρί», είναι και η οργή των οπαδών που θα έχει να αντιμετωπίσει. Βλέπετε, όσο πλησιάζουν οι εκλογές, η τάση συσπείρωσης των οπαδών των κομμάτων είθισται να αυξάνεται και να μη συγχωρούνται διαφωνίες. Ό,τι σε μη προεκλογικό χρόνο σε κάποιον διαφωνούντα μπορεί να πιστωθεί σε προεκλογικό τού χρεώνεται.

Σε μη εκλογικό χρόνο είναι επιθυμητές ενίοτε και αναγκαίες οι πολιτικές και ιδεολογικές διαφωνίες – κατά κάποιο τρόπο δίνουν νόημα ύπαρξης στα κομματικά στελέχη και μέλη. Στον εκλογικό, όμως, χρόνο προκαλεί δυσθυμία ό,τι εμφανίζει το κόμμα διχασμένο. Είναι η συλλογική θέληση ή αυταπάτη που έχουν και τα στρατεύματα την ώρα της μάχης. Κυρίως όμως είναι το ένστικτο, η ανάγκη επιβίωσης αυτά που κυριαρχούν. Και στο ΠΑΣΟΚ, παρά τα όσα λέγονται και γράφονται, είναι ιδιαιτέρως ανεπτυγμένα. Όταν μάλιστα το γέρας της νίκης είναι τα «πιλάφια» και τα «ουρί» της εξουσίας, τότε αυτά γίνονται ισχυρότερα.

Βέβαια ουδείς μπορεί να πει ότι η προσπάθεια του Γ. Παπανδρέου θα τελεσφορήσει. Τα πάντα θα κριθούν από το εκλογικό αποτέλεσμα. Και το εκλογικό αποτέλεσμα δεν θα καθοριστεί από τις οργανωτικές αλλαγές. Θα κριθεί από την ποιότητα της αντιπολίτευσης, τις εναλλακτικές πολιτικές διακυβέρνησης και τις προγραμματικές θέσεις.

Αυτά άλλωστε είναι κα τα μόνα που μπορούν να εμπνεύσουν τους πολίτες, να συσπειρώσουν τους οπαδούς, να διεγείρουν την κοινωνία, να πυροδοτήσουν κινήματα και να οικοδομήσουν συμμαχίες. Αυτά είναι τα ουσιαστικά και αυτά ενδιαφέρουν την κοινωνία. Για να τα καταφέρεις, όμως, όλα αυτά όταν είσαι στην αντιπολίτευση, προϋπόθεση είναι να έχεις λυμένα τα θέματα της ενότητας και του επιτελείου του κόμματος. Έστω και αργά, αυτό φαίνεται να προσπαθεί να κάνει ο Γ. Παπανδρέου. Αν θα το καταφέρει, μέλλει να αποδειχθεί...